Geologie Trefwoord L

 zie onder Geologie

NEDERLANDSE GEOLOGISCHE VERENIGING


GEOLOGIE IN TELEGRAMSTIJL

door F.C. Kraaijenhagen

Een gezamenlijke uitgave van de
NEDERLANDSE GEOLOGISCHE VERENIGING
en de
NGV afdeling LIMBURG
September 1992

1992 © Copyright Nederlandse Geologische Vereniging.

Voor Internet herzien en bewerkt in 2006 door George Brouwers Oisterwijk.

AAngevuld en uitgebreid met

http://www.natuurinformatie.nl/ndb.mcp/natuurdatabase.nl/i000448.html#A

Geologische begrippen   

Klik op een begrip voor de definitie. Wil je meer weten over een bepaald begrip, bekijk dan het thema‘De ondergrond van Nederland’, of gebruik de zoekmachine.

De geologische tijdvakken zijn niet opgenomen in deze begrippenlijst. Zie voor de beschrijving van deze tijdvakken het thema ‘Ondergrondse tijdmachine’.

A  B  C  D  E  F  G  H  I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z

°

°

Laccolith:

An igneous intrusion that has been forced between two layered rock units. The top of the intrusion is arched upwards and the bottom of the intrusion is nearly flat.

Afbeeldingen van Laccolith

<Intruded mass of igneous rock that forces apart two strata and forms a round lens-shaped mass many times wider than thick. The overlying layers are often pushed upward to form a dome. A classic development of laccoliths is illustrated in the Henry, La Sal, and Abajo mountains of southeastern Utah, found on the Colorado Plateau.

Igneous intrusions can be a variety of shapes and sizes. Laccoliths are domed circular shapes, and can be many miles across. Sills are intrusions that flow between rock layers. Pipes or necks connect the underlying magma chamber to surface volcanoes.(Image © RM)
LACCOLITH —> in geology, any of a type of igneous intrusion that has split apart two strata, resulting in a domelike structure; the floor of the structure is usually horizontal. A laccolith is often smaller than a stock, which is another type of igneous intrusion, and usually is less than 16 km (10 miles) in diameter; the thickness of laccoliths ranges from hundreds of metres to a few thousand metres. They can be contrasted with
sills, which are sheetlike intrusions oriented parallel to the bedding of the enclosing rock: a laccolith’s ratio of diameter to thickness should be less than 10; a larger ratio would make the body a sill. Acidic rocks are more common than basic rocks in laccoliths. Although the lower portions of laccoliths are seldom visible, they usually are interpreted as having a relatively small feeder from a magma source below. A well-known example of a laccolith is found in the Henry Mountains, Utah.

Laccolith

An exposed laccolith near the Stillwater igneous complex, Montana, U.S.

James L. Stuby, M.S., P.G.

http://en.wikipedia.org/wiki/Laccolith

http://nl.wikipedia.org/wiki/Laccoliet

Devils Tower, in het oosten van Wyoming, Verenigde Staten. De berg is een monoliet die bestaat uit fonolitische porfier. Er wordt vermoed dat Devils Tower een deel van een laccoliet was, waarvan de rest is weggeërodeerd. Omdat de oorspronkelijke vorm van de intrusie niet bekend is, is het onmogelijk dit met zekerheid vast te stellen.

°Lacustrien    is de omgeving en de daarbij behorende omstandigheden van binnenmeren.

________________________________________________________________________________________________

°

Lahar:

A mudflow composed of water and volcanic ash. Lahars can be triggered by the flash melting of the snow cap of a volcanic mountain or from heavy rain. Lahars are very dangerous because they can occur suddenly and travel at great speeds.

Afbeeldingen van lahar

http://nl.wikipedia.org/wiki/Lahar_(vulkanologie)

Mt St Helens : lahar path  (links)

  Lahar
(Rechts ) Op 19 maart 1982 veroorzaakte een explosieve uitbarsting van de Mount St.Helens een lahar (de donkere uitstroming in de sneeuw), vloeiend uit de krater de North Fork Toutle River Valley in.
Credit: USGS, Thomas J. Casadevall

Lahars zijn modderstromen, ontstaan door de vermenging van vulkanische deeltjes met water. Vaak veroorzaken deze stromen grote schade aan de omgeving.

Het directe gevaar van een lahar is zijn turbulente stroom, die keien en afgebroken bomen met zich meevoert en alles makkelijk kan meesleuren wat er maar op zijn pad komt.

Zijn kracht is zo groot dat gebouwen en kostbare landbouwgrond helemaal overspoeld kunnen worden door deze cementachtige stromingen die je kunnen meesleuren en verpletteren.

Als je een lahar over je heen krijgt is de kans groot dat je om het leven komt door botbreuken, verdrinking of verstikking.

 

Image Described in Caption

Lahar at El Palmar, Guatemala (August 14, 1989) — This rapidly moving, hot lahar was generated from eruptive activity at the site of the Santiaguito lava dome. The photo is taken 15 kilometers downstream of the volcano’s summit. Before the lahar arrived the river valley was nearly dry. The event was described by USGS geologist Jeff Marso, who was standing on a bridge overlying the valley: “The lahar passed below us at what seemed an incredible speed (~50 km/hr) and with an overwhelming roar. The front of the flow was approximately 5 m high and filled the river channel. As the hot lahar became larger, small rocks and mud splatter were thrown onto and over the bridge. We decided that we were not high enough and ran for the safety of the far bank. There, ground vibrations made it difficult to stand and we had to shout to be heard over the roar.” Courtesy of Jeff Marso, USGS.

Laminar Flow:

A state of uniform flow within a fluid in which the moving particles travel along parallel paths (compare with Turbulent Flow).

http://nl.wikipedia.org/wiki/Laminaire_stroming

Laminar and Turbulent Flow Landslide:

A downslope movement of rock and soil over a failure surface and under the influence of gravity. Slumps, earthflowsdebris flows and debris slides are examples.

http://en.wikipedia.org/wiki/Landslide

Computer simulation of a “slump” landslide in San Mateo County, California (USA) in January 1997          Afbeeldingen van landslide

Landijs

Landijs is een dik ijspakket dat onder bepaalde omstandigheden een landgebied van grote omvang overstroomt en bedekt, ongeacht de topografie.

http://nl.wikipedia.org/wiki/Landijs

Landijs_2

Weichselien

De maximale uitbreiding van het landijs in het Weichselien.

__________________________________________________________________________________________________

°

Lapilli:      

Volcanic rock materials which are formed when magma is ejected by a volcano. Typically used for material that ranges between 2 and 64 millimeters in diameter.

Afbeeldingen van lapilli  <–

http://en.wikipedia.org/wiki/Lapilli

<Met lapilli worden in de vulkanologie alle tefradeeltjes bedoeld tussen de 2 mm en 64 mm groot.

Close view of accretionary lapilli from Kilauea Volcano with US dime for scale

Accretionary lapilli on the surface of the Ka`u Desert south of Kilauea caldera.

Rounded tephra balls between 2 and 64 mm in diameter are called accretionary lapilli if they consist of tiny ash particles. Volcanic ash sometimes form such balls in an eruption column or cloud, owing to moisture or electrostatic forces. Lapilli (singular: lapillus) means quot;little stonesquot; in Italian.

1.The lapilli shown in these images formed during explosive eruptions of Kilauea in 1790 A.D. For more information, please see the USGS fact sheet Kilauea’s explosive past. The layer shown in image 2 is one of several found at this location, about 10 km from Kilauea’s summit caldera.

Close view of accretionary lapilli in tephra layer, Kilauea Volcano

2. Layer of tephra consisting of accretionary lapilli surrounded by wind-deposited ash in the Ka`u Desert, Kilauea Volcano.

Lateral Moraine:    An accumulation of till along the sides of a valley glacier that is produced by ice action.

Lateral moraine

Definition: Certain moraines are deposited at the side of the glacier as lateral moraines. Where two lateral moraines combine, a central, medial moraine may be formed.

Lateral moraines are a product of rock fall onto the margin of a glacier. Rock fall is a result of frost weathering of the rock wall and of over-steepening of the cliff by glacial erosion, leading to rock slope failure.

The rock debris is carried along the glacier edge as it moves towards the snout. Melting of the glacier leaves a ridge or bench made of blocky debris on the flank of the valley. Lateral meltwater channels may also be developed.

Lateral moraines occur widely in the Cairngorms. They tend to be quite small features and are often best seen after light snowfalls, sloping down-valley. Good examples occur in middle Glen Feshie and in the Lairig an Laoigh, by Fords of Avon.

Afbeeldingen van lateral moraine definition

Lava:    Molten rock material on Earth’s surface.

Afbeeldingen van Lava

  1. Unusual Lava Types

    www.geology.sdsu.edu/how…/Unusual%20lava.html

    One way to classify lavas is by their alkali content, reflected in their weight percent of Na2O + K2O…..

Lava Tube: A tunnel below the surface of a solidified lava flow, formed when the exterior portions of the flow solidify and the molten internal material is drained away.

Afbeeldingen van Lava Tube

 

Leaching: The removal of soluble constituents from a rock or soil by moving ground water or hydrothermal fluids. Lease Bonus:Money paid to a mineral rights owner in exchange for granting a lease. This payment may be in addition to any rental or royalty payments. Leem –> http://nl.wikipedia.org/wiki/Leem

Oeverzwaluwnesten in een leemwand

Leem is een mengsel van klei, silt en zand, met relatief veel deeltjes met een grootte van 0,002 mm tot 0,063 mm.   Zie ook:Klei  Löss   Lutum  Silt   Zand

http://en.wikipedia.org/wiki/Loam

Loam Soil, Coorg

Leemgrond

°

Left-Lateral Fault:

A fault with horizontal movement. If you are standing on one side of the fault and look across it the block on the opposite side of the fault has moved to the left. (Also see Right-Lateral Fault.) 

Levee:  A long continuous ridge built by people along the banks of a stream to contain the water during times of high flow. Natural levees can also be built along the banks of a stream  When the flood water decelerates upon leaving the channel, sediments quickly drop out of suspension and build a ridge over time.

Limb:

One side of a fold. The dipping rock units between the crest of an anticline and the trough of a syncline. Limestone:  A sedimentary rock consisting of at least 50% calcium carbonate (CaCO2) by weight. Picture of LimestoneLineament: A straight topographic feature of regional extent which is thought to represent crustal structure. A fault, line of sinkholes, straight stream stretch or a line of volcanoes can be considered linear features. Liquefied Natural Gas (LNG):Natural gas that has been converted to the liquid state by reducing its temperature. (At standard surface temperature and pressure the liquification temperature is about -260 degrees Fahrenheit.) 

°Lithification:   The processes through which sediments are converted into sedimentary rock, including compaction and cementation

Lithogenetische eenheid

Een lithogenetische eenheid is een binnen formaties onderscheiden eenheid op grond van hun ontstaanswijze en samenstelling.

Een lithologische eenheid is een gesteentepakket of deel daarvan, dat op grond van macroscopisch waarneembare eigenschappen als een eenheid beschouwd kan worden en als zodanig in kaart gebracht kan worden.

°

Lithologie

Lithologie heeft betrekking op het gesteente als zodanig; lithologische kenmerken zijn b.v. korrelgrootte, sedimentaire structuren etc.

Lithology:   The study and description of rocks, including their mineral composition and texture. Also used in reference to the compositional and textural characteristics of a rock. Lithosphere:  The rigid outer shell of the earth which includes the crust and a portion of the upper mantle. 

Lithosfeer

Afbeeldingen van lithosfeer 

Lithosfeer en astenosfeer

De aardplaten worden ook wel lithosfeer genoemd, oftewel steenschaal. Dit omvat de aardkorst en het bovenste gedeelte van de aardmantel. De onderliggende astenosfeer is vervormbaar in plaats van keihard. De lithosfeer beweegt over de astenosfeer op weg naar subductie of gebergtevorming.

Dikte

De dikte van de lithosfeer onder de continenten is op sommige plaatsen 95 km dik. Op andere plaatsen is de dikte 81 km. Ook op eilanden in de oceaan is de diepte van de lithosfeer-astenosfeer overgang bepaald met als resultaat ongeveer 70 km. Omdat het een eiland is, is het mogelijk te vergelijken met de dikte van de oceanische plaat. Onderzoek van Kawakatsu en collega’s laat zien dat de dikte van de oceanische plaat toeneemt met de ouderdom: 55 km dik bij een ouderdom van 25 miljoen jaar en 82 km dik voor een plaat van 129 miljoen jaar oud. Dat is niet verrassend. Immers, hoe ouder de plaat, des te meer sediment kan zich opstapelen en vervolgens verstenen. Ook koelt een gedeelte van de astenosfeer af en wordt onderdeel van de lithosfeer. 

De lithosfeer is het buitenste deel van de aarde bestaande uit de aardkorst en het buitenste deel van de aardmantel.  Zie ook: Asthenosfeer   Biosfeer

°

Lithospheric Plate:

A large slab of the lithosphere that can be moved by convection current motion within the mantle. 

Lithostratigrafie

Lithostratigrafie is stratigrafie op grond van de lithologie.

°

Een lithostratigrafische eenheid is een gedefinieerde en benoemde eenheid, onderscheiden op lithologische gronden; gesteentepakket dat zich onderscheidt door lithologie.

°

Load:

The total amount of sediment being carried by a stream or a glacier. Includes suspended materials, dissolved materials and materials moved along Earth’s surface. (Also see: bed loaddissolved loadsuspended load.) Lode:

A rich accumulation of minerals in solid rock. Frequently in the form of a vein, layer or an area with a large concentration of disseminated particles. (See placer deposit for contrast.) Longitudinal Dune:

A long, narrow sand dune that has its long dimension oriented parallel to the direction of the wind.                                                    Afbeeldingen van Longitudinal Dune:

Longitudinal dunefield diagram
When barchan dunes become highly elongated, they may form into longitudinal dunes, also known as linear dunes. In other parts of the world, such as in Africa, great fields of longitudinal dunes can dominate the landscape for hundreds of miles.

Longitudinal Sand Dunes


Image Source

Image Source

Longitudinal Sand Dunes form in a parallel line, depending on the direction of the wind and velocity. Typically, these sand dunes are up to 4 meters high however, in parts of Arabia and Australia the dunes can reach up to and beyond 250 feet high.

http://scienceray.com/earth-sciences/physical-geography/the-worlds-most-spectacular-sand-dunes/#ixzz2rqe4S0Cq

Longitudinal Profile:

A cross section of a stream or valley beginning at the source and continuing to the mouth. These profiles are drawn to illustrate the gradient of the stream. Longshore Current:

A flow of water parallel to a coastline that is caused by waves striking the coast at an oblique angle. Longshore Drift:

The movement of sediment along a coastline caused by waves striking the coast at an oblique angle. The waves wash sediment particles up the beach at an oblique angle and the swash back to the sea carries the particles down the gradient of the beach. This produces a zig-zag path of particle movement along the beach.

__________________________________________________________________________________________________

Löss

Löss is een door de wind gevormde afzetting, waarvan het overgrote deel van de korrels kleiner is dan 0,063.Zie ook:Klei Leem Lutum Silt Zand

http://nl.wikipedia.org/wiki/L%C3%B6ss

http://www.joostdevree.nl/shtmls/loss.shtml

Löss is een grondsoort dat bestaat uit zeer kleine zandkorreltjes. Deze korreltjes hebben een grote tussen de 2 en 50 µm. De korreltjes zijn zo klein dat het heel gemakkelijk door de wind te verplaatsen is. Löss wordt daarom ook wel een windafzetting genoemd. De geografische benaming voor een windafzetting is een eolische afzetting.

Qua korrelgrootte zit löss tussen de categorie van leem en lutum ( klei ) in. Löss valt zelf onder de categorie Silt, maar niet al het silt is löss. Zodra silt verplaatsbaar is door de wind, spreekt men van löss.

http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20030403_loss01

löss

Bouwput met löss bij Eckelrade

Bouwput met löss bij Eckelrade

__________________________________________________________________________________________________

°Lowland:

A relatively flat area in the lower levels of regional elevation. Low-Velocity Zone:

A zone within the upper mantle where seismic wave velocities are relatively low. This zone is located about 35 to 155 miles below the surface.

____________________________________________________________________________________________________

°Lutum

Lutum bestaat uit plaatvormige deeltjes met afmetingen kleiner dan 0,002 mm.

http://nl.wikipedia.org/wiki/Lutum

http://nl.wikipedia.org/wiki/Klei

Kleiwinning nabij de Maas, bij Maalbeek © TNO-NITG

Luster:

The manner in which light reflects from a mineral surface.

Metallic, submetallic and non-metallic are the basic types of luster. 

Can also be dull

Hematite has a submetallic luster in this specimen, although it can also be dull.

http://geology.com/dictionary/glossary-l.shtml

KANKER EN EVOLUTIE

°

°

KANKER en EVOLUTIE  <—Doc

°

KANKER, Intelligent Design . creationisme en Evo-theorie 


1.- De “spontane /accidenteele ” tumor

Inleiding en situering van het onderwerp in het debat


Al meer dan twee eeuwen proberen de creationisten voorbeelden te vinden van “natuurlijke” ontwerpen , die MOETEN zijn ontworpen door een    supernaturalistische intelligentie die werkt met en volgens een “intelligent bedachte montage van gecreerde onderdelen en een teleologische planning ” .

Reverend paley

was gek van het wonderlijke “ontwerp van het oog” waarvan de onderdelen perfekt op elkaar afgestemd zijn …..Dat “raadsel” hield ook Darwin al bezig
O.a. Richard Dawkins e.a. heeft daar al uitgebreid op geantwoord ( en doet dat nog steeds ) met toegankelijke populair wetenschappelijke werken

—> Niet alleen is het mensen-oog nogal belabberd( indien al ) in elkaar gezet ;maar sommige lensogen die vroeger zijn “ontworpen “( ontwikkeld ) o.m. bij inktvissen , zijn blijkbaar superieure produkten

<Het lijkt er op dat inktvissen de “favorieten ” zijn van de Grote Ingenieur ….

<Ogen zijn minstens 40 keer ( volgens sommigen +60 keer ) ontwikkeld  tijdens de evolutie (en binnen de miljoenen afstammingslijnen ) van het dierenrijk .

<… Volgens computer – “gedachten” – experimenten en simulaties /toepassingen van evolutie-scenarios en principes ( Nilsson and Pelger (1994) ‘A pessimistic estimate of the time required for an eye to evolve.’ Proceedings of the royal society of London, B, 256, 53-58 ) .kan vanuit een lichtgevoelige plek een gesofisticeerd lens of samengesteld oog “evolueren ” in de loop van een kleine 364.000 generaties , en bij het aanhouden van pessimistische parameter-waarden …

—->

http://www.cbs.dtu.dk/staff/dave/eye_evol-ref.html

http://www.cs.bham.ac.uk/~cmf/evolution/claim5.html

http://www.pbs.org/wgbh/evolution/library/01/1/l_011_01.html

http://www.geocities.com/evolvedthinking/evolution_of_the_eye.htm

http://www.maayan.uk.com/evoeyes1.html

http://home.austarnet.com.au/stear/evolution_of_the_eye.htm

http://hometown.aol.com/darwinpage/eyes.htm

http://www.talkorigins.org/indexcc/CB/CB301.html

Het ID creationisme  presenteerde :

het bloedstollingssysteem , het immumsysteem en de zweepstaart-motor ( flagellum ) bij ( een)celligen
; proto-celligen en spermatozoiden etc … etc …

Volgens die creationisten zijn het ster-voorbeelden van   Behe’s IC ( irreducible complexity = onherleidbaar complex ) concept :waarbij zowel de opbouw en configuratie van de componenten als onmisbaar / uniek word omschreven

en de

evolutie van deze geslaagde “ontwerpen ” en ” uitvoeringen ” uit eenvoudiger ( of andere ( functionele )) opstellingen (in de levende organismen )onmogelijk werd geacht …
—-> Creationisten en ID’ers zwijgen echter als vermoord , wanneer het gaat over   één van de beste voorbeelden van ingewikkeld en “wonderbaarlijk” “IC ontwerp “ —> Tumoren en Tumor-cellen ___waarvan sommigen zelfs onbeperkt buiten hun gastheer in laboratoria kunnen worden verder gekweekt op weefselculturen , en wel om onderzoek en research te vergemakkelijken en te ijken ( =compatibel maken met andere deel- onderzoeken ) door middel van verder ontwikkeld , in leven gehouden en gekontroleerd standaard materiaal ten behoeve van experimenteel onderzoek .. —>  bijvoorbeeld  Hela-cellen 

Kanker ;

Kanker cellen groeien explosief en  veronachtzamen / negeren ,/omzeilen / bestrijden alle beveiligingssystemen, opdrachten , programmas en sturende terugschakelingen en koppelingen die worden verondersteld te zijn ingebouwd in de gezonde en gedifferentieerde cellen( waarvan ook Tumorcellen initieel afstammen )

Systemen in de weefselcellen die grote aantallen verschillende functionele en differentierende cellen coordineren , vervangen en sturen in een groep nuttige zelf- georganiseerde synergieen : inclusief geprogrammeerde en precies getimde celdood , deling en reparatie, onderhoud – en vervangingsfrequenties .

Om    snel te kunnen groeien hebben de kanker- cellen nood aan veel energie en grondstoffeninvoer en een goede aanvoer daarvan :

Ze kapen soms de bloedtoevoer van naburige “gezonde ” cellen en/of ze ontwikkelen ___ over het algemeen ___ eerder niewe bloedvaten en aftakkingen uit reeds bestaande aanvoer -leidingen in hun direkte omgeving …


Oncologen hebben genoeg bewijstukken verzameld waaruit blijkt dat het wel degelijk de tumor is ___ en niet het reagerende terugvechtende gezonde lichaam/immuunsyteem of de ” gezonde ” buurcellen in het weefsel ___ die de elektro-chemische signalen leveren waardoor  die(voor de tumor )    nuttige  bloedvat-groei word gestimuleerd .

De kankercellen hebben de extra-bloedaanvoer nodig … De meeste veelbelovende research in verband met kankerbehandelingen , tracht de bloedtoevoer naar de tumor te blokkeren indachtig het vermoeden dat
; ” …afsluiten van de bloedtoevoer is de dood van de tumor … ”

°

Het middel Avastin

http://www.cancer.gov/clinicaltrials/results/bevacizumab-and-colorectal-cancer0601

is een “anti- angiogenesis ” medikament , en speciaal ontwikkeld om de groei/ontwikkeling van zulke door de tumor geloosde  “stimulerende chemische signalen” af  te remmen

Deze preventieve ingrepen  verhinderen  hopelijk   de groei van nieuwe bloedvaten door iets te veranderen aan de tumorcellen : en het bewijst dat de tumor de bloedvaten ontwikkeling   stimuleert


TUMOR-cellen bestrijden succesvol het reagerende immuunsysteem door het toepassen van allerlei stereochemische “camouflages ” en biochemische  manipulaties en ze ontwikkelen zelfs resistentie tegen erg giftige paardemiddelen zoals zware en vernietigende chemotherapieeen ….   Volwassen Tumoren zenden ook kolonisten uit : uitzaaiingen/metastasen


Onlangs is ontdekt dat het hierbij   gaat om veranderingen( mutaties) in het genetische materiaal dat de voorgeprogrammeerde dood ( apoptosis) van elke soort  losrakende cellen ( bijvoorbeeld ook door operatief ingrijpen ) regelt … die “verandering” maakt dat de dfaauit ontwikkeldende   tumorcel niet meer wordt gestopt door het  automatisch optredend apoptosis programma en zich derhalve kan uitzaaien

http://www.nos.nl/nieuws/artikelen/2004/8/25/genontdekt.html
Uitzaai-gen van kanker ontdekt 25-08-’04

Onderzoekers van het Nederlands Kanker Instituut hebben een belangrijke ontdekking gedaan in de strijd tegen kanker.

Samen met collega’s van het Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis vonden zij een gen dat ervoor kan zorgen dat een tumor kan uitzaaien.

—> Tot op heden was alleen ( ongeveer ) bekend hoe een gezonde cel zich ontwikkelt tot een kankercel.
—> Het ontdekte gen, TrkB genaamd, kan het  voor  losgeraakte tumorcellen ( bijvoorbeeld door operatief ingrijpen )mogelijk maken om in een  ‘vreemde omgeving’ te overleven.

Normaal zou er een mechanisme geactiveerd worden dat de cel doodt.
Maar dankzij het gen kan de tumorcel zich nestelen in naburig weefsel, bloed en/ of lymfevaten.

Uit het onderzoek blijkt bovendien dat het TrkB-gen gezonde cellen tot agressieve tumorcellen kan omvormen.

Tumorcellen kunnen uitzaaien dankzij een eiwit dat ervoor zorgt dat de cellen overleven als ze zich in het lichaam verspreiden.

Ook lichaamscellen hebben een thuisbasis( het weefsel waarvan ze deel uitmaken ) : een vertrouwde ondergrond en buurcellen waarmee ze signalen uitwisselen.

Bij gemis eraan( of waanneer ze daar van los raken en gaan zwerven of dolen ) gaan ze onherroepelijk dood.(apoptosis )

Maar kennelijk slagen sommige tumorcellen erin om hun (onstaans-)honk te verlaten en in den vreemde te overleven….

Onderzoekers van het Nederlands kanker instituut presenteerden in Nature de genetische code voor dit eiwit , een bepaalde (gemuteerde ) variant van het zogenaamde TrkB-gen en dat ( in die vorm ) voor dit uitzaai – eiwit codeert

Om te ontdekken hoe kankercellen dat doen, isoleerden de onderzoekers losgemaakte “gezonde ” cellen uit de darmwand van ratten en spoten die in met duizenden verschillende genen en geassocieerde eiwitten ;
Helemaal op zichzelf aangewezen, gaven de meeste cellen spoedig de geest.
Maar cellen met extra TrkB-eiwitten bleken, zonder steun van buurcellen, in de ontheemde toestand op de been te blijven en zich te vermenigvuldigen.

Het TrkB eiwit is geen onbekende:
het assisteert bij ontwikkeling van zenuwcellen en helpt de cellen te overleven tijdens hun reis door het embryo.
En steekt blijkbaar ook de van huis geraakte tumorcellen de helpende hand toe.
Het TrkB-eiwit mobiliseert vermoedelijk enzymen die de voorgeprogrammeerde zelfmoord van een ontheemde cel verijdelen.

En het helpt zo’n cel daarna ook om via de lymfevaten en het bloed naar elders te verhuizen om daar gezwelvorming in gang te zetten.


Patiënten in wier tumorcellen het eiwit overactief is, lopen dus een verhoogde kans op uitzaaiingen.

Een medicijn dat het eiwit wegvangt, zou dit mechanisme kunnen doorbreken.
Maar het is de vraag of een enkel middel ooit afdoende zal zijn tegen metastase.

Een commentator in Nature wijst erop dat

meer genen in de dolende cel oproepen tot lijfsbehoud.
En als de cel zichzelf die opdracht niet geeft, krijgt het de order wel van signaalstoffen uit de nieuwe omgeving
.

Een medicijn tegen uitzaaiing zal al die aansporingen om te overleven in de kiem moeten smoren.

Onbekend is bijvoorbeeld ook nog in welk soort tumoren het gen wel en in welke het niet aanwezig is.

De onderzoekers denken dat het nog wel vijf tot tien jaar zal duren voor er een medicijn is dat op pati챘nten getest kan worden.
Inmiddels wordt er een vervolgonderzoek voorbereid naar een medicijn dat het overactieve gen kan remmen.


Uitzaaiingen in gezond weefsel gebruiken enzymen om ( voor hun opmars )hinderlijke en lastige collageen obstakels op te lossen of minder plakkerig
te maken … Wanneer ze uiteindelijk een nieuw vitaal orgaan bereiken gebruiken ze weer andere eiwitten-enzymen waardoor ze vastklitten/hechten aan de
gezonde cellen …

Oncologen beginnen nog maar pas  te begrijpen hoe kanker-cellen dat allemaal kunnen : maar het is wel duidelijk dat het antwoord moet gelegen  zijn in het voorhanden genenkapitaal van de tumorcellen ….
Hun genenopmaak verschilt beduidend van gezonde cellen maar is er tevens aantoonbaar aan verwant :

De genen -constellatie van kankercellen is een
uniek en erg fijn afgesteld netwerk met optimale (? ) overlevings en verspreidingskansen voor de tumor , mits het geschikte millieu voorhanden is ( bijvoorbeeld weefselculturen in vitro zowel als in vivo ) …
en zelfs een bedreiging voor hun “cellulaire ” voorouders en het millieu waarin ze zijn onstaan .

°

Eigenlijk is het gehele “tumor verhaal” een schitterend voorbeeld van complexiteit onstaan door ontwerp
—> Als deze hoog efficiente en overlevende ( althans uit het oogpunt van de tumor-cellen ) “ontwerpen” het produkt zijn van een stom onbewust blind en automatisch doelloos proces , is er niets aan de hand ….
—> Maar stront aan de knikker voor alle creato’s allerhande

Immers ( volgens de creationisten logica    zijn  )

—> De kansen dat zulk een veranderingen ( herschikkingen en mutaties ) in de opstellingen van de uitgansgenen in de vooroudercellen , door toeval zouden   kunnen onstaan , zijn klein ___ klein , beweren misschien sommigen ___, om nog geloofwaardig te kunnen zijn als verklaring van het onstaan en onloochenbare bestaan van die kankercellen …
—> Bovendien is de enige manier waarop een kankercel op zulk een “natuurlijke manier ” zou kunnen onstaan uit gezonde cellen, alleen mogelijk dmv een plotse saltatie ( een ogenblikkelijke en ingrijpende verandering van het gehele genoom , zonder tussenstappen ) en wat volgens diezelfden ook  onmogelijk is omdat de tussenstappen op weg naar de tumor niet funktioneel zijn ...

Immers wat is het nut voor een cel om de bloedtoevoer/aanvoer te verhogen zonder dat het kan beginnen sneller te groeien en uit te groeien en te delen … Zoveel genen die terzelfdertijd moeten geherconfiguereerd en  veranderd zijn een absurditeit :
en ” net zoals een keeshond niet uit een kat geboren kan worden : zo kan geen tumorcel uit een gezonde cel onstaan ? Toch ? tenzij ” een katachtigste hond veranderd in een hondachtigste kat “( maar dat laatste is natuurlijk een gevleugeld maar doodernstig gepresenteerd droog “grapje ” waar ik vroeger   nog wel eens smakelijk om kon lachen )
Deze creato’s moeten wel besluiten dat er “onmogelijk”toeval in het spel kan zijn en het tumor- ding dus bovennatuurlijk intelligent ” is   ontworpen …? 

—> Bovendien is de tumor geenszins een degeneratie waarbij info is verloren gegaan ( dat is theoretisch wel mogelijk ) want  de meeste tumorcellen   hebben een groter genetisch kapitaal —> een populatie van grote aantallen muterende varianten en afstammelingen ; dan de weefselcellen  waaruit ze zijn onstaan
Ondanks al zijn demonstratieve waarde , houden de creationisten er niet van kanker ter sprake te brengen .... Waarschijnlijk verkiezen ze de warme en  omfloerste soort “complexiteiten” die de mens als knus , aangenaam en/of voordelig voor hemzelf beoordeeld en vermijden ze de levensbe-eindigende en bedreigende  soorten van “complexiteiten” in de ” natuur” ..

.

Ik laat de theologische implikaties van dit alles graag over aan specialisten ter zake , of aan iedereen die zin heeft zijn tijd te verprutsen …Maar je kan het ook bezien vanuit de mate aan wetenschappelijke inhoud van zowel creationisme als evo-biologie …

ID en creationisten willen als  wetenschappers serieus genomen worden ;

—>Een belangrijk kenmerk -gevolg van elke “echte” wetenschap is :  de nieuwe research- projekten ,benaderingen en uiteindelijke creatie van onderzoeksvelden , die erdoor worden gestimuleert of opduiken als nuttige en verklarende “spinn-offs ” .

..

Kanker-onderzoekis een uitstekend voorbeeld-model daarvan :

Creationisme (onder geen enkele van zijn (vele ) vormen ) heeft ( nog steeds ) geen nieuw( of zelfs ooit oudbollig ) kankeronderzoek veroorzaakt en/of geleid tot de opstelling /formulereing van een “nieuwe” kanker-hypothese en/of praktische kennis en behandelingsmethodes
Tenzij natuurlijk allerlei geijkte vormen van

–>”gebedsgenezing” / placebo / magische “sacramenteele” ondersteuningen solidariteitsbetuigingen en sociale ondersteuningen  ….als  de zovele doekjes voor het bloeden

—> Soms zelfs gewoon “hokus pokus” en charlatanisme zoals bijvoorbeeld bij charismatische bewegingen en TV -predikanten shows / massaspektakels ala Hinne en/ of Bonke

—-> Daarentegen levert de theoretische evolutionaire biologie een rijk palet aan nieuwe benaderingen en ideeen en suggereert potentieel nieuwe behandelingen …

Veel creationisten beweren dat de evolutietheorie eigenlijk niets bijdraagt aan de  moderne geneeskunde en onderzoek … Maar ze vergeten er altijd bij te zeggen dat ze een vroeg twintigste eeuwse versie van de Evo- theorie bedoelen …

Echter : de inzichten die de moderne theoretische evolutie theorie als zelf ordenende en zelf- organiserend wetmatige principes in stochastische systemen , opleverd : zijn wel degelijk inspirend en van groot nut bij deze onderzoeken.
Martin Nowak en co-auteurs leveren daarvan het bewijs —>
“nature reviews Cancer ” maart 2004
http://www.ped.fas.harvard.edu/pdf_files/nrc04.pdf

http://www.ped.fas.harvard.edu/publications.html

Bovendien is gelijkaardige research eveneens volop aan de gang
http://www.the-scientist.com/yr2004/mar/research2_040315.html

Nowak et al , argumenteren dat je  kanker niet KUNT begrijpen , tenzij je het benaderd als een evolutionair proces …

How cancer shapes evolution and how evolution shapes cancer  http://www.ucdenver.edu/academics/colleges/medicalschool/departments/biochemistry/Research/researchlabs/DeGregoriLab/Documents/Casas-Selves-DeGregori_finalversionEVOO.pdf <—

Klik om toegang te krijgen tot Pepper_etal09.pdf

—> Tijdens celdelingen onstaan zeldzame mutaties ( ca +/- 1 per / 10 miljoen celdelingen ) ,

—> de meeste daarvan zijn dodelijk ( lethaal ) voor de nieuwe cel
onder constructie of verkorten de normale duur van de celcyclus in het weefsel ,

—> zodat er eigenlijk meestal en vrijwel altijd alleen maar perfektie
kopieen van de “gezonde” uitgangs-“moeder” – cel voorkomen ; overleven/overblijven ….

—-> Maar enkele van deze mutaties veroorzaken een grotere / versnelde en ongeremde groei (en zelfs) vemenigvuldigings capaciteit, dan de geburen-cellen van het weefsel waar die afstammeling in( en uit ) onstaat ( terwijl het geprogrammeerd afsterven ( apoptosis ) ersnstig word gestoord )
—-> Ze beginnen te konkureren om het ” voedsel “( de aanvoer lijnen ) met de gezonde cellen en worden daarbij zelfs de meest voorkomende succesnummers door verhoogde ” fitness .” en adaptatieve veranderingen ..

—-> Deze kankercellen blijven verder muteren zodat er een steeds grotere variatie onstaat in een groeiende tumor …In sommige gevallen onstaan er zelfs mutanten die beter gedijen in de tumor omgeving ;die nemen de zaak over
waardoor de samenstelling ( en het karakter van de tumor ) kan veranderen in tumor-types die “kwaadaardiger” zijn ..
.

De rijpe ” maligne ” tumor is tenslotte samengesteld uit cellen met uitzaaicapaciteiten en allerlei resistenties tegen mogelijke chemotherapieen ….
Dezelfde dynamiek van “Natuurlijke selektie” en ” mutatie-processen” die aan de basis liggen van veranderingen in populaties van een species- genoom , , spelen ook in de ontwikkeling en verspreiding van kanker -tumoren in het lichaam , de hoofdrol …

Toch zijn beide evolutievoorbeelden NIET identiek …

—-> De meeste bestudeerde species mutaties (van belang )zijn deze die plaatshebben in de kiemcellen -lijn(en) ; de zaad en eicellen doorheen de generatiewissels van sexuele soorten ;

Mutaties tijdens de ontwikkeling en het verdere leven van het individu en in de ontwikkeling en levenscycli van de andere lichaamscellen ( de somatische evolutie en geassocieerde somatische afstammingen ) zijn daarbij van geen belang ; tenzij natuurlijk dat ze de mogelijke “aantallen aan individueel en fertiel nageslacht in de kiemcellijnen ” begrenzen …

Kanker gaat natuurlijk wel over “somatische evolutie

Species evolutie grijpt ( soms ) plaats over miljoenen jaren
terwijl de somatische evolutie ( gewoonlijk ) eindigd met de dood van de “gastheer ” /individu …

Maar hoe genetisch verschillend ook ; toch stamt de kankercel in laatste instantie ook af van die ene bevruchte eicel waaruit de gastheer ontwikkelde …

De dodelijkheid van kanker is gelegen in het feit dat het
de coordinatie (en vooral ingebouwde celdood ( apoptosis )) van een organisch georganiseerde gedifferentieerde en afgestelde cellengemeenschap met
dezelfde oorsprong , volkomen ontwricht … Terwijl het desalniettemin eveneens in laatste instantie dezelfde oorsprong heeft ( gezond weefsel ) ..

.

kankercellen kan men het best vergelijken met zich snel verspreidende en muterende / zich aanpassende bacterieenkolonies

 

Net zoals bacterieenkolonies ( en andere succesnummers ) , “vernietigen” ze uiteindelijk hun georganiseerde omgeving :

alleen is de kankeromgeving een hoog georganiseerd synergetisch organisme en de kankercel zelf geen indringer ( maar een kolossale en levensvatbare kopierfout van een vervang- onderdeel in het totale uit-gebalanceerde systeem van wat men een meercellig organisme noemt …..en derhalve
OOK ( net als de vreemde indringer/ konkurent / rivaal ) een genetisch vreemd organisme , zij het een met een paar serieuze troeven wegens een rigoreuze voorafgaande triage en voortdurende selektie, adaptabiliteit en bijhorende mutatie )

Onderzoek naar voortdurend veranderende tumor

8 okt. 2009

Borstkankergezwellen veranderen ingrijpend als de ziekte voortschrijdt.
Er treden telkens nieuwe mutaties op in het DNA, waardoor het weefsel zich steeds anders gaat gedragen.
Die ( verwachte ) ontdekking heeft grote gevolgen voor kankeronderzoek, en uiteindelijk wellicht ook voor patiënten.
Dat schrijven Canadese onderzoekers in Nature.
Ze zijn de eersten die de ontwikkeling van kankerweefsel hebben onderzocht op het niveau van individuele basen (‘letters’) in het DNA.

Kankeronderzoekers kijken tegenwoordig pas in detail naar tumor-DNA als de kanker al wordt behandeld of zelfs al is uitgezaaid.
Dan zijn de genetische eigenschappen van de tumor echter al sterk veranderd, benadrukken de Canadezen.
Zij pleiten daarom dat DNA van de tumor óók wordt onderzocht zodra die wordt ontdekt.
Die eerste mutaties kunnen een aanwijzing zijn voor de verdere ontwikkeling van de tumor.
Die informatie kan in de toekomst van belang zijn voor de behandeling van individuele patiënten.

De Canadezen onderzochten tumorweefsel van een patiënte met ‘lobulaire’ borstkanker, waartoe 15 procent van de borstkankers behoort.
Ze vergeleken de mutaties in twee stukjes tumorweefsel die met negen jaar tussentijd waren afgenomen. Het latere monster vertoonde,
ten opzichte van gezond weefsel van de patiënte, 32 mutaties. Slechts elf daarvan waren negen jaar eerder al aanwezig.

De onderzoekers keken niet alleen naar het DNA in de tumor, maar ook naar het RNA: het ‘afschrift’ van het DNA dat wordt gebruikt
als ‘mal’ bij het maken van eiwitten. Ook in RNA kunnen veranderingen optreden. Dit proces heet RNA-editing.
De Canadezen ontdekten bij hun onderzoek twee nieuwe vormen van RNA-editing, die resulteerden in nog onbekende eiwitten.
Ze willen nu verder onderzoeken welke rol die eiwitten in de kanker spelen.

Over kanker :

Inleiding ;

ONCOLOGISCH CENTRAAL DOGMA :
1.- Kanker wordt veroorzaakt door bepaalde mutaties in lichaamscellen die daardoor ongecontroleerd gaan delen.
Kanker is zoals bekend een probleem waarbij cellen niet meer weten ( door genetische ” schade” ) wanneer ze moeten stoppen met delen.
Dit kan bij multicellulaire systemen zoals de mens grote gevolgen hebben
.

—-> mutaties onstaan door kopiefouten of door mutagenen
Verhoging van de vervangingsfrekwentie bij chronische afsterving van bepaalde cellen ( bijvoorbeeld door ziekten chronische en compulsieve irritaties … ) verhoogd ook de kans op duplikatiefouten in de opeenvolgende
generaties vervangers

—> Ouderdom betekent dat de huidige somatische cellen reeds vele delingen hebben ondergaan ….
http://www.kennislink.nl/web/show?id=93104&showframe=content&vensterid=811&prev=93103

Ouderdomsziekte of genetisch defekt ?
Kankers zijn ziekten met een genetische en/ of sommigen ook een ouderdoms component

http://www.kennislink.nl/web/show?id=93104&showframe=content&vensterid=811&prev=93103
http://www.cbs.nl/nl/publicaties/publicaties/algemeen/index/index1410.pdf

Kanker bij kinderen ;
Bij kinderen kan kanker zich in korte tijd openbaren. Dit in tegenstelling tot volwassenen.
—Bij volwassenen ontwikkelt kanker zich gedurende vele jaren.
Over de oorzaken van de meeste vormen van kanker bij kinderen is weinig bekend.

http://www.kwfkankerbestrijding.nl/content/pages/Kinderen_die_zelf_kanker_hebben.html
http://www.avrogezondheid.nl/dossiers/kinderen_met_kanker/kinderen_met_kanker.asp

—-> Mutagenen zijn

(1)scheikundige stoffen (bijvoorbeeld teer , sigarettenrook )

—> Door schade aan je DNA, bijvoorbeeld veroorzaakt door zuurstof radicalen, gaat genetische kennis verloren en kan een cel niet meer goed functioneren in het geheel van een multicellulaire organisatie .
—> Als die schade zich ophoopt in de loop der tijd kan dat allerlei ziekten en uiteindelijk de dood tot gevolg hebben of

2) UV (–> huidkankers ) radioactieve straling roentgen straling etc ..—> ioniserende stralingen
Zie ook informatie over de gevolgen van tchernobyl ramp ….
http://news.bbc.co.uk/1/hi/health/1615299.stm
http://news.bbc.co.uk/1/hi/health/382979.stm

Huidkanker
—-> http://www.kwfkankerbestrijding.nl/content/pages/Verstandig_zonnen.html
—-> http://home2.planetinternet.be/pkenis/uven.htm

—-> Mutagene stoffen kunnen ook produkten zijn van de metabole werking van andere levende wezens ( afval – toxinen en microbionte produkten ) of zelfs van door sleet , infektie of ongevallen veroorzaakte ontregelingen in de de chemische huishouding van meercelligen (onomkeerbare (en/ of artificieele ) veranderingen in “fine tunings” van hormoonspiegels bijvoorbeeld)

…Verkeerde voedingsgewoonten( zeer weinig fruit en verse groenten ) in kombinatie met ouderdom(= accumulaties van doorgegeven genetische schade ) en slechte levensgewoonten( bijvoorbeeld : weinig beweging )

Evolutie biologie , ET , onderzoek en therapieontwikkelingen bij kanker
http://www.ndsu.nodak.edu/instruct/brewer/genetics.htm

Gemeenschappelijke afstamming met veranderingen ( Darwin—> “Common descent with modifications ” )
—> Alle leven is gebaseerd op nucleinezuren en het gebruik van de nucleotiden triplet-code bij het coderen voor eiwitten
—> alle leven heeft gelijkaardige metabolische processen en is biochemisch gebaseerd op C/N

Dat komt doordat alle leven verwant is en het resultaat is van veranderingen gedurende de evolutie in de geologische tijd
Species evolueren in andere types of sterven uit …

Omdat species allen verwant zijn , zelfs wanneer de verwantschap tot ver in de tijd teruggaat , kunnen we de kennis die we opdoen bij de ene soort ook toepassen bij andere soorten
( we kunnen en moeten ons ook voeden met dezelfde organische materialen ( het gemakkelijkst te vinden in andere levende wezens ) en wel om dezelfde renenen van verwantschap )

Dat veroorlooft dat de studie van de ontwikkeling van kankers in haaien kan worden toegepast in de kankerpreventie bij mensen
Dat veroorlooft dat de studie van genetische controle van de ontwikkeling van insekten kennis oplevert die kan worden gebruikt bij de ontwikkeling van behandelingen voor menselijke ziekten ..

.
Dat veroorlooft het uittesten van medicaties / oplossingen voor medische /gezondheids-problemen , op andere species

We kunnen leren van de ene species en dat toepassen op een andere , omdat alle leven verwant is …

http://www.grahamazon.com/2003/11/cancer-theory

chemistry and evolution
http://www.newscientist.com/news/news.jsp?id=ns99993267
CANCER AND EVOLUTION
( REFUTED ANTI_DARWINIAN )

1993
http://www.tribunes.com/tribune/edito/6-4z.htm
Gaia theorie / embryogenesis
1997
http://www.what-is-cancer.com/papers/DarwinismDecline.html
Gaia theorie / embryogenesis

MORE RECENT
1997
http://www.findarticles.com/p/articles/mi_m1511/is_n8_v18/ai_19601257/pg_3
Malign evolution – cancer and evolution
Discover, August, 1997 by George Klein

2003
http://www.eurekalert.org/pub_releases/2003-10/uoc–fgc101003.php
http://www.obgyn.net/newsheadlines/headline_medical_news-Molecular_Evolution-20030707-8.asp

2003
KANKER iD creationisme en TE (2)

Evolutionaire dynamiek kan ons vertellen hoe kanker onstaat en zich verspreid in het lichaam
—> Cruciaal is het feit dat kanker op microscopisch niveau onstaat :
—> Organen zijn meestal samengesteld uit miljoenen kompartimentjes die elk een paar duizend cellen bevatten …
Laten we als voorbeeld dikke darmkanker nemen ( colon carcinoom )
http://maagdarminfo.tripod.com/startpagina/id14.html :
Die kanker begint in de zogenaamde “crypts”( = darmvlokken )
http://www.olympusfluoview.com/gallery/humancoloncryptsmall.html
http://www.olympusfluoview.com/gallery/images/humancoloncryptsmall.jpg
http://stat.tamu.edu/ftp/pub/rjcarroll/recent.talks.directory/dna_damage_repair.ppt
http://stat.tamu.edu/ftp/pub/rjcarroll/recent.talks.directory/dna_damage_repair.ppt#354,6,Colon Sliced and Laid Out
http://stat.tamu.edu/ftp/pub/rjcarroll/recent.talks.directory/dna_damage_repair.ppt#296,7,Architecture of Colon Crypts: Crosssectional View

Referenties en links
Kanker, ID & ET
http://www.corante.com/loom/archives/002449.html

Kanker en uitzaaiingen
http://www.levenmetborstkanker.nl/nieuwsuitzaainieuws.html

referenties en links
—>Carl Zimmer ; The accidental Tumor
http://www.corante.com/loom/archives/002449.html

–> Evolved for Cancer? Scientific American, January 2007
http://carlzimmer.com/articles/2007.php?subaction=showfull&id=1173216962&archive=&start_from=&ucat=10

http://network.nature.com/people/basanta/blog/2008/12/19/our-evolving-allies-against-cancer-cells

Besmettelijke kanker-tumoren

bij honden

canine transmissible venereal tumor (CTVT) / Sticker’s sarcoma.

De eencellige die ooit een wolf was

Bizarre ziekteverwekker pikt mitochondriën van zijn gastheer

http://noorderlicht.vpro.nl/artikelen/44397293/

Links

Het moet wel een van de vreemdste ziekten ter wereld zijn: een besmettelijke vorm van kanker bij honden. Eigenlijk is het een aparte diersoort, die parasiteert op zijn vierpotige familieleden. Nu blijkt dat hij af en toe ook celonderdelen van ze steelt.

Even een raadsel. Welk dier stamt af van de wolf en heeft nul poten? Geen staart, geen kop, geen hart? Nog een tip dan. Het dier doet niet aan seks, maar is er wel van afhankelijk. Laatste hint: het beestje in kwestie leeft al duizenden jaren als parasiet in de lijven van honden, wolven en coyotes over de hele wereld.

De soort is nog maar een jaar of tien geleden ontdekt, dus het is geen schande als je er nooit van had gehoord. We hebben het hier over Canine Transmissible Venereal Tumor (CTVT), een heel bijzondere vorm van kanker die honden en hun wilde familieleden teistert. In Science van deze week is te lezen dat deze ziekteverwekker nog een tikje vreemder in elkaar zit dan gedacht.

Maar ho eens even, denk je nu waarschijnlijk, kanker is toch geen diersoort? Nee, normale kanker niet, die ontstaat uit gezond weefsel van het slachtoffer, waarin genetische foutjes zijn geslopen. Maar deze cellen zijn anders. Ze worden tijdens de paring overgedragen van hond op hond. En zijn dus geen directe familie van hun gastheer. Daarom is er veel voor te zeggen om de kankercellen te beschouwen als een aparte, parasitaire diersoort. Een eencellige levensvorm, die afstamt van een zoogdier. Bizar, inderdaad.

Zesduizend jaar oud
Je zou ‘m ook kunnen betitelen als de langstlevende cellijn ter wereld. Die dus niet in laboratoriumbakjes leeft, zoals de beroemde menselijke HeLa-cellen al zestig jaar doen, maar in levende dieren. Clare Rebbeck en collega’s van het Imperial College in Londen maakten twee jaar geleden een genetische stamboom van het DNA in de celkern van de kankercellen, afgenomen bij 37 honden op vier continenten. Op basis daarvan concludeerden ze dat de CTVT-cellen al meer dan zesduizend jaar geleden zijn ontstaan, mogelijk zelfs meer dan tienduizend jaar.

Diezelfde cellen hebben ze nu gebruikt voor nog meer genetisch speurwerk. Ze hebben deze keer gekeken naar het erfelijk materiaal in de mitochondriën – de celonderdelen waarin energie wordt opgewekt, en die een eigen setje DNA met zich meedragen.

Omdat de CTVT-cellen zich steeds delen, en niet aan seks doen, zou je verwachten dat het DNA in de mitochondriën dezelfde stamboom oplevert als het DNA in de kern. Het erft immers bij elke celdeling samen over. Maar nee, de mitochondriale stamboom ziet er totaal anders uit dan die van het kern-DNA. Er zit veel meer variatie in dan verwacht. Daar is eigenlijk maar één plausibele verklaring voor, schrijven de onderzoekers. Diefstal.

Verse mitochondriën
De kankercellen nemen regelmatig verse mitochondriën over van de honden en wolven die ze als voedingsbodem gebruiken, vermoeden Rebbeck en haar collega’s. Dat wordt goed inzichtelijk als je naast de mitochondriën van de kankercellen ook die van de gastheren in de stamboom opneemt. Dan zie je dat het mitochondriale DNA van een kankercel soms veel meer overeenkomsten heeft met het DNA uit een levende hond op hetzelfde continent, dan met dat van een kankercel van een ander continent.

Het gaat niet om een paar uitzonderingen, menen de onderzoekers. Hun eerdere genetische analyse wees erop dat deze ziekte weliswaar al duizenden jaren bestaat, maar dat alle kankercellen die nu leven, afstammen van een cel die een paar honderd jaar geleden leefde. Sindsdien hebben de kankercellen al meerdere diefstallen gepleegd, blijkt uit de verschillende mitochondriën.

Waarschijnlijk is dat vermogen om steeds nieuwe mitochondriën te verwerven cruciaal voor hun succes. Dat zit zo. Kankercellen zijn doorgaans energievreters. Wanneer de stofwisseling in een cel op hoge toeren draait, is de kans op genetische schade in de mitochondriën ook groot. Grote fouten zijn meteen fataal, maar kleine foutjes kunnen zich gaandeweg ophopen. Dan worden de kankercellen steeds minder krachtige groeiers.

Het opnemen van gezonde, nieuwe mitochondriën helpt ze weer voor een tijd uit de brand. Mogelijk stammen de kankercellen af van een witte bloedcel, opperen de onderzoekers, want dat type cel is van nature goed in het opnemen van bacteriën en dergelijke.

Kortom, deze hondenkankercellen zijn echte overlevers. Ook omdat ze hun gastheren meestal niet doden, trouwens. Ze hebben het wat dat betreft een stuk beter bekeken dan het enige andere bekende voorbeeld van overspringende kankercellen: de ziekte die Tasmaanse duivels dreigt uit te roeien. Vijf jaar geleden schreef ik dat de helft van de dieren erdoor was verdwenen. Nu is dat al voor 90 procent zo. Als het zo doorgaat, heeft deze kanker zichzelf binnenkort uitgeroeid.

Elmar Veerman

Clare A. Rebbeck, Armand M. Leroi en Austin Burt: ‘Mitochondrial capture by a transmissible cancer’, Science, 21 januari 2011

Zo ziet de bijzondere diersoort er onder de microscoop uit. (Joel Mills, Wikipedia)

Coyote

De cellen kunnen van hond naar hond springen tijdens paringen. Onder huisdieren komt dat trouwens weinig voor; het is meer een ziekte van wilde honden, wolven en coyotes.

bij de

tasmaanse duivel

http://scienceblogs.com/afarensis/2006/02/01/tasmanian_devils_suffering_rar/

2011

http://blogs.discovermagazine.com/notrocketscience/2011/01/20/contagious-cancers-switch-their-batteries/

histiocyte tumors in hamster colonies (1960) ?

Het evolutionair onstaan van nieuwe “parasieten”soorten uit somatische mutanten ?

http://scienceblogs.com/loom/2006/08/09/an_old_dog_lives_on_inside_new.php

http://whyevolutionistrue.wordpress.com/2010/01/03/a-devilish-parasite/#comments

HeLa cellen

http://en.wikipedia.org/wiki/HeLa

°

DUIVELSE    KANKER    

Bizarre tumoren bedreigen buidelroofdier

genenkaart tasmanse duivel 26599337

Chromosoomkaart van de Tasmaanse duivel. Boven de normale set, onder de chromosomen uit een tumor. Foto Anne-Maree Pearse

Links

Waardoor ontstond de eerste duivelse kankercel? Onderzoekster Pearse beschuldigt de chemie, wat stevige discussies uitlokt.

Lees alles over de bijzondere kanker op de site van het Devil Project.

Een vreemde vorm van kanker heeft het aantal Tasmaanse duivels in tien jaar gehalveerd. De ziekte wordt vrijwel zeker op een unieke manier overgedragen: doordat losse kankercellen van dier naar dier verhuizen wanneer ze elkaar bijten.

Tot 1936 was de Tasmaanse tijger, een gestreepte vleeseter ter grootte van een wolf, het grootste buidelroofdier ter wereld. Omdat de ‘tijger’ is uitgeroeid, kan de veel kleinere Tasmaanse duivel nu met die eer strijken. Dit vijf tot twaalf kilo zware beest dankt zijn naam aan zijn donkere vacht, zijn bloedstollende gekrijs en zijn agressieve gedrag. De dieren jagen ’s nachts op alles waar vlees aanzit en zetten hun tanden ook graag in kadavers. Die kun je op Tasmanië soms al van verre horen liggen, want er komen meerdere duivels op af, die luidruchtig twisten om de buit.

Maar hun rauwe kreten worden steeds minder gehoord. In tien jaar tijd is het aantal duivels gezakt van 150 duizend naar ongeveer de helft daarvan. De dieren sterven massaal aan grote kankergezwellen die hun gezicht misvormen. In 1996 werd voor het eerst een Tasmaanse duivel gefotografeerd met zo’n lelijk gezwel. Het leek toen een incident, maar tegenwoordig is deze vorm van kanker doodsoorzaak nummer één onder de dieren. Ze worden gemiddeld nog maar twee jaar oud, terwijl dat vroeger een jaar of vijf was.

Wat veroorzaakt al die gezwellen? De verdenking ging eerst uit naar een virus, maar hoe goed onderzoekers ook speurden, dat werd niet gevonden. Het vermoeden rees, dat dit een heel bijzondere vorm van kanker zou kunnen zijn, eentje die zich door de overdracht van losse kankercellen verspreidt. De Tasmaanse onderzoekers Anne-Maree Pearse en Kate Swift leveren in Nature van deze week verder bewijs voor die theorie.

Ze hebben de kankercellen van elf Tasmaanse duivels bestudeerd. Zoals bij kanker altijd het geval is, hadden die afwijkende chromosomen in hun kern. Van de veertien stuks die normale cellen bij deze diersoort hebben, was er zelfs niet één onveranderd. Sommige chromosomen ontbraken helemaal, de geslachtschromosomen bijvoorbeeld, terwijl andere sterk ingekort of vervormd waren. Het was, kortom, een zootje in de kankercellen. Maar wel steeds exact hetzelfde zootje, en dat was raar.

Als de kanker in ieder ziek dier opnieuw uit gezonde cellen ontstaan was, zou er veel meer variatie in de tumorcellen zitten. In kleine, beginnende gezwellen zou je bovendien een minder chaotische set chromosomen verwachten dan in grote, omdat kankercellen tijdens de groei van een gezwel doorgaans geleidelijk verder ontsporen. Dat was dus niet wat de onderzoekers vonden. Klein of groot, mannetje of vrouwtje, in ieder gezwel waren de kankercellen identiek. Dat wijst op een gezamenlijke oorsprong.

En er was nog een aanwijzing. In de gewone lichaamscellen van één van de dieren vonden Pearse en Swift een unieke genetische afwijking. Die was in al zijn cellen aanwezig, behalve in de kankercellen. Blijkbaar waren dat dus niet zijn eigen lichaamscellen, maar parasitaire cellen van een soortgenoot. Hoe het kan dat zulke vreemde cellen niet worden opgemerkt door afweercellen, is nog een raadsel. Over het afweersysteem van deze dieren is sowieso nog weinig bekend.

Helemaal uniek is deze vorm van ziekteoverdracht overigens niet. Vorig jaar werd ontdekt dat bij honden iets dergelijks voorkomt. Zij kunnen kankercellen herbergen die bij seksueel contact, likken of snuffelen hun kans grijpen om een volgende slachtoffer binnen te dringen. Bij de duivels speelt seks ook een belangrijke, maar indirecte rol. Vooral aan het einde van haar vruchtbare periode bijt een vrouwtje de mannetjes letterlijk van zich af. Cellen van een tumor in het gezicht kunnen zo gemakkelijk in een bijtwond terechtkomen en dan uitgroeien tot een nieuw gezwel. Ook de agressie tijdens de maaltijd kan de ziekte verder verspreiden, want voor de duivels geldt: hoe hongeriger ze zijn, hoe feller ze van zich afbijten. En een flink doorgegroeide tumor maakt hongerig, want eten er wordt steeds moeilijker door.

Hoe moet het nu verder met de duivels? Zonder maatregelen ziet het er somber uit, maar er kan wel degelijk iets gedaan worden om de opmars van de ziekte te stoppen. Nog niet overal op Tasmanië komen de tumoren voor. Als de ziekte zich inderdaad direct via de overdracht van kankercellen verspreidt, zou wegvangen van zieke dieren de uitbraak kunnen stoppen. Voorlopig is dat een te grote klus, en werkt de overheid andersom: er zijn extra gezonde dieren gevangen, die in strikte afzondering gehuisvest worden. Mocht de kanker alle in het wild levende duivels eronder krijgen, dan kunnen ze opnieuw worden uitgezet.

Elmar Veerman

  • Zo horen ze eruit te zien. Hier een mannetje dat nerveus zijn tanden laat zien (en nee, dat is niet z'n staart). Foto Wayne McLean.

Tasmanian devil

Fig. 1. A Tasmanian devil

Zo horen ze eruit te zien. Hier een mannetje dat nerveus zijn tanden laat zien (en nee, dat is niet z’n staart). Foto Wayne McLean.

  • Een Tasmaanse duivel met een gezicht dat zo vol tumoren zit, overleeft meestal niet lang meer.

Tasmanian devil with DFTD

Fig. 2. A devil afflicted with DFTD

Een Tasmaanse duivel met een gezicht dat zo vol tumoren zit, overleeft meestal niet lang meer.

http://evolution.berkeley.edu/evolibrary/news/080901_dftd

TASMAANSE DUIVEL

TASMANIAN DEVILL SKULL

tasmaanse duivel

dinsdag 23 oktober 2007

Het gaat slecht met de Tasmaanse Duivel. Het grootste vleesetende buideldier ter wereld wordt bedreigd door een geheimzinnige gezichtstumor.

Onderzoekers vrezen dat het dier binnen dertig jaar is uitgestorven. De hoop is echter dat het zover niet komt. Door gezonde dieren te fokken en deze vrij te laten in Tasmanië, moet de soort overleven. Er zijn ook plannen om gezonden dieren op het vasteland van Australië vrij te laten.

Gevangenschap
Een agressief soort kanker bedreigt de buideldieren. De tumor vreet delen van de mond en het gezicht weg en heeft in sommige delen van Tasmanië meer dan 90 procent van de populatie gedood. Onderzoekers vermoeden dat de dieren de ziekte onderling verspreiden tijdens gevechten.

Volgens professor Hamish McCallum van de Universiteit van Tasmani챘 moet er voor gezorgd worden dat het dier ook in het wild kan overleven. Wanneer er alleen Tasmaanse Duivels in gevangenschap zijn, overleeft de soort volgens hem niet.

Icoon
Wereldwijd wordt daarom nu geprobeerd om gezonde Tasmaanse Duivels te kweken. Deze moeten later losgelaten worden in het wild en zo de soort in stand houden. Het kweken van Tasmaanse Duivels is echter niet makkelijk. Hoopgevend is wel dat in Queensland eerder dit jaar vier jonge Duivels werden geboren.

De Tasmaanse Duivel kreeg zijn naam van Europese kolonisten en is hét icoon van de Australische deelstaat Tasmanië. Aanvankelijk kwam het dier ook op het vasteland van Australië voor. Daar stierf hij echter uit, vermoedelijk door toedoen van de mens. Het buideldier is ongeveer 60 centimeter lang en staat bekend om zijn geschreeuw en woeste gedrag.

Tasmaanse duivel bedreigd door besmettelijke kanker

De Tasmaanse duivel, een klein, maar zeer vraatzuchtig vleesetend buideldier dat enkel voorkomt op het Australische eiland Tasmani챘, wordt deze week toegevoegd aan de lijst van met uitsterven bedreigde dieren. Op de duiveltjes, ongeveer 60 cm lange, zwarte diertjes met een lange staart, wordt driftig gejaagd omdat zij een gevaar vormen voor huisdieren en gevolgte.

Kanker
Ze komen nu op de lijst te staan omdat ze getroffen worden door een besmettelijke vorm van een zeer zeldzame, amper omschreven kanker, die al 60 procent van hun populatie heeft uitgeroeid. Medereden voor die grote sterfte is dat de duivels de tumorcellen aan elkaar doorgeven wanneer ze elkaar bijten. Ecologisten wijten de kanker aan de voeding van de buideldiertjes, die vergiftigd zou zijn met pesticides. Wetenschappers noemen deze hypothese plausibel, maar zien nog andere mogelijke oorzaken.

Reservaat
Voor de gezonde duivels overweegt de Tasmaanse regering een reservaatgebied te openen. Indien nodig moet daar een nieuwe generatie duiveltjes gekweekt worden om ze dan in de vrije natuur los te laten.

(afp/gb)

Tasmaanse duivel past haar levensloop aan

17 juli 2008

Hoe razendsnel evolutie kan verlopen, blijkt uit nieuw onderzoek naar de Tasmaanse duivels, buideldieren van het Australische eiland Tasmanië. Sinds twaalf jaar heerst onder de dieren een dodelijke, besmettelijke kanker waardoor uitsterving dreigt: op sommige plaatsen is al 90 procent van de populatie uitgeroeid. De ziekte maakt dat de levenscyclus van de dieren dramatisch veranderd is.

Veel meer vrouwtjes werpen al in hun eerste jaar jongen. Zo kunnen ze hun genen doorgeven, voor ze overlijden – vaak al terwijl de jongen van het eerste nest opgroeien. Een biologisch onderzoek dat dat aantoont bij vijf groepen Tasmaanse duivels staat deze week in het tijdschrift Proceednings op the National Academy of Sciences (online).

De Tasmaanse duivel (Sarcophilus harrisii), die uiterlijk wel wat wegheeft van een grote marter, wordt ernstig bedreigd. Over twintig tot vijfentwintig jaar zou de soort in het wild uitgestorven kunnen zijn als de ziekte, die in 1996 werd ontdekt, zich op dezelfde manier blijft verspreiden.

Dieren die eraan lijden, hebben grote tumoren op hun kop. Doordat mannetjes en vrouwtjes elkaar bijten in het paarseizoen, verspreidt de kanker zich. Het immuunsysteem van Tasmaanse duivels is genetisch zo eenvormig dat dieren nauwelijks weerstand ontwikkelen.

Nu blijkt dat een andere eigenschap van Tasmaanse duivels de dieren wel kan redden – in ieder geval tijdelijk. Een klein deel van de vrouwtjes wordt van nature al in het eerste levensjaar vruchtbaar. Dat biedt nu zo veel voordelen dat inmiddels 30 tot 60 procent van de vrouwtjes zich zo snel ontwikkelt, in de meeste populaties.

Dat evolutie zo snel kan gaan, wordt steeds vaker beschreven.

Bij kabeljauw is bijvoorbeeld gezien dat de vis eerder vruchtbaar wordt onder druk van de visvangst.

De Tasmaanse duivel plant zich op jongere leeftijd( op eenjarige leeftijd ipv na twee jaar ) voort dan voor de besmettelijke kankersoort de diersoort in gevaar bracht.

Dat schrijft de Britse krant Daily Telegraph.

Uitsterven
Maar deze reactie kan de Tasmaanse duivel misschien niet redden van uitsterven.

Wetenschappers waarschuwen dat het diertje binnen twintig jaar van de aardbodem kan zijn verdwenen.

Door het vervroegde voortplanten is het dier weliswaar robuuster geworden, maar volgens Tasmaanse wetenschappers is de diersoort nog steeds niet bestand tegen de agressieve kanker.

Inteelt
Door inteelt lijken de cellen van de dieren erg op elkaar, waardoor de ziekte snel kan worden overgebracht.

Het is de eerste keer dat ontdekt wordt dat een zoogdier zich eerder voortplant omdat het bedreigd wordt door een ernstige, besmettelijke ziekte.

Links:

Attachment

tumor_als_evolutieproces  02[1].pdf  ß-

 AANTREKKELIJKE TUMOR 

Het hebben van huidkanker heeft zowaar een voordeel. Althans, voor een Mexicaanse vis. De enorme zwarte vlek die de ziekte veroorzaakt is namelijk aantrekkelijk voor vrouwtjes.

Dat schrijven de twee Amerikaanse biologen André Fernandez en Molly Morris deze week in het tijdschrift PNAS. Zij vingen mannetjes- en vrouwtjesvissen van de soort ‘Xiphophorus cortezi’ en verfden een aantal van de mannelijke staarten vrijwel geheel zwart. Daardoor leek het of ze huidkanker hadden. Gezonde vissen hebben slechts een kleine of helemaal geen vlek op de staart.

De onderzoekers stelden vervolgens vrouwtjesvissen bloot aan mannetjes met grote en kleine vlekken en hielden bij hoe lang de dames naar de heren lonkten. De geverfde vissen kregen de meeste aandacht. Vrijwel alle vrouwtjes hadden meer oog voor de vrijwel volledig zwarte staarten, dan voor de gezonde vlekjes.

Waarom dat zo is, weten de onderzoekers niet. Misschien is de oorzaak simpelweg dat vissen met zwarte staarten beter zichtbaar zijn, speculeren ze.

Hoe dan ook leven mannetjevissen met huidkanker weliswaar maar half zo lang als gezonde soortgenoten, maar in die korte tijd kunnen ze dankzij hun onweerstaanbare staart misschien wel dubbel zo vaak paren. En kunnen ze hun – ziekmakende – genen toch in razend tempo verspreiden.

Remy van den Brand

Een exemplaar met een normale, gezonde zwarte vlek op de staart

Vis met huidkanker en de daardoor veroorzaakte zwarte staart. Ook de rugvin is bij deze vis verdwenen. Het zwarte balkje onder de foto’s is 5 millimeter lang [Foto’s: Andre Fernandez, Ohio University]

http://noorderlicht.vpro.nl/artikelen/23458238/

Het moedervlekeffect

Kanker in sluimerstand

Audio

Jan 3, ’10

Onderzoek en Wetenschap: VIRUS DOODT HERSENTUMOR  

Onderzoekers van de universiteit van Yale hebben een prachtige ontdekking gedaan: een virus dat hersentumoren doodt!

Het mooie van het zogeheten VSV-virus is dat het alleen tumorcellen doodt en gezonde cellen met rust laat.
De onderzoekers hebben hun resultaten gepubliceerd in the Journal of Neuroscience.
Mensen met een hersentumor sterven meestal binnen enkele maanden omdat er geen effectieve behandeling is.

Met de huidige technieken kunnen namelijk meestal niet alle tumorcellen in één keer verwijderd worden. Dit geeft de tumor de tijd en mogelijkheid om de gedode cellen te vervangen en te groeien. Met de vondst van het VSV-virus lijkt hier verandering in te komen.

Het VSV-virus is een – door de onderzoekers geconstrueerd – virus wat nog het meeste wegheeft van rabiës (het hondsdolheidvirus).

Na injectie in een bloedvat verspreidt VSV zich naar het gebied waar de tumor zich bevindt. Daar wordt een aantal tumorcellen ge챦nfecteerd.

De ge챦nfecteerde tumorcellen gaan steeds meer VSV-virus produceren, waardoor zij uiteindelijk zelf het loodje leggen. Het geproduceerde VSV komt vrij als de tumorcellen dood gaan en kan dan weer nieuwe tumorcellen infecteren.

Drie dagen na toediening van dit virus was (bijna) de gehele tumor ge챦nfecteerd. De tumorcellen waren of dood of in een stadium van doodgaan.

Het VSV-virus werkt heel erg specifiek. Op de 10.000 tumorcellen die VSV infecteert, is er één gezonde hersencel die ‘per ongeluk’ ook aangetast wordt.

De ontdekking dat virussen kunnen helpen bij het opruimen van tumorcellen is al een aantal jaren oud. In het beginstadium van de techniek werden vooral virussen gebruikt die niet konden delen. Een groot nadeel, omdat dan maar een klein gedeelte van de tumor genfecteerd werd.

Tegenwoordig is het ook mogelijk om delende virussen te gebruiken, zoals in deze studie is gebeurd. Echter, nog nooit werd er een virus gevonden wat zo effici챘nt en specifiek werkt als het VSV-virus.

Bron: www.medinews.be 05-03-2008

Ontstekingseiwitten beschermen tegen tumorgroei
: 12 juni 2008

Het lichaam weet zichzelf beter tegen kanker te beschermen dan werd aangenomen. Ontstekingseiwitten helpen voorkomen dat een goedaardige tumor uitgroeit tot een kwaadaardige.
Dat schrijven onderzoekers van het Nederlands Kanker Instituut-Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis vrijdag in het tijdschrift Cell.

Een goedaardige tumor hoeft niet automatisch uit te groeien tot een kwaadaardige. Goedaardige tumoren kunnen in een soort winterslaap raken en zo permanent stoppen met groeien.

Winterslaap

Deze winterslaap vormt een natuurlijke barrière tegen kanker. Volgens de onderzoekers zijn de ontstekingseiwitten essentieel om goedaardige tumorcellen in slaap te houden. Ook spelen de eiwitten waarschijnlijk een belangrijke rol bij de natuurlijke bescherming tegen darmkanker.

humancolon

Voor het onderzoek is het mechanisme van deze winterslaap onderzocht. De activiteit van genen in slapende tumorcellen is vergeleken met de genen in delende tumorcellen. Het blijkt dat in slapende tumorcellen genen zijn geactiveerd die normaal gesproken een rol spelen bij ontstekingsreacties in het lichaam.

—>  Honderden potentiële kankergenen ontdekt

Hondse onsterfelijkheid

CTVT (canine transmissable venereal tumor)

Doopceel van een besmettelijke tumor gelicht

  • DOOR: ARNOUT JASPERS
23 januari 2014

Een husky die 11.000 jaar geleden werd geboren in Alaska, leeft als tumor voort in honden over de hele wereld.

© Science
Een seksueel overdraagbare tumor in een cocker spaniël uit Brazilië. In zekere zin is dit een 11.000 jaar oude hond uit Alaska die als parasiet in deze hond leeft.

Kanker, zo staat in alle boekjes en voorlichtingsfolders, ontstaat in cellen van ons eigen lichaam. Als het DNA beschadigd raakt kan zo’n cel zich ongeremd gaan delen en groeien, waardoor een tumor ontstaat. Daarom is kanker niet besmettelijk, en als de patiënt sterft, sterft de tumor ook.

Er zijn echter twee vormen van besmettelijke kanker bekend. De ene soort komt voor bij de Tasmaanse duivel. Deze buideldieren vechten onderling vaak, en besmetten elkaar door bijten met een tumor die in het gezicht groeit en uiteindelijk fataal is.

Bij honden komt de seksueel overdraagbare kanker CTVT (canine transmissable venereal tumor) voor. Tijdens sex worden tumorcellen overgebracht van de ene hond naar de andere, waarna hieruit een nieuwe tumor groeit. In zekere zin plant de tumor zich dus voort van de ene hond naar de andere.

Dit is wezenlijk anders dan bij het sexueel overdraagbare HPV (humaan papilloma virus), waarbij alleen het virus wordt overgedragen dat de eigen lichaamscellen kan veranderen in kankercellen, waardoor de vrouw in kwestie baarmoederhalskanker krijgt.  

Mutaties
Een internationale groep onderzoekers rapporteert nu in Scienceover DNA-analyse van deze tumoren bij twee honden, een hond van Aboriginals in Australië en een cocker spaniël uit Brazilië. Een gedetailleerde analyse van de grote aantallen mutaties in het DNA van de twee tumoren maakt aannemelijk dat ze afstammen van één hond, een husky die ongeveer 11.000 jaar geleden geleefd moet hebben in Alaska. In dat dier is dus voor het eerst een (of meerdere) mutatie opgetreden die een lichaamscel veranderde in een onsterfelijke tumorcel die ook in andere honden ontsnapt aan het immuunsysteem van de gastheer. Hoewel door alle mutaties ongeveer 2% van alle genen onklaar is geraakt, blijkt dit de levensvatbaarheid van de tumorcellen niet aan te tasten.

Ook is aan die mutaties te zien dat de laatste gemeenschappelijke ‘voorouder’ van de twee tumoren ongeveer 500 jaar geleden in een hond domicilie koos. Dat is ook de periode dat honden zich snel over de hele wereld verspreidden door de Europese koloniale expansie.

Henriëtta Lacks
Volgens de onderzoekers is de CTVT-tumor de langst levende somatische cellijn ter wereld (somatisch wil zeggen: niet-geslachtelijk. Cellijnen met geslachtscellen erin zijn van generatie op generatie overgeërfd vanaf het moment dat seks werd uitgevonden).

Er is ook een menselijk voorbeeld van een tumor die over de hele wereld voortleeft. In 1951 overleed de Amerikaanse Henriëtta Lacks aan baarmoederhalskanker. Haar tumorcellen bleken prima te groeien en zich te delen in de reageerbuis, ze bleken letterlijk onsterfelijk te zijn. Deze zogeheten HeLa-cellen worden nu nog over de hele wereld in laboratoria gebruikt en verder gekweekt, onder meer voor onderzoek naar kanker en het ontwikkelen van vaccins. De totale hoeveelheid HeLa-cellen is inmiddels groter dan het lichaam van Lacks ooit geweest is.

Transmissable dog cancer genome reveals the origin and history of an ancient cell lineage, Elisabeth Murchison e.a., Science, 24 januari 2014

Tumor bevat informatie over eerste honden

Wetenschappers hebben genetische informatie over één van de eerste gedomesticeerde honden onttrokken uit een kankertumor.

  The ancient umor genes are most similar to modern huskies and Alaskan malamutes <i>(Image: Helen H. Richardson/Getty)</i>The ancient tumor genes are most similar to modern huskies and Alaskan malamutes (Image: Helen H. Richardson/Getty)
24 januari 2014

Het gaat om een besmettelijke tumor die al elfduizend jaar lang wordt doorgegeven door honden.

De genetische informatie in de tumor suggereert dat de eerste hond die leed aan de ziekte een kortharige donkere vacht had en qua uiterlijk veel leek op de Alaska-malamute.

Verder vertoont het DNA van het dier tekenen van inteelt, zo melden Amerikaanse onderzoekers in het wetenschappelijk tijdschrift Science.

Hond

De wetenschappers kwamen tot hun bevindingen door de DNA-volgorde van de voor honden besmettelijke kankertumor CTTV in kaart te brengen. Deze tumoren worden overgedragen door lichamelijk contact.

Uit het onderzoek bleek dat de ziekte ooit ontstond bij één hond.

“Deze tumoren worden nu aangetroffen in honden over de hele wereld, maar ze zijn in feite afkomstig van één hond die duizenden jaren geleden leefde”, verklaart hoofdonderzoekster Elizabeth Murchison op nieuwssite New Scientist.

Inteelt

De besmettelijke vorm van hondenkanker ontstond door inteelt, zo vermoeden de wetenschappers. In de genen van de tumor traden in de loop der jaren maar liefst twee miljoen mutaties op.

Met oudste genetische informatie uit de besmettelijke hondentumor konden de wetenschappers vrij nauwkeurig het uiterlijk van de eerste besmette hond bepalen. “Het dier had waarschijnlijk een bruingrijze vacht, een spitse snuit, puntige oren en kort haar”, aldus Murchison. “Het ging niet om een wolf, maar echt om een gedomesticeerde hond.”

Door: NU.nl/Dennis Rijnvis

°

7 maart 2013

Honden mogelijk 33.000 jaar geleden al gedomesticeerd

Wetenschappers uit Siberië hebben het DNA geanalyseerd van een 33.000 jaar oude voorvader van moderne honden.

De onderzoekers van het Instuut voor Moleculaire en Cellulaire Biologie in Novosibirsk onttrokken het DNA uit een 33.000 jaar oude schedel van een hondachtige, die is gevonden in het Altajgebergte in het zuiden van Siberië.

De analyse wijst uit dat het dier meer aan moderne honden is verwant dan aan wolven. De resultaten van het onderzoek zijn gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift PLOS ONE.

 

CARL ZIMMER

i-f26cf0968984bacc520d6817aa28c948-dog.jpg

Can a tumor become a new form of life?

http://scienceblogs.com/loom/2006/08/09/an-old-dog-lives-on-inside-new/

http://carlzimmer.com/articles/2007.php?subaction=showfull&id=1173216962&archive=&start_from=&ucat=10

WAT IS EEN SOORT ?

 °

I  °SOORTEN 

 watis een soort <–Doc archief 

soortbastaarden  <–Doc archief

-SOORTPROBLEEM 

Axolotl en het soortprobleem

°

SOORTVORMING 

CICHLIDS  <–doc archief 

°

Wat is een soort?

op 17 januari 2014    14

tijger

Jaarlijks worden er heel wat nieuwe soorten beschreven. Maar wat is nu eigenlijk een soort? Een simpele vraag waarop heel wat complexe antwoorden geformuleerd zijn door biologen en filosofen.

Tijd voor een overzicht.

Wat is een soort? Vele biologen deinzen stilletjes achteruit wanneer zij met deze vraag geconfronteerd worden.

Charles Darwin gaf het reeds aan in ‘On the Origin of Species:

“Geen enkele definitie heeft vooralsnog alle naturalisten tevreden gesteld; toch weet elke naturalist vaag wat hij bedoelt als hij over een soort spreekt.

Sindsdien zijn er talloze artikels en boeken over dit onderwerp geschreven. En naast biologen hebben ook enkele filosofen bijgedragen aan de discussie.

“WAT IS DE ESSENTIE VAN DE TIJGER? STREPEN? NEE!”

Essentialisme
Metafysica is een traditionele tak van de filosofie die zich bezighoudt met het verklaren van het fundamentele “zijn”.

Bestaan de dingen die wij waarnemen werkelijk of zijn het constructies van onze hersenen? Deze vraag kan ook toegepast worden op soorten.(1)

Sommige filosofen volgen het essentialisme en zien soorten als natuurlijke entiteiten (Engels: natural kinds). Een entiteit wordt gekenmerkt door een eigenschap (i.e., de essentie) die noodzakelijk is om lid te zijn van een bepaalde groep.

Een chemisch element, zoals bijvoorbeeld koolstof (C), is een entiteit, want alle koolstofatomen worden gekenmerkt door een essentiële eigenschap, het atoomnummer (het aantal protonen in de kern).

Als een element atoomnummer 6 heeft, dan is het koolstof. Maar heeft een element atoomnummer 7, dan hebben we te maken met stikstof (N).

Het atoomnummer is dus de essentie van een chemisch element.

Nu kan men dit principe doortrekken naar soorten. Heeft elke soort een essentie? Bijvoorbeeld, wat is de essentie van de soort tijger (Panthera tigris)? Strepen? Nee, want er bestaan andere soorten met een gestreept vachtpatroon, zoals de zebra.

U kunt blijven zoeken, maar een essentie voor elke soort zult u niet vinden.

°

Kenmerk van clusters
Toch hebben filosofen het essentialisme niet opgegeven.

Als soorten niet door een enkele essentie gekenmerkt worden, dan misschien door een verzameling kenmerken.

In het geval van de tijger, kunnen we een lijst opstellen met kenmerken, zoals gestreepte vacht, katachtige, carnivoor, enzovoort. Deze denkwijze, gebaseerd op clusters van kenmerken, werd geïntroduceerd door Ludwig Wittgenstein. Maar opnieuw komen we voor een probleem te staan.

Kijk bijvoorbeeld naar de wilde eend (Anas platyrhynchos). De mannetjes en vrouwtjes van deze veelvoorkomende vogel zien er totaal verschillend uit.

Het is onmogelijk om een lijst kenmerken op te stellen waardoor zowel mannetjes als vrouwtjes tot de entiteit ‘wilde eend’ behoren.

Richard Boyd loste deze situatie op met het principe van homeostatische clusters van kenmerken. Hij stelde dat een soort beschreven kan worden door een verzameling van kenmerken, maar dat een individu niet alle kenmerken moet bezitten om tot een soort gerekend te worden.

Stel dat de wilde eend beschreven wordt door tien kenmerken (om het even simpel te houden), waarvan zeven het mannetje beschrijven en zes het vrouwtje (sommige kenmerken zijn natuurlijk gemeenschappelijk), dan kunt u ‘wilde eend’ als entiteit beschouwen.

Evolutie
Probleem opgelost?

Niet dus, een essentie (in dit geval de homeostatische cluster van kenmerken) is tijdloos en eeuwig.

Een chemisch element met atoomnummer 6 is altijd koolstof, waar en wanneer we het ook tegenkomen.

Maar soorten zijn niet tijdloos en eeuwig, soorten ondergaan evolutionaire veranderingen.

Filosofen hebben twee oplossingen voor dit probleem:

soorten als historische entiteiten of als individuen.

Alle kenmerken die tot nu toe gebruikt werden om soorten te beschrijven waren intrinsiek, ze komen voort uit het individu zelf.

Maar er zijn ook extrinsieke kenmerken die bepaald worden door uitwendige invloeden.

Ik ben bijvoorbeeld de broer van mijn zus (klinkt logisch, toch?). Het feit dat ik een broer ben, is geen intrinsieke eigenschap, maar wordt bepaald door de relatie die ik heb met iemand anders (in dit geval mijn zus).

Op dezelfde manier kan een soort extrinsieke kenmerken hebben doordat alle individuen afstammen van een bepaalde gemeenschappelijke voorouder.

De onderlinge relatie tussen de individuen is de (historische) essentie van de soort.

Een andere zienswijze is soorten als individuen. Een individu heeft een bepaalde positie in tijd en ruimte. Er is een begin en een einde, hiertussen verandert het individu voortdurend. Dezelfde redenering kan toegepast worden op soorten: een soort ontstaat (speciatie) en verdwijnt (extinctie), hiertussen verandert de soort voortdurend (evolutie). Deze zienswijze is erg populair bij biologen, terwijl filosofen eerder vastklampen aan het essentialisme.

De soort als individu.

De soort als individu.

°

Biologisch Soort Concept
Genoeg gefilosofeerd, tijd om het eens langs de biologische kant te bekijken.

Iedereen kent natuurlijk het Biologische Soort Concept (BSC) van Ernst Mayr:

“Een soort is een groep populaties waarvan de individuen het potentieel hebben om onderling vruchtbare nakomelingen te produceren.”

Het bekendste voorbeeld behandelt paarden en ezels. Zij behoren tot verschillende soorten omdat de nakomelingen van een kruising tussen paard en ezel onvruchtbaar zijn.

Hoewel het Biologische Soort Concept veel gebruikt werd, heeft het enkele nadelen.

Ten eerste, sommige populaties (die tot dezelfde soort gerekend worden) leven gescheiden van elkaar en wetenschappers kunnen dus nooit vaststellen of leden van die populaties onderling ( op natuurlijke wijze ) kunnen kruisen.

Vaak is het onbegonnen werk om alle mogelijke combinaties uit te proberen.

Ten tweede, er zijn heel wat vruchtbare kruisingen bekend tussen individuen die tot verschillende soorten behoren.

Robert Kraus (Wageningen Universiteit) en collega’s toonden bijvoorbeeld aan dat diverse eendensoorten onderling extensief kruisen, met uitwisseling van genetisch materiaal als resultaat.

Volgens het Biologisch Soort Concept behoren alle betrokken eendensoorten dan tot één enkele soort, hoewel ze morfologisch zeer verschillend zijn.

Ten derde, dit soortconcept kan enkel toegepast worden op soorten die zich seksueel voortplanten.                                                   Aseksuele organismen worden simpelweg genegeerd.

“IN THEORIE WEET MEN DUS WAT EEN SOORT IS, MAAR IN DE PRAKTIJK BLIJKT HET AARTSMOEILIJK OM SOORTEN AF TE BAKENEN”

Theorie versus praktijk
Omdat het Biologisch Soort Concept niet altijd toepasbaar of praktisch is, werden andere concepten geformuleerd.

In 1997 verzamelde Richard Mayden (Saint Louis University, Missouri, USA) alle soortconcepten.

Op dat moment waren er minstens 24 concepten in gebruik. (2)

Hij ontdekte het probleem dat had geleid tot deze enorme diversiteit aan soort concepten: het gebrek aan een scheiding tussen theorie en praktijk.

In theorie weten alle biologen wat een soort is, maar in de praktijk is het zeer moeilijk om individuen in soorten te verdelen.

Mayden stelde voor om een onderscheid te maken tussen een primair, theoretisch soortconcept en secondaire, praktische soortconcepten.

Als primaire concept bracht hij het Evolutionaire Soort Concept (ESC) van George Gaylord Simpson naar voren. Dit concept stelt het volgende:

“een soort is een voorouder-afstammeling lijn die onafhankelijk van andere lijnen evolueert met zijn specifieke evolutionaire rol en betekenis.”

Alle andere soortconcepten zijn secundair en kunnen in de praktijk gebruikt worden.

Kevin de Queiroz (Smithsonian Institution, Washington DC, VS) werkte dit principe verder uit en introduceerde het tegenwoordig veelgebruikte General Lineage Concept‘.

Dit concept is zeer technisch met heel wat complexe terminologie (vandaar dat ik het voorlopig hierbij zal laten), maar lijkt sterk op het Evolutionaire Soort Concept van Simpson.

In theorie weet men dus wat een soort is, maar in de praktijk blijkt het aartsmoeilijk om soorten af te bakenen. Dit heeft te maken met de manier waarop soorten ontstaan.

Er zijn diverse modellen van soortvorming geformuleerd, maar elke situatie is hoe dan ook uniek.

Richard G. Harrison (Cornell University, Ithaca, VS) vatte dit idee samen in de ‘Life History Approach waarbij elke soort een specifieke levensgeschiedenis heeft waarvan de afzonderlijke fasen overeenkomen met verschillende soortconcepten.

Om dus te bepalen of twee individuen behoren tot verschillende soorten, moet men de evolutionaire geschiedenis van de betrokken soorten eerst achterhalen.

°

Bronmateriaal:


Boyd, R. (1999) Homeostasis, Species and Higher Taxa. In Wilson, R.A. Species: New interdisciplinary essays. MIT Press, Cambridge.
de Queiroz, K. (1998). The general lineage concept of species: Species criteria and the process of speciation. In Howard, D.J., Berlocher, S.H. Endless forms: Species and speciation. New York: Oxford University Press. pp. 57–75.
Ghiselin, M.T. (1997) Metaphysics and the Origin of Species. State University of New York Press, Albany.
Kraus R.H.S et al. (2012) Widespread horizontal genomic exchange does not erode species barriers among sympatric ducks. BMC Evolutionary Biology, 12:45.
Mayden, R. L. (1997). A hierarchy of species concepts: The denouement in the saga of the species problem. In Claridge, M.F., Dawah, H.A., Wilson, M.R. Species: The units of biodiversity. London: Chapman and Hall. pp. 381–4.
Mayr, E. (1942). Systematics and the Origin of Species, from the Viewpoint of a Zoologist. Cambridge: Harvard University Press.

Richards, R.A. (2010) The Species Problem: A Philosophical Analysis. Cambridge University Press.

The Species Problem Philosophical Analysis Richard Richards[1]   pdf

De foto bovenaan dit artikel is gemaakt door Moni Sertel (cc via Flickr.com).

 

_________________________________________________________________________________________

APPENDIX  

AANVULLINGEN EN KOMMENTAREN 

°

OVER SUBSOORTEN  (en   klassieke  kweek en kruisings- programma’s om  “verloren soorten”  terug te brengen )

…..

(een opinie over iets wat mij stoort in natuurbescherming:)

Ik erger me persoonlijk aan biologen die soorten puur willen houden, en daarin ook zeer fanatiek zijn. Ik begrijp het wel, want het resulteert vaak, uiteindelijk, in het verlies van een soort, in ieder geval het uiterlijk, qua genen weet ik niet.

De wilde eend bijvoorbeeld is op een aantal plekken geintroduceerd, en paart er flink op los met zijn exotische verwanten, zoals bijvoorbeeld de wenkbrauweend. Biologen spreken dan van genetische vervuiling, wat nogal doet denken aan een bepaalde politieke stroming, en organiseren in gevallen uitroeiings campagnes om hun soort te behouden van de ondergang.

Een aantal dieren in de dierentuin mogen niet worden geherintroduceerd in het wild omdat ze niet raszuiver zouden zijn.

Ik denk dan, de omgeving selecteerd uiteindelijk wel het beste type. Subsoorten zijn ook ontstaan uit één type, de vraag is alleen of wij dat zouden meemaken als subsoorten zich nu vermengen.

En daarnaast, ik heb geleerd van diezelfe biologen dat genetische diversiteit goed zou zijn, dus waarom geldt dat niet bij bijvoorbeeld de tijger (dierentuin) of de wilde eend en variaties?

Nog zoiets, beschermers van de wolf zijn dolblij dat wolven populaties die genetisch verschillend zijn, zoals de Italiaanse en Spaanse populatie, zich vermengen. Hoezo is dat geen genetische vervuiling?

Het zal ook wel de angst zijn dat een soort “het te goed doet”.

Of de ideologie dat invloed van mens onnatuurlijk is, wat paradoxaal is omdat we tegenwoordig vrijwel al het leven beinvloeden op de wereld. (Het overgrote gedeelte natuur in Nederland is bijvoorbeeld gemaakt door mensen handen en kan zonder de mens zichzelf niet in stand houden (denk aan naaldbossen en heide))

Avatarauteur  Jente  

……. Mijn onderzoek draait rond hybridisatie bij ganzen en ik denk dat zuivere soorten een illusie zijn

Ja ganzen kunnen er wat van. Op waarneming.nl staat een 20-tal hybrides.

Een ander voorbeeld: wisenten en bisons hebben bloed van onze runderen. In ieder geval de Russische populatie in de Kaukasus.

Bij tijgers is het trouwens wel zo dat de Sumatraanse tijger kleiner is, een aanpassing aan het leefgebied. Dus een Siberische tijger loslaten op Sumatra is dan weer niet zo’n goed idee. Maar ik vind het extreem als een grotendeels Sumatraanse tijger niet kan worden geherintroduceerd omdat het deels bloed heeft van bijvoorbeeld een Bengaalse tijger.

En ik denk ook dat biologen het aanpassingsvermogen van dieren onderschatten. Het gedomesticeerde varken veranderde al snel weer in het wild-type zwijn, en doet het uitstekend in bijvoorbeeld Australie en de Verenigde Staten. Die verwilderde varkens zijn dan wel vaak bont.

(Voorbeeld ) Hogzilla was a male hybrid of wild hog and domestic pig that was shot and killed by Chris Griffin in Alapaha, Georgia, United States, on June 17, 2004

It was originally considered a hoax
http://upload.wikimedia.org/wi…

Ik lees net op wikipedia dat de wilde zwijnen in Europa ook voor een deel gedomesticeerd bloed hebben.

http://www.natuurbericht.nl/?i…

Bij  de Duitse wilde zwijnen populaties  komen nog regelmatig bonte voor.

Er zijn nog veel interessante wetenswaardigheden over dit onderwerp.

Het is nu algemeen bekend dat wij DNA hebben van neanderthalers, maar de Aboriginals hebben bijvoorbeeld ook DNA van H. Denisova.

Bij de rode wolf was het onduidelijk of het een aparte soort was of een hybride tussen coyote en wolf. Ondertussen wordt het wel beschouwd als aparte soort.

De coyotes van de oostkust zijn wel echt hybrides tussen coyote en wolf, volgens wat ik nu net heb gelezen.

De wetenschap gaat zo snel dat ik soms dingen lees die na een jaar al weer niet correct zijn.

En het schijnt dat er zwarte wolven zijn omdat het ontstaan is bij honden en dat via honden de wolven ( twee nauw verwante soorten )  het gen voor zwarte vacht kregen.

De zwarte vacht schijnt wolven beter bestand te “maken” tegenover ziektes.

°

Ik wijs hierbij op de herhaalde  hoogstwaarschijnlijke    kruisingen ( genoomonderzoeken van Svante Paabo )van de vroege homo sap  mens met andere vertegenwoordigers van nauw verwante ( uitgestorven )  mensachtigen(neanderthaler / Denisova  / Erectus ?  )  … Ook hier scheen die  uitwisselingen van genen  een voordeel te hebben geboden   ( maar soms ook een nadeel  —> de verhoogde vatbaarheid  van  zuid amerikanen  voor diabetes bijvoorbeeld  ( afkomstig van   een   oost- aziatische neanderthaler populatie  , ook gevonden rond Denisova  en waarvan het beschikbare  gedeelte van het  relevante  genoom is ge- sequensed  )

(1)  FILOSOFISCHE  SITUERING VAN DE  GEBRUIKTE   TERMEN  

Of  de ” dingen”  werkelijk zijn ( zoals we   ze  ons voorstellen ) of slechts  menselijke “ideen” (–> Plato en de universalia leer      )of zelfs alleen maar (nuttig bevonden ) hersenspinsels  en projekties   zijn  of   hoogstens constructies (met eventueel enige vereenvoudigde  en gelimiteerde weergave van (connecties met ) de werkelijkheid —> Model )werden traditioneel filosofisch ook   behandeld door  het zogenaamde  kennistheoretische    ” Realisme <–>nominalisme  debat  “ 

http://nl.wikipedia.org/wiki/Nominalisme

” …..Het nominalisme is een theologische/filosofische stroming uit de tweede helft van de Middeleeuwen. Deze stroming binnen de metafysica acht de individuele dingen als werkelijk en niet de universele gestalte ervan. Niet de boomheid is werkelijk, maar de individuele boom  …. 

“t ….Het nominalisme stond tegenover het middeleeuwse realisme (homoniem voor verschillende stromingen), waarin vooral wordt gedacht in termen van het zijn en dat juist de universalia (algemeen voorkomende abstracte begrippen als kleur, smaak en dergelijke) beschouwt als werkelijk. Universalia zijn die kenmerken van een bepaald voorwerp, die het maken tot het bepaalde voorwerp dat het is. ( = essentialisme   dus )

De in alle bomen terugkerende gestalte van de boomheid is werkelijk en niet zozeer de individuele boom.

Volgens die richting is dus –>  een tijger , een tijger omdat hij deel heeft aan de “tijgerheid “—> de foto bovenaan dit artikel neemt ook deel aan de “tijgerheid ” maar dan niet de “volledige tijgerheid ” ….Maar wat de volledige ‘tijgerheid ‘inhoud , weten we (nog) niet   ( ook de tijger niet ) 

°

( de biologen spreken niet van‘ tijgerheid ‘ maar van “tijgerachtigen “ en dat heeft te maken met geneste hierarchieen  )

Nested Hierarchies

Common ancestry is conspicuous.
Evolution predicts that living things will be related to one another in what scientists refer to as nested hierarchies—rather like nested boxes. Groups of related organisms share suites of similar characteristics and the number of shared traits increases with relatedness. This is indeed what we observe in the living world and in the fossil record and these relationships can be illustrated as shown below.

cladogram illustration showing nested hierarchies

In this phylogeny, snakes and lizards share a large number of traits as they are more closely related to one another than to the other animals represented. The same can be said of crocodiles and birds, whales and camels, and humans and chimpanzees. However, at a more inclusive level, snakes, lizards, birds, crocodiles, whales, camels, chimpanzees and humans all share some common traits.

Humans and chimpanzees are united by many shared inherited traits).

But at a more inclusive level of life’s hierarchy, we share a smaller set of inherited traits in common with all primates. More inclusive still, we share traits in common with other mammals, other vertebrates, other animals.

At the most inclusive level, we sit alongside sponges, petunias, diatoms and bacteria in a very large “box” entitled: living organisms.

—>  Menselijke constructies   = 

Definities (=begrenzingen) zijn bijna altijd man made, :  gemaakt als hulp- of werkhypothese. Echte grenzen komen in de natuur maar zelden voor.

DNA-barcode maakt snelle ontdekking nieuwe  en determinatie  van  reeds   bekende  soorten , mogelijk of minstens gemakkelijker

Door het genetisch profiel van dieren en planten in een snel te lezen streepjescode te vatten is de ontdekking van nieuwe variëteiten en een betere bescherming van de biodiversiteit mogelijk.
—> Maar critici vrezen misbruik door multinationals.
Picture

DNA-barcodering is een nog zeer jonge discipline die biologische soorten wil identificeren aan de hand van een stukje DNA dat alle soorten delen (bij dieren het zogeheten CO1-gen).

°

Stofwisselingsgen CO-1, is  een stukje mitochondriaal DNA van ruim 600 baseparen. Individuen van één  diersoort hebben nagenoeg hetzelfde CO-1-gen. Bij mensen verschilt de streepjescode op slechts een tot twee van de 648 plaatsen. Tussen chimpansees en mensen daarentegen verschilt het gen op zestig plaatsen, tussen mensen en gorilla’s op zeventig plaatsen.

Eind vorig jaar(2003)  verschenen twee wetenschappelijke publicaties waarin de methode op de pijnbank werd gelegd, en werd vergeleken met de traditionele, taxonomische manier van soortbeschrijving.

-In één studie werd de streepjescode van 260 soorten Noord-Amerikaanse vogels bepaald. Alle vogelsoorten hadden zoals verwacht een verschillende streepjescode, op vier na. Die hadden twee aan twee hetzelfde CO-1-gen.

Dezelfde soorten, luidde de conclusie dan ook.

– In een andere studie, waar onder meer Paul Hebert aan meewerkte, werden exemplaren van de Costaricaanse vlindersoort ‘Astraptes fulgerator’ onder de streepjescode-lezer gelegd.

Niet één soort, luidde de conclusie, maar tien verschillende soorten.

Taxonomen hadden zich laten misleiden door de identieke verschijningsvorm van de volwassen vlinders – alle tien hebben ze beige vleugels, met een blauw centrum. Onderzoekers vermoedden al langer dat er iets niet in de haak was met de Astraptes – de vlinders komen voort uit verschillende rupsen, en hebben bovendien een verschillend dieet.

De streepjescode werkt, willen de onderzoekers maar zeggen.

Het is een bruikbaar gereedschap om soorten van elkaar te onderscheiden.

Haken en ogen zitten er evenwel ook aan de methode.

Zo is het nog maar de vraag of recent van elkaar afgesplitste soorten wel worden herkend.

Bovendien is al duidelijk dat één streepjescode niet genoeg is, legt Erik van Nieukerken van het natuurhistorisch museum Naturalis in Leiden, en deelnemer aan het symposium in Londen, uit:

“Voor amfibieën werkt CO-1 niet als streepjescode. Binnen één soort varieert dat gen veel te veel. Ook bij planten werkt CO-1 niet als identificatieplaatje. Daar zal een ander gen, afkomstig uit de bladgroenkorrels, voor worden gebruikt.

In Londen werd de start van drie megaprojecten bekendgemaakt. De komende jaren moeten de streepjescodes van álle bekende vogels (tienduizend soorten) en vissen (23 duizend soorten) bepaald worden.

Daarnaast zal de streepjescode van achtduizend zaaddragende planten op Costa Rica worden bepaald.

Worden taxonomen nu overbodig, als iedere avonturier met een draagbaar apparaatje soorten kan determineren en wellicht nieuwe soorten kan ontdekken?

Daar maakt Van Nieukerken zich niet ongerust over.

“Taxonomie is nu een versnipperde wetenschap. Kennis is verspreid over duizenden artikelen en voorwerpen in musea en bibliotheken. Op deze manier komt die informatie voor iedereen beschikbaar. Democratisering van taxonomische kennis, dus.

°

Als men al die DNA-stukjes in kaart heeft gebracht, zal men met een scanapparaatje meteen kunnen achterhalen tot welke soort een plant of dier behoort.

“Het zal de biodiversiteit van het land helpen documenteren, zodat we nadien beter beschermingsplannen kunnen maken“, zegt onderzoekster Lidia Cabrera van het Biologisch Instituut van de Nationale Autonome Universiteit van Mexico (UNAM).

Mexico behoort tot de top 5 van landen met de grootste biodiversiteit ter wereld.  Het herbergt 108.519 soorten, waarvan 72.327 dieren, 29.192 planten en 7000 schimmels.

Revolutie voor taxonomen.

“Het bepalen van een soort op een betrouwbare en snelle manier zal een revolutie betekenen voor de manier waarop we de ons omringende natuur waarnemen en voor de wetenschappen die haar bestuderen, zoals de ecologie en de taxonomie“, zegt Manuel Elías van Ecosur.

Het Mexicaanse project heeft tot dusver gegevens van 20 procent van de vissen, van 70 procent van de vogels en van 10 procent van de planten.

De databank van MexBOL moet uiteindelijk openbaar worden.

Niet iedereen in Mexico is gelukkig met het project.

“Het fundamentele probleem is dat het wordt voorgesteld alsof het alleen maar een onderzoeksproject is, terwijl het een reeks organismen classificeert waarin de multinationals in de farmaceutische industrie en de synthetische biologie geïnteresseerd zijn”, zegt Silvia Ribeiro, directeur Latijns-Amerika van de Actiegroep Erosie, Technologie en Concentratie (ETC). “Er bestaat geen enkele waarborg in dit verband.” Ze wijst erop dat er in het internationale Biodiversiteitsverdrag van 1992 niets staat over artificiële creatie op basis van biologisch materiaal.

Maar daarvoor bestaat het Nagoya-protocol over de toegang tot genetische rijkdommen, dat in 2010 door 116 landen werd ondertekend en in werking treedt zodra 50 landen het hebben geratificeerd.

In Mexico was er eind jaren negentig al heel wat ophef rond het verzamelen van genetisch materiaal.Ecosur, de Amerikaanse Universiteit van Georgia en het Britse Molecular Nature waren in 1997 het project ICBG-Maya gestart in de zuidelijke deelstaat Chiapas. Dat moest onder meer tot de ontwikkeling van nieuwe medicijnen op basis van natuurproducten leiden.

Sociale en inheemse organisaties protesteerden. Ze vreesden dat het de deur zou openzetten naar biopiraterij en het commerciële gebruik van biologisch materiaal. Vooral de zending van zevenduizend stalen naar de Universiteit van Georgia leidde tot grote bezorgdheid. De VS hebben het Biodiversiteitsverdrag en het Nagoya-protocol niet ondertekend. Amerikaanse bedrijven zouden het genetisch materiaal commercieel kunnen exploiteren. Door het protest werd ICBG-Maya in 2000 stopgezet.

Ook bij DNA-barcodering spelen de VS een belangrijke rol, zeggen critici. Het internationale Consortium voor de Barcode van het Leven (CBOL), dat in 2004 is opgericht, heeft zijn secretariaat in het National Museum of Natural History in Washington.

Volgens onderzoeker Lidia Cabrera is misbruik niet mogelijk.

“Het gaat maar om een klein DNA-fragment, dat technologisch gezien NIET  gebruikt kan worden om genetisch gemodificeerde gewassen te maken. Daarvoor moet men de  totale plant kennen en de kenmerken van de soorten.”

“Ik zie niet in hoe een stukje gen de commerciële bedoelingen van grote bedrijven kan dienen”,

zegt ook Elías.

Maar volgens Silvia Ribeiro is”geen enkele voorzorg genomen tegen het patenteren van welke modificatie van de genetische code ook.”

Barcode van het Leven

Het internationale project voor DNA-barcodering wordt vaak als de Barcode van het Leven aangeduid. Het ontstond in 2003 aan het Instituut voor Biodiversiteit van de Universiteit van Guelph in Canada, onder impuls van bioloog Paul Herbert.

Een jaar later werd het Consortium voor de Barcode van het Leven opgericht. Mexico trad tot het consortium toe in 2009.

De databank telt al meer dan 1,2 miljoen exemplaren van ruim 100.000 soorten. In 2015 wil CBOL de barcodes van minstens een half miljoen soorten hebben.

Wereldwijd zijn er meer dan achtduizend van dergelijke DNA-projecten aan de gang.

De resultaten worden  besproken  de   internationale conferenties over DNA-barcodering. en op het blog van de universiteit  van rockefeller 

http://phe.rockefeller.edu/barcode/blog/

°

Als je de soort benadert als een verzameling individuen loop je er inderdaad tegenaan dat er dan binnen de soort essentiële verschillen zijn, vooral tussen mannelijk en vrouwelijk. Je kan dat oplossen door te stellen dat de soort uit 2 (of meer) verzamelingen bestaat: man en vrouw.

*De definitie van Ernst Mayr:(Biologisch soort concept ) 

“Een soort is een groep   populaties waarvan de individuen het potentieel hebben om onderling vruchtbare nakomelingen te produceren.” Blijkt een goede werkhypothese en je kan aan de bezwaren tegemoetkomen door scherper te definiëren, zoals:

Een soort is een eenheid van voortplanting, waarbinnen de voortplanting hoofdzakelijk of uitsluitend plaatsvindt.  (*)

Dat geldt dan ook voor een  aantal vogelsoorten, die  toch  onderling vruchtbaar zijn.

* ( mijn Kommentaar ) De begrenzing ( de barrière ) van dergelijke soorten   ligt daar dus niet alleen  bij de  fysieke vruchtbaarheid, ( bijvoorbeeld is het moeilijk voorstelbaar dat een chihuahua en een deense dog ooit  zullen paren (op natuurlijke wijze )…….maar door bijvoorbeeld    niche invulling  😦 zoals bij veel insecten ) voedselkeuze , kolonisatie van nieuwe gebieden  … etc … verschillen in  vruchtbaarheidsperiodes  ( bron,stperiodes )  volgend op  aanpassingen  van de populatie  aan  de lokale  omstandigheden …. en zelfs  door het bestaan van   RING-species  wanneer het bijvoorbeeld  gaat om kosmopolieten  met lokale ecomorfen (of rassen , om maar eens een beladen woord te gebruiken  ) en of  variabel gedrag en verschillende    “culturele normen  ” 

Er  zijn  niettemin  hybride soorten en  dan  wordt dat probleem ( van het tussen twee stoelen zitten  )dus soms opgelost.

Die voortplantingseenheid kan men ook in historisch perspectief zien en dan is er verband met de genetische afstammingslijnen. ( stambomen en fylogenetica )

De voortplantingseenheid functioneert niet overal even sterk  doordat dieren die op grote afstand wonen niet met elkaar  kunnen paren.maar ze kunnen  toch met elkaar verbonden door     tussenliggende  verwanten –  buurtschappen van beide populaties of    ondersoorten van dezelfde soort  —>  RING species …

Een goed voorbeeld is bijvoorbeeld  de  mens zelf   

ringspecies  &  subspecies

ringspecies 2

Himalayan ringspeciesEr is dan vaak wel genetische uitwisseling tussen de populaties en als die er niet  meer is dan kan de eenheid nog geruime tijd blijven bestaan, in feite dan als potentiële voortplantingseenheid. Ook hier is de historisch achtergrond van de soort als voortplantingseenheid van belang.

Ook de ongeslachtelijke voortplanting geschiedt binnen de eenheid van de soort. Hoewel dat minder relevant lijkt omdat ongeslachtelijke voortplanting primair genetisch identieke individuen voortbrengt langs de afstammingslijnen. Toch voldoet de definitie daar dan,( denk ik.)—> Alleen is er  onderscheid te maken tussen microscopische wezen en  zogenaamde  “grotere” zichtbare soorten die zich voortplanten dmv clonen (wortelstekken ) en zelfs diersoorten die bestaan uit uitsluitend vrouwelijke dieren  (en die het moeten hebben van maagdelijke geboortes  of parthenogenese  ….

> bv wiptail lizards  ) er wel genetische uitwisseling mogelijk ( met andere soorten dan  —> HGTof horizontale genoverdracht ….deze soorten staan dan ook dichter bij de wortels van de boom en vormen daar (genetisch gezien een netwerk  )

*OPMERKING : De meeste  van de soort-concepten zijn (historisch )  opgesteld door zooologen …. Microbiologen en botanici  zullen veel frekwenter  allerlei  andere  concepten gebruiken   en dat volgt uit de aard van hun  vakgbied en de daar waargenomen  en gedocumenteerde   feiten  : neem bijvoorbeeld de  voortplantingsystemen en verbanden    bij  verschillende  “soorten ” paardenbloemen    

(2)

http://scienceblogs.com/evolvingthoughts/2006/10/01/a-list-of-26-species-concepts/

A list of 26 Species “Concepts”

 John S. Wilkins  October 1, 2006

Here is a working list of species concepts presently in play. I quote “Concepts” above because, for philosophical reasons, I think there is only one concept – “species”, and all the rest are conceptions, or definitions, of that concept. I have christened this the Synapormorphic Concept of Species in (Wilkins 2003). More under the fold:

A Summary of 26 species concepts

There are numerous species “concepts” (i.e., conceptions of “species”) at the research and practical level in the scientific literature. (Mayden 1997) has listed 22 distinct species concepts along with synonyms, which provides a useful starting point for a review. I have added authors where I can locate them in addition to Mayden’s references, and instead of his abbreviations I have tried to give the concepts names, such as biospecies for Biological Species, etc. (following George 1956), except where nothing natural suggests itself. There have also been several additional concepts since Mayden’s review, which I have added the views of Pleijel and Wu, and several new revisions presented in Wheeler and Meier (2000). I also add some “partial” species concepts – the compilospecies concept and the nothospecies concept. I distinguish between two phylospecies concepts that go by various names, mostly the names of the authors presenting at the time (as in the Wheeler and Meier volume). To remedy this terminological inflation, I have christened them the Autapomorphic species concept and the Phylogenetic Taxon species concept.

1. Agamospecies

Synonyms: Microspecies, paraspecies, pseudospecies, semispecies, quasispecies, genomospecies (for prokaryotes Euzéby 2006) Principal authors: Cain (1954), Eigen (1993, for quasispecies) Specifications: Asexual lineages, uniparental organisms (parthenogens and apomicts), that cluster together in terms of their genome. May be secondarily uniparental from biparental ancestors.

2. Autapomorphic species

See: Phylospecies Principal authors: Nelson and Platnick (1981); Rosen (1979) Specification: A geographically constrained group of individuals with some unique apomorphous characters, the unit of evolutionary significance (Rosen); simply the smallest detected samples of self-perpetuating organisms that have unique sets of characters (Nelson and Platnick); the smallest aggregation of (sexual) populations or (asexual) lineages diagnosable by a unique combination of character traits (Wheeler and Platnick 2000).

3. Biospecies

Synonyms: Syngen, speciationist species concept Related concepts: Biological species concept, Genetic species, isolation species Principal authors: John Ray, Buffon, Dobzhansky (1935); Mayr (1942) Specifications: Inclusive Mendelian population of sexually reproducing organisms (Dobzhansky 1935, 1937, 1970), interbreeding natural population isolated from other such groups (Mayr 1942, 1963, 1970; Mayr and Ashlock 1991). Depends upon endogenous reproductive isolating mechanisms (RIMs).

4. Cladospecies

Synonyms: Internodal species concept, Hennigian species concept, Hennigian convention Principal authors: Hennig (1966; 1950); Kornet (1993) Specifications: Set of organisms between speciation events or between speciation event and extinction (Ridley 1989), a segment of a phylogenetic lineage between nodes. Upon speciation the ancestral species is extinguished and two new species are named.

5. Cohesion species

Synonyms: Cohesive individual (in part) (Ghiselin and Hull) Principal authors: Templeton (1989) Specifications: Evolutionary lineages bounded by cohesion mechanisms that cause reproductive communities, particularly genetic exchange, and ecological interchangeability.

6. Compilospecies

Synonyms: None Related concepts: Introgressive taxa Principal authors: Harlan (1963), Aguilar (1999) Specifications: A species pair where one species “plunders” the genetic resources of another via introgressive interbreeding.

7. Composite Species

Synonyms: Phylospecies (in part), Internodal species (in part), cladospecies (in part) Principal authors: Kornet (1993) Specifications: All organisms belonging to an internodon and its descendents until any subsequent internodon. An internodon is defined as a set of organisms whose parent-child relations are not split (have the INT relation).

8. Ecospecies

Synonyms: Ecotypes Related concepts: Evolutionary species sensu Simpson, Ecological mosaics Principal authors: Simpson (1961); Sterelny (1999); Turesson (1922); Van Valen (1976) Specifications: A lineage (or closely related set of lineages) which occupies an adaptive zone minimally different from that of any other lineage in its range and which evolves separately from all lineages outside its range.

9. Evolutionary species

Synonyms: Unit of evolution, evolutionary group Related concepts: Evolutionary significant unit Principal authors: Simpson (1961); Wiley (1978); (1981) Specifications: A lineage (an ancestral-descendent sequence of populations) evolving separately from others and with its own unitary evolutionary role and tendencies (Simpson).

10. Evolutionary significant unit

Synonyms: Biospecies (in part) and evolutionary species (in part) Principal authors: Waples (1991) Specifications: A population (or group of populations) that (1) is substantially reproductively isolated from other conspecific population units, and (2) represents an important component in the evolutionary legacy of the species.

11. Genealogical concordance species

Synonyms: Biospecies (in part), cladospecies (in part), phylospecies (in part) Principal authors: Avise and Ball (1990) Specifications: Population subdivisions concordantly identified by multiple independent genetic traits constitute the population units worthy of recognition as phylogenetic taxa

12. Genic species

Synonyms: none Related concepts: Genealogical concordance species, genetic species (in part), biospecies (in part), autapomorphic species (in part) Principal author: Wu (2001b; 2001a) Specifications: A species formed by the fixation of all isolating genetic traits in the common genome of the entire population.

13. Genetic species

Synonyms: Gentes (sing. Gens) Related concepts: Biospecies, phenospecies, morphospecies, genomospecies Principal authors: Dobzhansky (1950); Mayr (1969); Simpson (1943) Specifications: Group of organisms that may inherit characters from each other, common gene pool, reproductive community that forms a genetic unit

14. Genotypic cluster

Synonyms: Polythetic species Related concepts: Agamospecies, biospecies, genetic species, Hennigian species, morphospecies, non-dimensional species, phenospecies, autapomorphic phylospecies, successional species, taxonomic species , genomospecies Principal author: Mallet (1995) Specifications: Clusters of monotypic or polytypic biological entities, identified using morphology or genetics, forming groups that have few or no intermediates when in contact.

15. Hennigian species

Synonyms: Biospecies (in part), cladospecies (in part), phylospecies (in part), internodal species Principal authors: Hennig (1966; 1950); Meier and Willman (1997) Specifications: A tokogenetic community that arises when a stem species is dissolved into two new species and ends when it goes extinct or speciates.

16. Internodal species

Synonyms: Cladospecies and Hennigian species (in part), phylospecies Principal author: Kornet (1993) Specifications: Organisms are conspecific in virtue of their common membership of a part of a genealogical network between two permanent splitting events or a splitting event and extinction

17. Least Inclusive Taxonomic Unit (LITUs)

Synonyms: evolutionary group (in part), phylospecies Principal authors: Pleijel (Pleijel 1999; Pleijel and Rouse 2000) Specifications: A taxonomic group that is diagnosable in terms of its autapomorphies, but has no fixed rank or binomial.

18. Morphospecies

Synonyms: Classical species, Linnaean species. Related concepts: Linnean species, binoms, phenospecies, monothetic species, monotypes, types, Taxonomic species Principal authors: Aristotle and Linnaeus, and too many others to name, but including Owen, Agassiz, and recently, Cronquist (1978) Specifications: Species are the smallest groups that are consistently and persistently distinct, and distinguishable by ordinary means (Cronquist). Contrary to the received view, this was never anything more than a diagnostic account of species.

19. Non-dimensional species

Synonyms: Folk taxonomical kinds (Atran 1990) Related concepts: Biospecies, genetic species, morphospecies, paleospecies, successional species, taxonomic species Principal authors: Mayr (1942; 1963) Specifications: Species delimitation in a non-dimensional system (a system without the dimensions of space and time, Mayr 1963)

20. Nothospecies

Synonyms: hybrid species, reticulate species Related concepts: Compilospecies, horizontal or lateral genetic transfer Principal author: Wagner (1983) Specifications: Species formed from the hybridization of two distinct parental species, often by polyploidy.

Phylospecies

Synonyms: Autapomorphic phylospecies, monophyletic phylospecies, minimal monophyletic units, monophyletic species, lineages Related concepts: Similar to internodal species cladospecies, composite species, least inclusive taxonomic units. Principal authors: Cracraft (1983); Eldredge and Cracraft (1980); Nelson and Platnick (1981); Rosen (1979) Specifications: The smallest unit appropriate for phylogenetic analysis, the smallest biological entities that are diagnosable and monophyletic, unit product of natural selection and descent. A geographically constrained group with one or more unique apomorphies (autapomorphies). There are two versions of this and they are not identical. One derives from Rosen and is what I call the Autapomorphic species concept. It is primarily a concept of diagnosis and tends to be favoured by the tradition known as pattern cladism. The other is what I call the Phylogenetic Taxon species concept, and tends to be favoured by process cladists.

21. Phylogenetic Taxon species

See: Phylospecies Principal authors: Cracraft (1983); Eldredge and Cracraft (1980); Nixon and Wheeler(1990) Specifications: A species is the smallest diagnosable cluster of individual organisms within which there is a parental pattern of ancestry and descent (Cracraft); the least inclusive taxon recognized in a classification, into which organisms are grouped because of evidence of monophyly (usually, but not restricted to, the presence of synapomorphies), that is ranked as a species because it is the smallest ‘important’ lineage deemed worthy of formal recognition, where ‘important’ refers to the action of those processes that are dominant in producing and maintaining lineages in a particular case (Mishler and Brandon 1987).

22. Phenospecies

Synonyms: Phena (sing. phenon) (Smith 1994), operational taxonomic unit (OTU) Related concepts: Biospecies, genetic concordance species, morphospecies, non-dimensional species, phylospecies (in part), phenospecies, successional species, taxonomic species, quasispecies, viral species, genomospecies (bacteria) Principal authors: Beckner (1959); Sokal and Sneath (1963) Specifications: A cluster of characters that statistically covary, a family resemblance concept in which possession of most characters is required for inclusion in a species, but not all. A class of organisms that share most of a set of characters.

23. Recognition species

Synonyms: Specific mate recognition system (SMRS) Related concepts: Biospecies Principal author: Paterson (1985) Specifications: A species is that most inclusive population of individual, biparental organisms which share a common fertilization system

24. Reproductive competition species

Synonyms: Hypermodern species concept , Biospecies (in part) Principal author: Ghiselin (1974) Specifications: The most extensive units in the natural economy such that reproductive competition occurs among their parts.

25. Successional species

Synonyms: Paleospecies, evolutionary species (in part), chronospecies Principal authors: George (1956); Simpson (1961) Specifications: Arbitrary anagenetic stages in morphological forms, mainly in the paleontological record.

26. Taxonomic species

Synonyms: Cynical species concept (Kitcher 1984) Related concepts: Agamospecies, genealogical concordance species, morphospecies, phenospecies, phylospecies Principal author: Blackwelder (1967), but see Regan (1926) and Strickland et al. (1843) Specifications: Specimens considered by a taxonomist to be members of a kind on the evidence or on the assumption they are as alike as their offspring of hereditary relatives within a few generations. Whatever a competent taxonomist chooses to call a species.

References

Aguilar, Javier Fuertes, Josep Antoni Roselló, and Gonzalo Nieto Feliner (1999), “Molecular evidence for the compilospecies model of reticulate evolution in >Armeria> (Plumbaginaceae)”, Systematic Biology 48 (4):735-754.

Atran, Scott (1990), The cognitive foundations of natural history. New York: Cambridge University Press.

Avise, J. C., and R. M. Ball Jr (1990), “Principles of genealogical concordance in species concepts and biological taxonomy”, in D. Futuyma and J. Atonovics (eds.), Oxford Surveys in Evolutionary Biology, Oxford: Oxford University Press, 45-67.

Beckner, M (1959), The biological way of thought. New York: Columbia University Press.

Blackwelder, Richard E. (1967), Taxonomy: a text and reference book. New York: Wiley.

Cain, Arthur J. (1954), Animal species and their evolution. London: Hutchinson University Library.

Cracraft, Joel (1983), “Species concepts and speciation analysis”, in R. F. Johnston (ed.), Current Ornithology, New York: Plenum Press, 159-187.

Cronquist, A (1978), “Once again, what is a species?” in LV Knutson (ed.), BioSystematics in Agriculture, Montclair, NJ: Alleheld Osmun, 3-20.

Dobzhansky, Theodosius (1935), “A critique of the species concept in biology”, Philosophy of Science 2:344-355.

—— (1937), Genetics and the origin of species. New York: Columbia University Press.

—— (1950), “Mendelian populations and their evolution”, American Naturalist 74:312-321.

—— (1970), Genetics of the evolutionary process. New York: Columbia University Press.

Eigen, Manfred (1993), “Viral quasispecies”, Scientific American July 1993 (32-39).

Eldredge, Niles, and Joel Cracraft (1980), Phylogenetic patterns and the evolutionary process: method and theory in comparative biology. New York: Columbia University Press.

Euzéby, J.P. (2006), List of Prokaryotic Names with Standing in Nomenclature 2006 [cited 17/2/2006 2006]. Available from http://www.bacterio.cict.fr/.

George, T. N. (1956), “Biospecies, chronospecies and morphospecies”, in P. C. Sylvester-Bradley (ed.), The species concept in paleontology, London: Systematics Association, 123-137.

Ghiselin, Michael T. (1974), The economy of nature and the evolution of sex. Berkeley: University of California Press.

Harlan, J. R., and J. M. J. De Wet (1963), “The compilospecies concept”, Evolution 17:497-501.

Hennig, Willi (1950), Grundzeuge einer Theorie der Phylogenetischen Systematik. Berlin: Aufbau Verlag.

—— (1966), Phylogenetic systematics. Translated by D. Dwight Davis and Rainer Zangerl. Urbana: University of Illinois Press.

Kitcher, Philip (1984), “Species”, Philosophy of Science 51:308-333. Kornet, D (1993), “Internodal species concept”, J Theor Biol 104:407-435.

Kornet, D, and JW McAllister (1993), “The composite species concept”, in, Reconstructing species: Demarcations in genealogical networks, Rijksherbarium, Leiden: Unpublished phD dissertation, Institute for Theoretical Biology.

Mallet, J (1995), “The species definition for the modern synthesis”, Trends in Ecology and Evolution 10 (7):294-299.

Mayden, R. L. (1997), “A hierarchy of species concepts: the denoument in the saga of the species problem”, in M. F. Claridge, H. A. Dawah and M. R. Wilson (eds.), Species: The units of diversity, London: Chapman and Hall, 381-423.

Mayr, Ernst (1942), Systematics and the origin of species from the viewpoint of a zoologist. New York: Columbia University Press.

—— (1963), Animal species and evolution. Cambridge MA: The Belknap Press of Harvard University Press.

—— (1969), Principles of systematic zoology. New York: McGraw-Hill.

—— (1970), Populations, species, and evolution: an abridgment of Animal species and evolution. Cambridge, Mass.: Belknap Press of Harvard University Press.

Mayr, Ernst, and Peter D. Ashlock (1991), Principles of systematic zoology. 2nd ed. New York: McGraw-Hill,.

Meier, Rudolf, and Rainer Willmann (1997), “The Hennigian species concept”, in QD Wheeler and R Meier (eds.), Species concepts and phylogenetic theory: A debate, New York: Columbia University Press.

Mishler, Brent D., and Robert N. Brandon (1987), “Individuality, pluralism, and the Phylogenetic Species Concept”, Biology and Philosophy 2:397-414.

Nelson, Gareth J., and Norman I. Platnick (1981), Systematics and biogeography: cladistics and vicariance. New York: Columbia University Press.

Nixon, K. C., and Q. D. Wheeler (1990), “An amplification of the phylogenetic species concept”, Cladistics 6:211-223.

Paterson, Hugh E. H. (1985), “The recognition concept of species”, in E. Vrba (ed.), Species and speciation, Pretoria: Transvaal Museum, 21-29.

Pleijel, Frederik (1999), “Phylogenetic taxonomy, a farewell to species, and a revision of Heteropodarke (Hesionidae, Polychaeta, Annelida)”, Systematic Biology 48 (4):755-789.

Pleijel, Frederik, and G. W. Rouse (2000), “Least-inclusive taxonomic unit: a new taxonomic concept for biology”, Proceedings of the Royal Society of London – Series B: Biological Sciences 267 (1443):627-630.

Regan, C. Tate (1926), “Organic evolution”, Report of the British Association for the Advancement of Science, 1925:75-86.

Ridley, M (1989), “The cladistic solution to the species problem”, Biology and Philosophy 4:1-16.

Rosen, Donn E. (1979), “Fishes from the uplands and intermontane basins of Guatemala: revisionary studies and comparative biogeography”, Bulletin of the American Museum of Natural History 162:267-376.

Simpson, George Gaylord (1943), “Criteria for genera, species and subspecies in zoology and paleontology”, Annals New York Academy of Science 44:145-178.

—— (1961), Principles of animal taxonomy. New York: Columbia University Press.

Smith, Andrew B. (1994), Systematics and the fossil record: documenting evolutionary patterns. Oxford, OX; Cambridge, Mass., USA: Blackwell Science.

Sokal, Robert R., and P. H. A. Sneath (1963), Principles of numerical taxonomy, A Series of books in biology. San Francisco,: W. H. Freeman.

Sterelny, Kim (1999), “Species as evolutionary mosaics”, in R. A. Wilson (ed.), Species, New interdisciplinary essays, Cambridge, MA: Bradford/MIT Press, 119-138.

Strickland, Hugh. E., John Phillips, John Richardson, Richard Owen, Leonard Jenyns, William J. Broderip, John S. Henslow, William E. Shuckard, George R. Waterhouse, William Yarrell, Charles R. Darwin, and John O. Westwood (1843), “Report of a committee appointed “to consider of the rules by which the nomenclature of zoology may be established on a uniform and permanent basis””, Report of the British Association for the Advancement of Science for 1842:105-121.

Templeton, Alan R. (1989), “The meaning of species and speciation: A genetic perspective”, in D Otte and JA Endler (eds.), Speciation and its consequences, Sunderland, MA: Sinauer, 3-27.

Turesson, Göte (1922), “The species and variety as ecological units”, Hereditas 3:10-113.

Van Valen, L (1976), “Ecological species, multispecies, and oaks”, Taxon 25:233-239.

Wagner, Warren H. (1983), “Reticulistics: The recognition of hybrids and their role in cladistics and classification”, in N. I. Platnick and V. A. Funk (eds.), Advances in cladistics, New York: Columbia Univ. Press, 63-79.

Waples, R S (1991), “Pacific salmon, Oncorhynchus spp., and the definition of ‘species’ under the Endangered Species Act”, Marine Fisheries Review 53:11-22.

Wheeler, Quentin D., and Rudolf Meier, eds. (2000), Species concepts and phylogenetic theory: a debate. New York: Columbia University Press.

Wheeler, Quentin D., and Norman I. Platnick (2000), “The phylogenetic species concept (sensu Wheeler and Platnick)”, in Quentin D. Wheeler and Rudolf Meier (eds.), Species concepts and phylogenetic theory: A debate, New York: Columbia University Press, 55-69.

Wiley, E. O. (1978), “The evolutionary species concept reconsidered”, Systematic Zoology 27:17-26.

—— (1981), “Remarks on Willis’ species concept”, Systematic Zoology 30:86-87.

Wilkins, John S. (2003), “How to be a chaste species pluralist-realist: The origins of species modes and the Synapomorphic Species Concept”, Biology and Philosophy 18:621-638.

Wu, Chung-I (2001a), “Genes and speciation”, Journal of Evolutionary Biology 14 (6):889-891. —— (2001b), “The genic view of the process of speciation”, Journal of Evolutionary Biology 14:851-865.

LINKS

GENETIC SPECIES  CONCEPT 

–>  Baker, R. J., and R. D. Bradley. 2006. Speciation in mammals and the genetic species concept. Journal of Mammalogy 87(4):643-662.                                                              http://www.mammalogy.org/uploads/Baker%20and%20Bradley%202006.pdf

 –>  Aardig onderzoek waarbij 2 soorten toch 1 soort blijkt te zijn                http://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/02724634.2013.782875#tabModule

HOMO SAP

http://www.nature.com/nature/journal/v513/n7518/full/nature13673.html*

°AFSTAMMING  VAN DE  MENS  en de mensachtige              

°

Homo leeftijd (mln) herseninhoud (1000cc)°HOMO SAPIENS.docx (4.4 MB)°ngandong , mungo , archaic africa.docx (.2 KB)
sapiens 0,15 – heden 1100 – 1400Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen. TANDEN UIT DE QESEM GROT Klik hier om een link te hebben waarmee u dit artikel later terug kunt lezen.Xuchang mensAFRICAN HOMO SAPIENShttp://phys.org/news/2013-06-beachcombing-early-humans-africa.html#nRlvhttp://phys.org/news/2013-05-human-culture-linked-rapid-climate.html#nRlvhttp://phys.org/news/2012-12-africa-homo-sapiens-techies.html#nRlv

*

Kernwoorden

, , , , , , , ,

*

maandag 13 januari 2014

200.000 jaar mens, maar niet altijd dezelfde!

Hoewel het voor het ongeoefende oog misschien lastig is om de mens van tienduizenden jaren geleden te onderscheiden van de mens van nu, is dat voor wetenschappers een eitje. Regionale variatie in huidskleur, afweersysteem en stofwisseling laten zien dat evolutie zeker niet tot stilstand is gekomen.

door

Hoewel de meest kenmerkende eigenschappen van de mens in Afrika zijn ontstaan, ziet ons lichaam er nu toch anders uit dan toen de eerste homo sapiens [1] Afrika verliet.

Dit blijkt uit onderzoek van het menselijk genoom en van overblijfselen van menselijke skeletten.

Van genen is vaak onduidelijk wat ze precies met het lichaam doen. Als onderzoek van het genoom dus laat zien dat de frequentie waarmee een bepaalde genvariant voorkomt is veranderd, is dat niet per se terug te zien in menselijke overblijfselen. Waarschijnlijk is dat bij het merendeel van de gevallen van genetische verandering zelfs niet zo. Meestal gaat het immers ook maar om heel subtiele verschillen.

Map-of-human-migrations

Kaart van hoe de mens zich over de wereld verspreidde. De gekleurde strepen geven aan hoeveel duizendtal jaar geleden groepen mensen (weergegeven met zwarte pijlen en strepen) wegtrokken. Wikimedia

Andersom hoeven veranderingen van het skelet niet voort te komen uit genetische verandering. De omgeving oefent namelijk ook na bevruchting van de eicel invloed uit op het lichaam en op welke genen aan en uit worden gezet. Aan het feit dat ons lichaam er anders uit is gaan zien liggen dus meerdere processen ten grondslag.

Versnelling van menselijke evolutie

Aan regionale variatie in lichaamskenmerken (zoals huidskleur) is goed te zien dat er nadat onze voorouders uit Afrika wegtrokken nog genetische verandering heeft plaatsgevonden. Recent onderzoek laat zelfs zien dat Noord-Nederlanders genetisch verschillen van Zuid-Nederlanders. Dit soort regionale verschillen wijst op recente selectie.

Niet alleen heeft er sinds onze laatste gemeenschappelijke voorouder dus nog genetische verandering plaatsgevonden, het heeft er alle schijn van dat evolutie zelfs versneld is. Deze versnelling is te verklaren vanuit drastische veranderingen in de leefomgeving gecombineerd met een sterke bevolkingsgroei. In nieuwe leefomgevingen werden andere lichamelijke kenmerken gunstig. En omdat er in een grotere bevolking meer mutaties (toevallige veranderingen in het erfelijk materiaal) worden gegenereerd, is er ook een grotere kans dat er geselecteerd kan gaan worden op zo’n nu gunstig geworden kenmerk.

Vermoedelijk werden genetische oplossingen voor de uitdagingen waarvoor de nieuwe omgeving ons stelde, ook aangedragen doordat homo sapiens zich met andere mensachtigen (zoals de Neanderthaler) heeft gekruist. Deze kruisingen hebben vast ook voor veel ongunstige eigenschappen gezorgd. Maar ongunstige eigenschappen werden door selectie gauw genoeg weer geëlimineerd, terwijl de eigenschappen die voortplantingsvoordeel boden, konden blijven bestaan.

Xrayricketslegssmall

Tekort aan vitamine D kan resulteren in de Engelse ziekte, met als kenmerkend verschijnsel de kromme benen te zien op deze röntgenfoto. Mrich

Huidskleur

De duidelijkste genetische verandering is wel huidskleur. Onderzoek toont aan dat er in niet-Afrikaanse populaties de afgelopen tienduizend jaar sterk is geselecteerd op genen die hierop van invloed zijn. Homo sapiens ontstond niet ver van de evenaar. Mensen die van die plek wegtrokken, kregen door de verminderde blootstelling aan de zon te maken met vitamine D-tekorten.

Omdat deze tekorten aandoeningen als de Engelse ziekte tot gevolg konden hebben, hadden mensen die meer vitamine D opnamen omdat ze net wat lichter getint waren een voortplantingsvoordeel.

Huidskleur hangt niet perfect samen met breedtegraad, onder andere omdat ook voeding (met name vlees en vis) een bron is van vitamine D. Mogelijk heeft dus niet alleen het wegtrekken van de evenaar, maar ook het door de komst van de landbouw veranderende voedingspatroon voor de lichtere huidskleur gezorgd.

Afweersysteem

Een tweede terrein waarop zich sinds de uittocht uit Afrika belangrijke genetische verandering heeft voorgedaan, is dat van ons afweersysteem. Ook hierin zijn grote regionale verschillen ontstaan.

Door domesticatie nam de omgang met dieren in Eurazië [15] sterk toe en eveneens kwamen mensen veel dichter op elkaar te wonen. Infectieziekten kregen hierdoor vrij spel. Omdat infectieziekten dodelijk kunnen zijn en de kans op voortplanting dus sterk inperken, was een mutatie die infectieziekten minder dodelijk maakt in deze gebieden enorm gunstig.

Egyptian_domesticated_animals

Domesticatie: Een koe wordt gemolken in het Antieke Egypte. wikimedia commons

De ziekten die Europeanen met zich meedroegen en voor hen al lang niet meer dodelijk waren, bleken dat bij de verovering van Amerika voor de Indianen nog wel te zijn. In Afrika werden Europese kolonisten echter geconfronteerd met malaria. Hiertegen hadden de Afrikanen in de loop der tijd genetische bescherming ontwikkeld. Mogelijk kan dit verklaren waarom het de Europeanen wel lukte om de Amerika’s maar niet om Afrika te veroveren.

Stofwisseling

Ook is er de afgelopen tienduizend jaar sterk geselecteerd op genen die te maken hebben met het verwerken van voedsel. Niet zo gek misschien als je weet hoe zeer de komst van de landbouw ons voedingspatroon heeft veranderd. Granen en zuivelproducten zijn we tienduizend jaar geleden pas in grote hoeveelheden gaan consumeren.

Hoe langer er ergens al landbouw bedreven wordt, hoe langer geleden het is dat mutaties op het gebied van stofwisseling optraden en hoe minder gevoelig mensen zijn voor welvaartsziekten. Een bekend voorbeeld van zo’n mutatie is ons, door de domesticatie van dieren, toegenomen vermogen om zuivel te verteren. In Noord-Europa maken tegenwoordig bijna alle volwassenen het enzym lactase aan, wat het mogelijk maakt melksuikers af te breken [21].

Tuareg

Ook onder bepaalde groepen Afrikanen heeft zich lactosetolerantie ontwikkeld. Door de Sahara rondtrekkende Toearegs bijvoorbeeld konden de melk van hun kamelen goed gebruiken; hier op de foto’s begeleiden zij overigens toeristen op een rondreisje. Rainer Voegeli

De toename in de hoeveelheid geconsumeerde koolhydraten had aandoeningen gerelateerd aan insulineresistentie (zoals diabetes) en daarmee een selectie op hogere insulinegevoeligheid [23] tot gevolg. Daarnaast zijn er veranderingen opgetreden in de frequentie waarmee genvarianten die te maken hebben met het vervoer van vitaminen voorkomen.

Seksuele selectie

Verder blijkt er recentelijk onder andere geselecteerd te zijn op genen die van invloed zijn op hersenen, botten, reuk, smaak, haargroei en oogkleur. De meeste van de in dit artikel beschreven genetische veranderingen lijken overigens eerder het resultaat van natuurlijke dan van seksuele selectie. Een andere huidskleur, afweer en stofwisseling ging namelijk gepaard met een grotere kans om gezond de reproductieve [25] leeftijd te bereiken. Maar tussen bruine en blauwe ogen en tussen kroeshaar en steil haar lijken geen functionele verschillen te bestaan. Dat maakt het waarschijnlijker dat de selectie op haargroei en oogkleur seksueel van aard was.

Veranderende menselijke overblijfselen

Naast onderzoek van het menselijk genoom, laat ook onderzoek van overblijfselen van menselijke skeletten zien dat ons lichaam is veranderd. Dit onderzoek heeft bijvoorbeeld duidelijk aangetoond dat de mens gedurende de afgelopen tienduizenden jaren niet altijd even lang is geweest. Lange tijd krompen we en het dieptepunt in lichaamslengte werd vermoedelijk zo’n vijfduizend jaar geleden bereikt. Tegenwoordig zijn we weer bijna net zo lang als onze jagende en verzamelende voorouders.

Ook is onze hersenomvang afgenomen. Deze krimp heeft vermoedelijk geen genetische grondslag. Hoewel er tegenwoordig weinig effect meer lijkt te zijn van intelligentie op voortplantingssucces, lijkt het ook weer niet waarschijnlijk dat een kleiner brein een groter nageslacht met zich meebracht, zeker honderden of duizenden jaren geleden niet. Ons krimpende brein lijkt, net als ons krimpende lichaam, eerder een uiting van een slechtere gezondheid.

Dagwater_concrete_jungle1

We zijn pas vrij recentelijk landbouw gaan bedrijven. Op de voeding die landbouw ons biedt, is ons lichaam daarom nog niet afgestemd. Deze mismatch zou resulteren in een slechtere gezondheid, met een kleiner brein, een kleiner lichaam en slechter gebit tot gevolg. Wikimedia Commons

Het aantal generaties ná de komst van de landbouw is namelijk te klein om ons genetisch volledig aan het nieuwe voedingspatroon aan te passen. Wat we dankzij de landbouw zijn gaan eten, deed ons lichaam dus niet per se goed. Ook ons verslechterde gebit en onze kleiner geworden bekkeningang zouden aan deze mismatch te wijten kunnen zijn.

Sterke veranderingen in de leefomgeving brachten dus ook een veranderend menselijk lichaam met zich mee. In hoeverre het veranderen van de mens zelf vervolgens ook weer zorgde voor verdere culturele veranderingen (bijvoorbeeld de industriële revolutie [31]) blijft nog onduidelijk. Er valt dus nog veel meer te ontdekken over de wederzijdse beïnvloeding van onze omgeving en onze biologie.

Fransje Smits is als postdoctoraal onderzoeker in de sociologie verbonden aan de Universiteit van Luxemburg.

Bronvermelding

  1. Homo sapiens http://nl.wikipedia.org/wiki/Mens
  2. Eurazië http://nl.wikipedia.org/wiki/Eurazi%C3%AB
  3. Melksuikers af te breken http://www.mlds.nl/ziekten/130/lactose-intolerantie/
  4. Insulinegevoeligheid http://nl.wikipedia.org/wiki/Insuline
  5. Reproductieve http://nl.wikipedia.org/wiki/Voortplanting_%28biologie%29
  6. Industriële revolutie http://nl.wikipedia.org/wiki/Industriele_revolutie

 

Eerste ontmoeting mensen en neanderthalers in Saudi-Arabië?

In saoudi arabie liggen de resten vaak aan het oppervlak (Foto Greta Jans )

ma 05/05/2014 –Luc De Roy
Archeologen van de KU Leuven en hun Saudische collega’s hebben in de woestijn in centraal Saudi-Arabië prehistorische artefacten gevonden van moderne mensen en neanderthalers. Mogelijk hebben homo sapiens en de neanderthaler elkaar daar voor het eerst ontmoet en zich met elkaar vermengd. De vondsten hebben ook implicaties voor de Out-of-Africa-theorie.

Professor Joachim Bretschneider van de Onderzoeksgroep Nabije Oosten Studies van de KU Leuven was in Saudi-Arabië om er in de centraal gelegen regio Al-Ghat 3.000 jaar oude inscripties en rotstekeningen te bestuderen. Omdat er ook veel prehistorische artefacten te vinden waren, in de woestijn van centraal Saudi-Arabië liggen die vaak aan de oppervlakte door de erosie, vooral de wind, haalde hij zijn collega Philip Van Peer van de Eenheid Prehistorische Archeologie erbij.

Op de site Jebel Samar vonden ze stenen voorwerpen waarvan het productieproces duidelijk Afrikaanse eigenschappen vertoont, vertelt Van Peer: “Het gaat om dezelfde technologie die de vroege homo sapiens in Noord-Afrika zo’n 130.000 jaar geleden toepaste. En die heeft zo’n specifieke combinatie van kenmerken dat een meervoudige ontwikkeling ervan haast onmogelijk is: het is geen Arabische technologie die toevallig lijkt op een Afrikaanse technologie”, zegt hij op de site van de KU Leuven.

“Klimatologisch gezien klopt het plaatje ook: het was een vochtiger periode tussen de droge ijstijden. De Sahara en Arabië bestonden toen uit savanne, met graslanden en galerijwouden langs permanente rivieren. Met andere woorden, de ideale omstandigheden voor homo sapiens om zich verder te verspreiden. In Al-Ghat vonden ze water en de goede grondstoffen om voorwerpen te maken, voornamelijk silex of vuursteen: een hard en breekbaar gesteente dat goed te bewerken is.”

Out-of-Africa

De vondsten lijken te suggereren dat we de Out of Africa-hypothese anders moeten invullen, legt Van Peer uit.

“De genetica vertelt ons dat onze soort – homo sapiens – ontstaan is in Afrika en zich dan in een aantal bewegingen heeft verspreid over heel de wereld. De poort om uit Afrika te raken ligt in het noordoosten, langs de kust van de Rode Zee. Op haar zuidelijkste punt is de zee op haar smalst – nauwelijks 18 kilometer tijdens de laagste zeestanden van de ijstijd. Een oversteek daar lijkt logisch en het gebruik van deze zuidelijke route is ook wat de vele studies van de genetische variatie in moderne populaties lijken aan te geven. Langs de kustlijn van het Arabisch schiereiland heeft Homo sapiens zich 74.000 jaar geleden dan snel verder verspreid naar Azië en Australië.”

“Maar een belangrijke kanttekening is dat een dergelijk genetisch model enkel gebaseerd is op de overlevers die vandaag rondlopen, en geen rekening houdt met alle homo sapiens-populaties die in de loop der tijden geheel verdwenen zijn. Daarvan vinden we wel sporen terug via archeologische resten. Die vormen dus een test voor theorieën die op genetische informatie gebouwd zijn. Dat maakt Saudi-Arabië net zo interessant voor archeologen.”

“Onze vondsten in Al-Ghat bevestigen de Out of Africa-hypothese, maar werpen wel enkele nieuwe vragen op. Wat we vinden in Jebel Samar, wijst duidelijk op geïmporteerde Afrikaanse technologie. Maar die lijkt verrassend vroeg aanwezig geweest te zijn. Bovendien bevinden we ons hier in centraal Saudi-Arabië, ver weg van de kusten van het Arabisch schiereiland. Beide observaties stellen de hypothese van een éénmalige, snelle kustmigratie dus serieus in vraag.”

In de plaats van een eenmalige snelle migratie langs de kust, lijkt het er dus op dat de eerste moderne mensen zich lange tijd gevestigd hebben in het binnenland van Saudi-Arabië.

Neanderthalers

Bovendien werpen de vondsten mogelijk ook een nieuw licht op de eerste ontmoetingen tussen homo sapiens en neanderthalers, zegt Van Peer.

“Een paar jaar geleden deed ik een verkennende missie een tiental kilometer ten westen van Jebel Samar. Toen vonden we ook stenen voorwerpen uit dezelfde periode, maar dan van een technologie die veel meer op die van de neanderthalers lijkt. Zijn neanderthalers ooit zover naar het zuiden afgezakt en hebben ze daar de eerste homo sapiens ontmoet?”

“Het is al langer bekend dat neanderthalers aan het begin van de laatste ijstijd in het gebied aanwezig waren. Maar het is zeker de moeite om verder te onderzoeken of homo sapiens en de neanderthaler in Saudi-Arabië voor de eerste maal met elkaar in contact gekomen zijn. Dit zou het kerngebied kunnen zijn waar een oorspronkelijke vermenging van de beide populaties plaatsvond, waarna homo sapiens zich verder verspreidde naar Azië en Australië. Het zou alvast verklaren waarom uit het meest recente genetisch onderzoek blijkt dat ook in populaties uit die gebieden een klein percentage neanderthaler-DNA voorkomt terwijl daar nooit neanderthalers hebben geleefd.

°

‘ LEVALLOIS   TECHNIEK  

27 september 2014

‘Maaktechniek gereedschap ontstond op meerdere plekken’

Een specifieke manier om stenen gereedschap te maken ontstond waarschijnlijk vrijwel gelijktijdig bij de vroege mens in Afrika en in Eurazië.(1) 

'Maaktechniek gereedschap ontstond op meerdere plekken'

Foto: AFP
Archeologen van verschillende universiteiten uit Europa en Amerika schrijven dat deze week in het tijdschrift  Science.
De studie gaat daarmee in tegen de leidende theorie dat deze zogeheten Levalloistechniek een resultaat was van de exodus van de vroege mens uit Afrika.

Met de Levalloistechniek worden werktuigen gemaakt door eerst een grotere steen te bewerken, waarna de dunne en zeer scherpe afslagen, of splinters, van deze steen goed bruikbaar zijn als snijvoorwerpen, zoals messen.
De in Armenië gevonden gereedschappen zijn tussen de 325.000 en 335.000 jaar oud. De vindplaats is nabij het plaatsje Nor Geghi.
Door de leeftijd van de site in Armenië beter te bepalen konden de onderzoekers ook de duizenden gevonden uit steen vervaardigde werktuigen beter dateren. De verbeterde datering kon gedaan worden door analyse van twee nabijgelegen oude lavastromen.

This image shows stone tools found at the site of Nor Geghi, Armenia: top - biface tool; bottom - a Levallois core. Image credit: © Dan Adler.

This image shows stone tools found at the site of Nor Geghi, Armenia: top – biface tool; bottom – a Levallois core. Image credit: © Dan Adler.

http://www.sci-news.com/othersciences/anthropology/science-stone-tool-discovery-nor-geghi-armenia-human-innovation-02177.html

Innovative Stone Age tools were not African invention, say researchers

Levallois and biface tools. Credit: Royal Holloway, University of London

http://phys.org/news/2014-09-stone-age-tools-african.html

http://www.iflscience.com/plants-and-animals/ancient-stone-toolmaking-evolved-multiple-times-across-continents

Vuistbijl
Naast de relatief vooruitstrevende voorwerpen die met de Levalloistechniek gemaakt werden, vonden de archeologen ook veel vuistbijlen en vergelijkbare voorwerpen die gemaakt werden met de bifaciale techniek.

Deze techniek is minstens een miljoen jaar ouder.
Vuistbijlen werden vaak van vuursteen gemaakt en zijn meestal aan twee kanten op eenzelfde manier afgeplat. Hier komt ook de eigenlijk Franse term ‘bifaciaal’ vandaan, maar bifaciaal kan slaan op meerdere voorwerpen en niet alleen vuistbijlen.

De vervanging van vuistbijlen en andere bifaciale voorwerpen door voorwerpen gemaakt met de Levalloistechniek wordt beschouwd als een van de belangrijkste veranderingen in het productieproces van stenen voorwerpen sinds de komst van de bifaciale techniek.
Door: NU.nl/Krijn Soeteman

 (1)

Waarschijnlijk zijn er ook vandaag nog genoeg voorbeelden te vinden waarbij een standaard product een hapering of een kinderziekte vertoond,en mensen dan op geheel verschillende plekken daarop reageren  door  toch dezelfde  geimproviseerde oplossingen of  nieuwe  vervangprodukten te ontwikkelen   .Sommige van die “verbeteringen ”  zullen  dus   weer nieuwe producten hebben opgeleverd.

°

Gerelateerde artikelen

°

Ook dit is jouw voorouder: de Oude Noord-Euraziër

 

Wetenschappers dachten tot nu toe dat moderne Europeanen het resultaat waren van een mix van twee populaties: Europese jager-verzamelaars en neolitische boeren uit het oosten. Nu blijkt er nog een populatie te zijn, die zeker toegevoegd moet worden aan de familieboom.

 

Inheemse’ blauwogige jagers met donkere trekken vermengden zich millennia geleden met bruinogige boeren met een bleke huid, die vanuit landen als het huidige Turkije, Syrië en Israël naar Europa waren gekomen

Al lange tijd blijkt er sprake te zijn van een genetische connectie tussen Europeanen en inheemse Amerikanen.

Nu blijkt dat de derde genetische voorouder van de Europeanen de brug vormt.

Een internationaal team van onderzoekers analyseerde het DNA van negen oude skeletten : zeven ‘jager-verzamelaars’ uit Scandinavië (8.000 jaar oud), een jager wiens resten zijn gevonden in een grot in Luxemburg (8.000 jaar oud) en een boer uit Duitsland (7.000 jaar oud),  en   werd het genoom van    2.345 moderne mensen geanalyseerd e: Men vond een derde genetische voorouder: de Oude Noord-Euraziërs.

De Oude Noord-Euraziërs kwamen vanuit het noorden van Eurazië, denk aan het huidige Rusland, en reisden naar Europa en over de Beringstraat naar Noord-Amerika.

Hierdoor vermengde het DNA van de Oude Noord-Euraziërs zich met het DNA van inheemse Amerikanen en Europeanen.

°

Waaruit bestaat jouw DNA?
“Bijna alle Europeanen hebben DNA van deze drie groepen,” beweert professor David Reich van de Harvard Medical School. Zijn onderzoek verschijnt vandaag in Nature.

“Noord-Europeanen hebben meer DNA van jager-verzamelaars, terwijl Zuid-Europeanen genetisch gezien meer gemeen hebben met de neolitische boeren.”

 

Vooral Litouwers hebben veel genen van de jager-verzamelaars, tot wel 50%.

De Oude Noord-Euraziërs hebben in mindere mate bijgedragen aan de hedendaagse Europeaan. Hoewel de genen van de Oude Noord-Euraziër in vrijwel iedere Europeaan terug te vinden zijn, is het percentage nooit meer dan twintig procent.

Bijzondere vondst
Toen Reich en zijn collega’s aan het onderzoek begonnen, waren er nog geen Oude Noord-Euraziërs gevonden. Verrassend genoeg trof een ander team archeologen in januari de resten aan van twee Oude Noord-Euraziërs in Siberië.

“Nu kunnen we bestuderen of zij gerelateerd zijn aan andere populaties.”

 

Bronmateriaal:
New Branch Added to European Family Tree” – Harvard Medical School
°

New branch added to European family tree: Europeans descended from at least 3, not 2, groups of ancient humans

September 17, 2014
Harvard Medical School
Summary:
Previous work suggested that Europeans descended from two ancestral groups: indigenous hunter-gatherers and early European farmers. This new study shows that there was also a third ancestral group, the Ancient North Eurasians, who contributed genetic material to almost all present-day Europeans. The research also reveals an even older lineage, the Basal Eurasians.
This skull of a 7,000-year-old German farmer was among the ancient human bones that revealed more about the genetic heritage of present-day Europeans.
Credit: Joanna Drath/University of Tübingen
°
°
Modelling the relationship of European to non-European populations. A three-way mixture model that is a fit to the data for many populations. Present-day samples are coloured in blue, ancient in red, and reconstructed ancestral populations in green. Solid lines represent descent without mixture, and dashed lines represent admixture. We print mixture proportions and one standard error for the two mixtures relating the highly divergent ancestral populations. (We do not print the estimate for the ‘European’ population as it varies depending on the population.)
°

Oudste menselijke genoom bevat Neanderthaler-DNA

NEANDERTHAL GENEN EN UST ‘-ISHIM MENS 

Wetenschappers hebben het genoom van een 45.000-jaar oude mens in kaart gebracht om te ontrafelen wanneer Neanderthalers en moderne mensen seks hadden. Zij concluderen dat de vermenging van DNA zo’n 50.000 tot 60.000 jaar geleden plaatsvond.

In 2008 werd het dijbeen van een man gevonden langs de rivier Irtysh in het westen van Siberië. Deze man leefde 45.000 jaar geleden. Het is tot op het heden de oudste moderne mens waarvan het genoom is ontrafeld.

“Het is daarnaast één van de oudste mensen die ooit buiten Afrika of het Midden-Oosten is gevonden”, concludeert antropoloog Bence Viola.

Vroege vermenging
De onderzoekers beweren dat de desbetreffende man Neanderthaler-DNA heeft. Sterker nog, de hoeveelheid Neanderthaler-DNA is vergelijkbaar met het percentage in mensen die vandaag de dag op aarde leven. De gemiddelde Nederlander of Belg heeft 1,5 tot 2,1 procent Neanderthaler-DNA in zijn lichaam. Omdat dit percentage 45.000 jaar geleden niet anders was, concluderen wetenschappers dat de vermenging van DNA zeker 7.000 tot 13.000 jaar daarvoor plaatsvond. Dit betekent dat moderne mensen en Neanderthalers 50.000 tot 60.000 jaar geleden seks hadden, kort nadat mensen zich vanuit Afrika en het Midden-Oosten over de aarde verspreidden.

Menu
Het dijbeen onthulde overigens nog meer geheimen. Zo at deze man voornamelijk planten en groenten, zoals knoflook, aubergines, peren, bonen en tarwe. Dit is af te leiden uit koolstof- en stikstofisotopen in het dijbeen. Daarnaast had de man zoetwatervissen en dieren op het menu staan.

Mutaties
Omdat het 45.000 jaar oude genoom van extreem goede kwaliteit is, hebben wetenschappers het aantal mutaties kunnen berekenen. Hieruit blijkt dat er ongeveer één tot twee mutaties per jaar plaatsvinden in de genomen van mensen in Europa en Azië. Dit komt overeen met andere onderzoeken naar de genetische verschillen tussen ouders en kinderen.

Bronmateriaal:

Earliest modern human sequenced” – Max Planck Insituut

*
( Jente )
Hier is een mooie uitleg (en figuur) hoe de auteurs de tijd van vermenging konden berekenen.
°
 Fu, Q., et al. 2014.Genome sequence of a 45,000-year-old modern human from western Siberia. Nature 514:445-449. abstract
( fossil found in 2008)
Usht'-Ishim Man's femur (from Nature).
 Uit een beetje collageen, het bindweefsel in het lichaam van mens en dier, uit het oude bot, kon de erfelijke informatie van de Homo sapiens afgelezen worden. Er bleken sporen van DNA van de Neanderthaler in te zitten.

‘Kalender’

Het stuk dijbeen uit de Irtyush-rivier vlakbij Ust’-Ishm, draagt een klein beetje meer Neanderthaler-DNA bij zich dan hedendaagse niet-Afrikanen.

Het grote verschil tussen de overblijfselen van het Neanderthaler-DNA bij de Siberiër en de nu levende mens, is dat het bij de Siberiër in vrij lange strips voorkomt, iets wat na tienduizenden jaren overerving niet meer het geval is.

Deze verschillen zorgen voor een soort ‘kalender’. Er is bekend hoeveel tijd er zit tussen mutaties gedurende duizenden jaren.

Le fémur de l'"Homme d'Ust'Hishim", un Sibérien vieux de 45 000 ans.
 
 ‘”Ust’-Hishim Man ” FEMUR,     45 000  years old Siberian  | Viola et al. Nature
  Svante Pääbo (Institut Max Planck d'anthropologie évolutionnaire, Leipzig) examine le fémur d'Ust'-Ishim, à Omsk, en Sibérie Occidentale, où le fossile a été retrouvé en 2008.
Svante Pääbo
Figure 5: Regions of Neanderthal ancestry on chromosome 12 in the Ust’-Ishim individual and fifteen present-day non-Africans. The analysis is based on SNPs where African genomes carry the ancestral allele and the Neanderthal genome carries the derived allele. Homozygous ancestral alleles are black, heterozygous derived alleles yellow, and homozygous derived alleles blue. (From Fu et al. 2014).
Figure 5: Regions of Neanderthal ancestry on chromosome 12 in the Ust’-Ishim individual and fifteen present-day non-Africans. The analysis is based on SNPs where African genomes carry the ancestral allele and the Neanderthal genome carries the derived allele. Homozygous ancestral alleles are black, heterozygous derived alleles yellow, and homozygous derived alleles blue. (From Fu et al. 2014).
 (**)
 °

Late gang

Uit al de verkregen   informatie kunnen de wetenschappers nu aflezen hoeveel tijd het Neanderthaler-DNA al in de Siberische mens voorkwam. De schatting is dat de mens en de Neanderthaler tussen de 7.000 en 13.000 jaar eerder met elkaar kruisten, dus niet meer dan 60.000 jaar geleden.

De uitkomst laat ook zien dat de voorouders van hedendaagse Australaziaten met eenzelfde hoeveelheid Neanderthaler-DNA in hun genen als Euraziaten, onderdeel moeten zijn geweest van een vrij late gang door Neanderthaler-territorium, zegt een van de onderzoekers op

Phys.org.

 

‘IJsbrug’

Ondanks dat, kan het wel zijn dat de vroege mens al eerder dan 60.000 jaar geleden door Zuidoost-Azië trok, maar van deze groep is niet voldoende overgebleven om nu nog terug te kunnen vinden.

Antropologen denken dat de noordelijke Euraziaten het hedendaagse Alaska meer dan 15.000 jaar geleden introkken via een ‘ijsbrug’ die de eilanden in de Beringstraat met elkaar verbond en dat de kolonisatie van Amerika via die weg plaatsvond.

( NU.nl/Krijn Soeteman)

Neanderthalers   <—

 

 Reacties : 
(**)
– Eerder onderzoek heeft laten zien dat het Neanderthaler DNA  bij homo sapiens sapiens(vrijwel) grotendeels uitgeschakeld staat.
Slechts een klein deel van ons gehele DNA staat “aan”.
= DNA-bevat veel  ballast ( of ezit  een hele grote rommelzolder met ooit nog bruikbare spullen  ?)-Toch  werd er al  over gespeculeerd of neanderthalgenen misschien zoiets als autisme zouden kunnen verklaren
en
– weerstand tegen bepaalde ziekten heb je van de Neanderthaler
*
” …..Homo sap en  Neanderthaler  waren toch verschillende soorten mens en  dat  zou  ten hoogste onvruchtbare nakomelingen kunnen opleveren. Dus hoe komt dat dna dus in ons genoom terecht  ….”
Zo simpel is het allemaal niet. De meeste soorten zijn genetisch vrijwel identiek aan hun nauwste verwanten – het label ‘soort’ is tenslotte een arbitrair iets.
De moderne mens is in de biologie een van de weinige soorten die door competitie zijn nauwste verwanten tot uitsterven heeft gedreven (1).
En voordat dat gebeurde kon je er van uitgaan dat ook de mens in staat was met zijn nauwste verwanten te kruisen. (net zoals  hond en grijze  wolf kunnen kruisen en vruchtbare (fertiele) nakomelingen kunnen krijgen  ) Wellicht is dat zelfs na 6 miljoen jaar ( de split tussen chimp en  vtroegste  mensachtigen lijnen ) van divergentie nog mogelijk:
het is nooit getest (om voordehandliggende redenen), maar het is goed mogelijk dat een kruising tussen mens en chimp levensvatbare (hoewel waarschijnlijk niet vruchtbare) nakomelingen oplevert.(2)
(=net zoals bij paard en ezel ) 
(1)…….. hoe en waarom de Neanderthaler is uitgestorven is nog steeds een raadsel …..
(2)…….. ’t Is wel geprobeerd, door ene Ilja Ivanov. Zie de wiki.
http://en.wikipedia.org/wiki/Humanzee#The_Ivanov_experimentsDaarnaast zijn er aanwijzingen dat na de eerste splitsing tussen mens en chimp er nog lange tijd sex is geweest tussen mens en chimp, waarna er een tweede afsplitsing volgde. Die aanwijzingen zitten in de x-chromosomen van mens en chimp, die ruim een miljoen jaar later uit elkaar gingen dan andere chromosomen.Bron: wederom wiki:
–> Humanzee //
.
°

 watis een soort <–Doc archief 

soortbastaarden  <–Doc archief

 

°

I)   Neanderthaler dna :
volgens de laatste onderzoeken delen we 1.5 tot 2.1%(al hoewel het wel per continent verschilt wij delen rond de 2% )

We delen iets met de Neanderthaler wat de mens in midden en zuid Afrika niet deelt,

maar   of wij die genen  werkelijk  gekregen hebben van de Neanderthaler staat daarmee allerminst vast.(*)
.

*

-Denisova mens is er ook nog , maar sommigen menen dat Denisova een siberisch ras is van de neanderthaler

-De onderzoekers hebben gekeken naar o.a. het dna afkomstig uit fossiele resten
en ze hebben ons(moderne) dna vergeleken met Afrikanen die dus geen Neanderthaler dna bezitten
….die 2% komt overeen met gedeeltes van het dna die ze gevonden hebben  in de fossiele resten van Neanderthalers
Ook Denisovaz DNA is onderzocht en vergeleken met de mens … Genetische poren van Denisova DNA komen o.a. ook v oor bij melanesiers

Blijkbaar is er ook gekruist met denisova …..

Het kan net zo goed zijn dat er een afscheiding in Afrika is gebeurd  en dat daar die 2% vandaan kwam(van een afrikaanse Homo Heidelbergensis ? ) VOORDAT de uitwisseling met de(EUROPESE ) Neanderthaler kon plaats vinden.
Dat we het van NEANDERTHALERS hebben overgenomen kan alleen maar bewezen worden uit vondsten van onze net intrekkend voorouders, waar die 2% uitdrukkelijk ontbreken.
Wel die zijn er niet zover ik weet, dus is de vraag gewoon open.

Neen
–> Men heeft niet veel DNA van de neanderthaler( en al helemaal niet van de prille neanderthaler )  en van onze voorouders uit die  tijd zo’n 60.000 (of later ) .
De DNA vergelijkingen zijn veel jonger. (—> 47.000 jaar voor de geanalyseere homo sap /en dat is zo rond de tijd dat homo sapiens in Europa aankwam )
Anders had men  toch  zat vondsten van   neanderthaler ontmoette waar die paar % niet inzaten
Dit ontbreekt maar is wel essentieel, dus blijft alles speculatief.

http://nos.nl/artikel/155603-moderne-mens-toch-familie-van-neanderthaler.html
(-
In de zin dat huidige mens ook Neanderthaler genen heeft geeerfd had, maar NIET dat de neanderthaler de Homo sapiens heeft voortgebracht.
De boom des levens heeft niet alleen afstammingslijnen-takken(eigenlijk bundels van kleine takjes) : maar ook plaatsen op die takken waar verschillende takjes werden geeent met stukjes van takjes uit andere( maar verwante )stam- lijnen  )

http://nl.wikipedia.org/wiki/Evolutie_van_de_mens
Er is eerder aangetoond dat op het Arabisch schiereiland H.S. en Neanderthaler elkaar vaker ontmoet moeten hebben .
Dit  huidige  onderzoek gaat me wat te snel .

De voorouders van de moderne mens evolueerdenin Africa.(zo’n 200.000 jaar geleden  / de neanderthaler  onstond zo’n 500.000 jaar geleden (volgens de jongste beviondingen ) ….vanuit het begin in  midden en Zuid-afrika (en later de hoorn van afrika)  hebben verschillende ‘migratiegolven’ zich verspreid over Eurazie.
Er waren daar dus tegen de tijd dat de moderne mens zich over het continent verspreidden reeds een aantal verschillende nauw verwante zustersoorten en ondersoorten van H. sapiens: H. (sapiens) neanderthalensis, en H. (sapiens) denisovan (als dat de juiste aanduiding is),en mogelijk nog andere derivaten van H. heidelbergensis of zelfs H. antecessor.
Er heeft in Europa en Azie vermenging plaatsgevonden tussen een aantal daarvan, wat  resulterende in een complex patroon van verwantschappen.
Uiteindelijk was H. sapiens sapiens de enige overlevende soort en ondersoort van het genus Homo.

°
“de conclusies van de onderzoeken zijn aanvechtbaar.”

klopt, want alle conclusies zijn aanvechtbaar…… maar of ze stand zullen houden is de ham vraag

°

DNA uit fossielen is een nieuwe discipline in volle ontwikkeling :
(Bijvoorbeeld )

-Er werd een bot van een paardachtige van ruim 550.000 jaar terug gevonden in permafrost, waardoor het DNA goed bewaard is gebleven.
Uit de DNA analyse, in combinatie met radiometrische datering, heeft men nauwkeuriger de afsplitsing van paard, zebra en ezel van een gezamenlijke voorouder in de tijd kunnen bepalen.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23803765/

-Men is ondertussen begonnen met het sequensen van het DNA van mammoeten (eveneens in permafrost  en ijsgrotten gevonden )

 

TOENEMENDE DROOGTE

°

ZEESPIEGELSTIJGING<—-

http://www.kennislink.nl/publicaties/zeespiegelstijging  <—

zeespiegel , drinkwater en zoetwater behoud <—-

°

In 2100 is Europa een stuk droger

 13 januari 2014   5

rivierdelta

Hoewel het de laatste tijd erg vaak regent in Nederland en België, moeten we ermee rekening houden dat het de komende decennia steeds droger gaat worden. Dit komt door

1.- klimaatverandering en

2.- tevens door de toename van watergebruik.

Dit beweren wetenschappers van het Joint Research Centre (JRC) van de Europese Commissie en de universiteit van Kassel. De resultaten verschenen onlangs in het Hydrology & Earth System Sciences, een digitale uitgave van de Europese Geowetenschappelijke Unie (EGU).

De wetenschappers gebruikten verschillende klimaatmodellen om te berekenen wat de gevolgen zijn voor Europa.

  —> Is er in 2100 nog wel voldoende zoet water voor iedere Nederlander en Belg?

“Veel stroomgebieden krijgen te maken met verminderde aanvoer van water”, zegt onderzoeker Giovanni Forzieri van het JRC. “Dit geldt vooral voor rivierbekkens in Zuid-Euoropa.” Zo verwachten onderzoekers dat perioden van watertekort met 80% zullen toenemen in het zuiden van Frankrijk, Italië, het Iberische schiereiland en de Balkan.

Temperatuurstijging
Op dit moment denken wetenschappers dat de gemiddelde temperatuur in Europa in 2100 3,4 graden Celsius hoger is dan in de periode van 1961 tot 1990. De auteurs van het paper waarschuwen dat de temperatuur nog harder stijgt in de zuidelijke gebieden. Zo zal het in Portugal en Spanje eind deze eeuw ruim vijf graden warmer zijn.

Benelux
Hoewel Nederland en België hoger liggen, zal het ook in onze landen vaker droog zijn.

In 2012 schreven we al dat zoet water steeds zeldzamer is in Nederland.

“Lange tijd hebben we niet hoeven nadenken over zoet water: het was er gewoon. Die vanzelfsprekendheid is voorbij,” waarschuwt Johan Woltjer, hoogleraar planologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. De zeespiegel stijgt en we hebben vaker te maken met droogte.

Zilt zeewater dringt daardoor dieper door in de bodem en maakt het grondwater zouter.(1)

Bronmateriaal:
Ensemble projections of future streamflow droughts in Europe” – HESS

 

Klimaatverandering speelt een rol in extreme droogte Californië

30/09/14 – 11u45  Bron: Stanford© ap.

GLOBAL WARMING De verlammende droogte waarmee Californië al maanden te kampen heeft, is wellicht een gevolg van de klimaatverandering. Dat besluiten wetenschappers van Stanford in een studie die uitwijst dat de uitzonderlijke weersomstandigheden die aan de basis van de droogte liggen zeer onwaarschijnlijk waren voor de industriële revolutie in de jaren 1800.

Het hogedrukgebied verdween heel even van de radar tijdens de zomermaanden van 2013, om daarna nog sterker terug te keren en de hele winter lang te volharden

 

© afp.

De uitzonderlijke droogte waaronder Californië gebukt gaat, is de ergste in de geschiedenis van de staat. In combinatie met de abnormaal hoge temperaturen heeft het gebrek aan neerslag in de hele staat geleid tot een gevaarlijke toename van bosbranden en gevallen van luchtverontreiniging. Een recent rapport schatte de verliezen in de landbouw door het watertekort op minstens 2,2 miljard dollar, en het banenverlies in de sector op 17.000.

Over de oorzaak van de extreme droogte zijn wetenschappers het eens: een hardnekkig hogedrukgebied boven de Stille Oceaan, dat voorkwam dat stormen en regenbuien Californië bereikten tijdens de regenseizoenen van 2013 en 2014. Het hogedrukgebied verscheen al in december 2012; het houdt zo lang aan dat meteorologen het de bijnaam ‘Ridiculously Resilient Ridge’, of ‘Triple R’ gaven.

Zulke blokkades komen periodiek voor in een gematigd klimaat, maar de ‘Triple R’ is zowel in grootte als in duur uitzonderlijk. Het hogedrukgebied verdween heel even van de radar tijdens de zomermaanden van 2013, om daarna nog sterker terug te keren en de hele winter lang te volharden. Regen en sneeuw die normaal zouden vallen aan de Amerikaanse Westkust, werden afgeleid naar Alaska.

Computersimulaties
Of de klimaatverandering aan de basis ligt van deze extreme omstandigheden, was totnogtoe een open vraag. In een nieuwe studie linken wetenschappers van Stanford deze weersomstandigheden inderdaad aan de opwarming van de aarde. Het team, onder leiding van klimaatwetenschapper Noah Diffenbaugh, maakte gebruik van een nieuwe combinatie van computersimulaties en statistische technieken om na te gaan hoe groot de kans is dat de ‘Triple R’ zou voorkomen in verschillende omstandigheden.

Lees ook

Een hogedrukgebied met de volharding en intensiteit van de ‘Triple R’ kwam niet eerder voor sinds de eerste metingen in 1948

 

Een eerste bevinding was de zeldzaamheid van het fenomeen. Een hogedrukgebied met de volharding en de intensiteit van de ‘Triple R’ kwam niet eerder voor sinds 1948, toen voor het eerst uitgebreide informatie over de atmosfeer beschikbaar was.

Drie keer meer kans
Een tweede bevinding, die gisteren gepubliceerd werd in het vakblad Bulletin of the American Meteorological Society, is dat een dergelijk fenomeen veel waarschijnlijker is wanneer hoge concentraties broeikasgassen aanwezig zijn.

“Ons onderzoek toont aan dat de kans drie keer groter is dat deze extreme hoge druk vandaag voorkomt dan voor de industriële revolutie in de jaren 1800, toen de mensheid begon met het uitstoten van broeikasgassen”, klinkt het in de studie.

 

 Reacties = 

artikel 1 = 

  • (1) Het zoute water zit dus onder het zoete grondwater, maar de vrees is dat het (op sommige plaatsen) steeds verder omhoog komt en een gevaar voor de landbouw vormt.

    • De info van het bronmateriaal is toch anders:

      “The multi-model ensemble projections of more frequent and severe streamflow droughts in the south and decreasing drought hazard in the north are highly significant, while the projected changes are more dissonant in a transition zone in between.”

      Dus wel meer droogte in Zuid Europa, maar niet in gebieden, die op een hogere breedte liggen, zoals Nederland. (niet hoger liggen)

      • We moesten jaren geleden al bezig zijn  geweest  een ecologische manier van consumeren aan te leren. Er is geen  verder  onderzoek naar droogte nodig om in te zien dat ons gebruik van natuurlijke grondstoffen  eindig en  zo niet verder kan.

 

artikel 2 =

 

“Mens medeverantwoordelijk voor hittegolven”

30/09/14 – © thinkstock.

De door mensen veroorzaakte klimaatverandering kan hittegolven intensiveren. Dat blijkt uit een rapport in het ‘Bulletin of the American Meteorological Society’.

Een aantal wetenschappelijke teams had onder andere zestien verschillende extreme weers- en klimaatgebeurtenissen uit 2013 onderzocht, waaronder vijf hittegolven.

Menselijke activiteiten zoals het verbranden van kolen, olie en gas verhogen de frequentie en zwaarte van hittegolven duidelijk, aldus de Amerikaanse Nationale Oceanische en Atmosferische Dienst (NOAA).

Vijf van elkaar onafhankelijke onderzoeken hadden dit bij de hittegolf van 2013 in Australië aangetoond. Vorsers van de NOAA hadden meegewerkt aan het rapport.

Sinds 1984 is volgens de onderzoekers door menselijke invloed het aantal hittegolven in Australië verdrievoudigd.

“De bewijzen zijn tamelijk indrukwekkend”, zei mede-auteur Peter Stott van de Britse Meteorologische Dienst. “Het is moeilijk voorstelbaar dat we zonder klimaatverandering dergelijke temperaturen zouden halen”.

Het risico dat extreme hitte en extreme droogte in Australië samenvallen zal zeer waarschijnlijk tussen de periode 1861-1901 tot de periode 1993-2033 verzevenvoudigen, luidt het in het rapport.

Bij andere weertypes zoals droogte, felle regen en stormen is de menselijke invloed minder duidelijk aantoonbaar.

Europa
Ook in Europa werden meerdere klimaatgebeurtenissen onderzocht, waaronder de erg hete en droge zomer van 2013 in West-Europa. Daar heeft de door mensen veroorzaakte klimaatverandering -in combinatie met natuurlijke schommelingen in de temperatuur van het wateroppervlak in de Noord-Atlantische Oceaan- een grote rol gespeeld.

Voor de zware regenval in de lente van 2013 in de hogere stroomgebieden van de Donau en Elbe vonden de wetenschappers daarentegen geen bewijs van menselijke oorzaken. Ook orkaan Christian, die in oktober 2013 over Noord-Duitsland en Denemarken raasde, was zeer hevig en ongewoon, aldus de vorsers. Maar hij ligt binnen het bereik van de al decennialange waargenomen schommelingen bij stormen.

Lees ook

 

 

 

 

http://www.hln.be/hln/nl/2656/Global-Warming/article/detail/2060570/2014/09/23/Vijf-manieren-waarop-global-warming-uw-gezondheid-bedreigt.dhtml

Aanpassingen aan het klimaat ? keizerpinguin

BIODIVERSITEIT —

I

°

KEIZERPINGUIN

porpoising p-6398-enz

Penguins are divers rather than fliers, but they still understand that air offers less resistance than water. When travelling at the surface, as opposed to chasing food, some species (including the Snares crested, shown here) commonly ‘fly’ out of the water at each thrust of their flippers, getting further than if they stayed in the water. This mode of travel is known as porpoising.

a14c1321b2_1381763393_Maar-je-raadt-het-al-ook-dat-blijven-ze-tot-in-den-treuren-proberen

keizerpinguins 1135250156

Vallende  keizerpinguin 

tumblr_llyntlrmnr1qzwyfio1_500

penguin-falling

WEBCAM en keizerpinguins  

Gemerkte pinguïn heeft het moeilijk

 13 januari 2011  2
Penguin_band
Banded_penguin

Om duizenden pinguïns uit elkaar te kunnen houden, maken wetenschappers vaak gebruik van metalen bandjes met daarop een nummer. Uit een studie naar deze onderzoeksmethode blijkt nu dat die metalen bandjes rondom de flipper het diertje flink in de weg zitten. Sterker nog: pinguïns met zo’n bandje sterven eerder en zetten minder nageslacht op de wereld.

De onderzoekers bestudeerden een groep koningspinguïns en volgden de dieren tien jaar lang. Ze ontdekten dat de pinguïns die met een ijzeren bandje gemerkt hadden 39 procent minder jongen kregen dan pinguïns met een elektronisch bandje. Ook leefden de met ijzer gemerkte pinguïns korter.

Langer onderweg
Maar er is nog meer. De met ijzeren bandjes gemerkte pinguïns laten hun jongen gemiddeld 12,7 dagen op rij in de steek om naar voedsel te zoeken. De andere pinguïns gingen gemiddeld 11,6 dagen op pad. Dat lijkt een klein verschil, maar dat is het niet, zo legt onderzoeker Claire Saraux uit. “Eén dag of twee dagen is een enorm verschil.” De jongen eten namelijk alleen als hun ouders met voedsel terugkomen.

Hinder                                 
Waarschijnlijk hindert het ijzeren bandje de pinguïns sterk tijdens het zwemmen. Uit experimenten blijkt dat een pinguïn met zo’n bandje gemiddeld 24 procent meer energie verbrandt.

De onderzoekers concluderen dat de bandjes eigenlijk niet meer gebruikt moeten worden. Niet alleen de pinguïns hebben er last van. Ook de onderzoeksresultaten kunnen door de bandjes weleens niet kloppen; de dieren gedragen zich immers anders.

Bronmateriaal:
Marking penguins for study may do harm” – Sciencenews.org

—-> waarnemingen/conclusies die gedaan zijn a/d hand van deze bandjes zijn  dus  hoogstwaarschijnlijk grotendeels en   praktisch waardeloos en de pinguins hebben er onder geleden. ….Jammer

Wereldwijd krijgen vogels zonder pardon een ring om hun pootje of vleugel gebonden. Reuze handig voor onderzoekers om individuele dieren in één oogopslag te herkennen, maar voor de vogels zelf zou het wel eens minder goed uit kunnen pakken.

Voor de koningspinguïn op Antarctica bijvoorbeeld.

Waarschijnlijk zorgt het metaal (1)om de vleugel voor extra weerstand wanneer ze in het water aan het jagen zijn. De extra energie die daardoor nodig is om een lekker visje te vangen, komt het nageslacht en de overlevingskansen dus niet ten goede.

Volgens de onderzoekers heeft dit resultaat grote gevolgen voor onderzoeken waarbij vogels op een vergelijkbare manier geringd zijn, voornamelijk pinguïns. Die resultaten kunnen – naar nu blijkt- behoorlijk gekleurd zijn door de negatieve effecten van het ringen. Veel van dat onderzoek gaat over het effect van klimaatverandering op pinguïnpopulaties.

Toch moeten we niet meteen alle geringde vogels over een kam scheren. Een gigantische metalen band zoals bij de pinguïns is nog altijd iets anders dan een klein ringetje om de poot van een koolmees.

Bron: Nature

  • (1)   Wat in het Nature artikel duidelijk wordt beschreven en hier ontbreekt; Het gaat om electronische banden. Banden die de activiteit en plaats van de vogel registreren.

    Overigens zijn er al regels voor. Onder een bepaald gewicht worden de electronische tags niet gebruikt.

    • Maar  of het nu elektronische banden zijn om de vogels te volgen of kleurringen, het resultaat blijft hetzelfde. Dat er al regels zijn, is natuurlijk geweldig, maar dit resultaat kan ook belangrijke gevolgen hebben voor onderzoeksresultaten uit het verleden. En dan met name voor klimaatonderzoek waarbij de gezondheid van een populatie toppredatoren(aan de top van een voedselpyramide ,)zoals de krill  inktbis en vis etende  keizers penguïn, gezien wordt als indicator voor hoe een ecosysteem ervoor staat.

°

Keizerspinguïn duikt op in..Nieuw-Zeeland

 21 juni 2011   4

Hannes Grobe / AWI (via Wikimedia Commons).

Een jonge keizerspinguïn is hopeloos verdwaald en in het warme Nieuw-Zeeland beland. Het is voor het eerst in 44 jaar dat daar een pinguïn opduikt.

Waarschijnlijk heeft de pinguïn zich tijdens de jacht op voedsel teveel mee laten slepen en is deze daardoor verdwaald en in Nieuw-Zeeland beland, zo meldt TVNZ. Het dier behoort tot de nieuwste lichting pinguïns en is dus nog zeer jong.

Peka Peka Beach
De pinguïn kwam aan de Kapiti Coast, ter hoogte van Peka Peka Beach aan land zetten. Dat een pinguïn zo noordelijk opduikt, is heel ongewoon. De laatste keer dat een pinguïn een bezoek bracht aan Nieuw-Zeeland was 44 jaar geleden.

Naar huis
Vooralsnog maakt de pinguïn geen aanstalten om terug naar huis te gaan. Maar deskundigen vermoeden dat het dier vroeg of laat toch weer het water in zal stappen om op zoek te gaan naar zijn eigen vertrouwde leefgebied.

http://www.scientias.nl/keizerspinguin-duikt-op-in-nieuw-zeeland/33476

Bronmateriaal:
‘Amazing’ visit by emperor penguin” – TVNZ.co.nz

 http://tvnz.co.nz/national-news/amazing-visit-emperor-penguin-1-46-video-4253772

Wachtende pinguïn houdt het hoofd koel

Geschreven op 17 augustus 2011 om 14:23 uur door 0

Jonge pinguïns moeten soms maanden op eten wachten. Maar ze houden het hoofd koel. Letterlijk. Dat blijkt uit onderzoek.

De ouders van jonge koningspinguïns gaan op zoek naar eten: een reis die wel vijf maanden kan duren. De jonge pinguïn zit al die tijd stilletjes te wachten.

Zuinig
In die periode is er ook geen voedsel voor de jonge pinguïn en dus moet deze zuinig omgaan met de energie. Wetenschappers hebben nu ontdekt hoe het dier dat doet.

Vijftien graden
De onderzoekers bestudeerden pinguïns van drie tot vier maanden oud. Ze letten met name op de lichaamstemperatuur van de dieren. Tot hun grote verbazing daalde die in de periode dat de jonge pinguïns moesten wachten flink. Hun lichaamstemperatuur daalde soms met wel vijftien graden Celsius. En dat is enorm. Zeker als u in gedachten houdt dat de kleine pinguïn een grote vogel met een gewicht van zo’n tien kilo is. Er zijn wel meer vogels die hun lichaamstemperatuur kunnen laten dalen, maar die zijn veel kleiner.

Overigens is de lichaamstemperatuur van jonge pinguïns ook in andere omstandigheden zeer flexibel. Wanneer ze een lekker koud maaltje voorgeschoteld krijgen, kan de lichaamstemperatuur ook met meer dan tien graden dalen.

Bronmateriaal:
ScienceShot: Baby Penguins Know How to Chill Out” –  Sciencemag.org
De foto bovenaan dit artikel is gemaakt door Mark (cc via Flickr.com).

Waar zijn de keizerspinguïns gebleven?

 07 maart 2011    5
Photo: British Antarctic Survey/ Masons News Service

http://www.cambridge-news.co.uk/Home/How-to-pick-out-a-penguin-13042012.htm

Een kleine kolonie van keizerspinguïns is verdwenen.

De pinguïns leefden op een eiland voor de kust van Antarctica, maar door een nog onbekende reden is de groep verdwenen. Wetenschappers schuiven de schuld voorlopig in de schoenen van klimaatverandering, waardoor het ijs voor de kust van Antarctica smelt.

Toch is dit nog niet bewezen….. Er is immers  meer nodig dan de natte vinger in de lucht steken.

De kleine kolonie bestond uit 150 paren keizerspinguïns. De groep werd voor het eerst ontdekt in 1948. Tot de jaren zeventig van de vorige eeuw bleef het ledenaantal stabiel. In 1978 begon een sterke daling van het aantal pinguïns, dat decennialang voortzette.

In 2009 besloten wetenschappers het eiland per vliegtuig te verkennen. Helaas vonden zij geen enkele keizerspinguïn.

De kans bestaat dat de pinguïns zijn verhuisd.

Een andere mogelijkheid is dat alle leden van de groep zijn omgekomen.

Keizerspinguïns keren ieder jaar terug naar de plek waar ze zijn geboren. Aangezien pinguïns ongeveer twintig jaar oud worden, is het heel goed mogelijk dat alle leden ondertussen niet meer in leven zijn.

Zeeijs
Ijs is heel belangrijk voor keizerspinguïns, omdat zij op snelgroeiend zeeijs (oftewel ijs dat in de winter groeit en in de zomer smelt) paren en eieren broeden.

Uit gegevens van een weerstation blijkt dat het zeeijs tussen 1979 en 2004 54 dagen later groeit en dat het zeeijs 31 dagen eerder smelt. Deze trend geldt overigens niet voor alle wateren in Antarctica, maar alleen voor het gebied waar de kleine kolonie keizerspinguïns leefde.

Minder eten, meer vijanden
Maar er is meer: wellicht dat de stijging van globale temperaturen ervoor zorgt dat er minder vis, krill en inktvissen te eten zijn. Of misschien zorgt de klimaatverandering ervoor dat pinguïns meer vijanden hebben, zoals zeeluipaarden en stormvogels.

Andere kolonies
Wetenschappers kunnen erachter komen wat er is gebeurd door andere kolonies nauwlettend in de gaten te houden.

Bronmateriaal:
The Lost Emperor: A Colony of Penguins Disappears” – LiveScience.com

—> Het was een kolonie van 150 paren dus een kleine ramp die een zesde van dit aantal uitroeit kan een reden zijn voor de rest van de vogels om zich elders bij een andere kolonie aan te sluiten.

In iedere groep dieren zijn er altijd wel een aantal die bepalen waar de gehele groep naartoe gaat. Dus als de leiders van deze kolonie door locale zeeluipaarden worden opgegeten dan komen er nieuwe leiders die mogelijk een nieuwe plek zoeken voor de kolonie.

—> bovendien  ;  in  een gedecimeerde kolonie verhoogd de inteelt  —>constante inteelt leid naar de ondergang van een locale  populatie ….

Twee nieuwe koloniën keizerpinguïns ontdekt op Antarctica

 12 november 20122

Franse wetenschappers hebben twee nieuwe koloniën keizerpinguïns ontdekt op de Zuidpool. De koloniën tellen zo’n 6000 jonge pinguïns en daarmee zijn er ongeveer drie keer meer pinguïnparen op de Zuidpool dan wetenschappers altijd dachten.

De onderzoekers vonden de pinguïns op ijs rond de Mertz-gletsjer. Het idee dat zich hier onbekende groepen pinguïns zouden ophouden, ontstond al in 1999. Toen zagen onderzoekers duizenden keizerpinguïns naar en uit het gebied komen. In 2009 bevestigden waarnemingen vanuit de ruimte de vermoedens toen sporen van de pinguïns in het gebied werden aangetroffen. Maar in 2010 brak er een groot stuk van de gletsjer af en moesten de pinguïns wel verhuizen. En dus waren de onderzoekers weer terug bij af. Na dertien jaar onderzoek hadden ze de pinguïns nog steeds niet in het echt gezien en nu gingen de pinguïns weer verkassen.

Gevonden!
Franse wetenschappers lieten het er echter niet bij zitten en trokken er met een schip en helikopter op uit. Met succes! Ze hebben de pinguïns nu gevonden. Ze ontdekten dat de pinguïns zich op zeeijs nabij de Mertz-gletsjer opnieuw proberen te settelen.

Twee groepen
De groep heeft zich nadat de gletsjer een flink stuk ijs is verloren, in tweeën gesplitst. De onderzoekers troffen één kolonie met 2000 jongen aan. En vijftien kilometer verderop vonden ze een kolonie met 4000 jonge pinguïns.

Keizerpinguïns brengen elk jaar één jong groot. Dat er nu twee kolonieën met in totaal 6000 jongen zijn gevonden, is goed nieuws. Het betekent dat op de Zuidpool zo’n 8500 paartjes leven: ongeveer drie keer meer dan wetenschappers altijd dachten.

Bronmateriaal:
Two new emperor penguin colonies in Antarctica” – Institut-polaire.fr
De foto bovenaan dit artikel is gemaakt door Giuseppe Zibordi / Michael Van Woert, NOAA NESDIS, ORA (via Wikimedia Commons).

Groep pinguïns is gebaat bij egoïstisch gedrag van haar leden

Geschreven op 19 november 2012 om 15:45 uur door 2

In een poging warm te blijven, schuiven pinguïns dicht tegen elkaar aan. Daarbij gedragen ze zich heel egoïstisch, maar een nieuw wiskundig model laat zien dat dat egoïstische gedrag verrassend genoeg positief uitpakt voor de groep. Door het egoïstische gedrag wordt de warmte eerlijk over alle pinguïns verdeeld.

Wiskundige Francois Blanchette lijkt niet de aangewezen persoon om pinguïns te bestuderen. Toch lieten de organismen hem niet meer los nadat hij ze in ‘The March of the Penguins‘ had gezien. Hij zag hoe de pinguïns, getergd door flinke kou, hun lijfjes tegen andere pinguïns aandrukten.

Model
Blanchette was nieuwsgierig naar de wiskunde in zo’n groep. Hoe werd de hitte in de groep verdeeld? En welke invloed had de vorm van de groep op die verdeling van de hitte? Samen met zijn collega’s maakte Blanchette een model waarin pinguïns zo dicht op elkaar stonden dat alleen de pinguïns aan de randen van de groep konden bewegen. Elke pinguïn genereerde warmte, die vervolgens door de wind werd weggenomen. De onderzoekers berekenden welke pinguïns aan de buitenste randen van de groep het koudst waren. Ze keken daarvoor naar verschillende factoren, zoals het aantal pinguïns in de groep en de kracht van de wind. Vervolgens lieten ze die pinguïns naar het midden van de groep bewegen (waar het warmer was). Dat resulteerde uiteindelijk in langgerekte groepen pinguïns. In werkelijkheid zijn groepen pinguïns ronder, en dus pasten de onderzoekers hun model aan.

Egoïsme
Zo bleven ze aan hun model sleutelen, totdat het overeenkwam met de werkelijkheid, zo meldt het blad PLoS ONE. Tot hun grote verbazing wees het model erop dat pinguïns hun hitte heel eerlijk delen. Ondanks het feit dat een pinguïn zich maar met één doel tegen andere pinguïns aandrukt: zijn eigen warmteverlies zo klein mogelijk maken. Dat is heel egoïstisch. Maar dat egoïstische gedrag doet de groep goed. “Ook al zijn pinguïns egoïstisch en proberen ze enkel de beste plek voor zichzelf te vinden en denken ze niet aan de groep, dan nog brengt elke pinguïn even veel tijd in de koude wind door,” vertelt Blanchette. “Een groep pinguïns is een zelfvoorzienend systeem waarin de dieren op elkaar vertrouwen voor beschutting en ik denk dat dat het tot een eerlijk systeem maakt.” Blanchette verwacht echter dat er maar weinig voor nodig is om dit eerlijke systeem aan te tasten. “Als je een soort obstakel hebt, zoals een muur, dan denk ik dat het al snel niet meer zo eerlijk zou zijn.”

De onderzoekers hopen dat biologen iets met het wiskundige model kunnen. Maar ze hopen ook dat hun studie een andere prettige bijwerking heeft. “Bijna iedereen lijkt van pinguïns te houden en te weinig mensen houden van wiskunde. Als we wiskunde gebruiken om pinguïns te bestuderen, kunnen we mogelijk meer mensen leren om van wiskunde te houden.”

Bronmateriaal:
New Model Reveals How Huddling Penguins Share Heat Fairly” – American Physical Society’s Division of Fluid Dynamics (via Sciencedaily.com).
De foto bovenaan dit artikel is gemaakt door Glenn Grant / National Science Foundation (viaWikimedia Commons).

Keizerspinguïn heeft ijs nodig om uit te rusten

 23 november 2012 3

Wetenschappers hebben ontdekt dat de aanwezigheid van zee-ijs heel belangrijk is voor keizerspinguïns. In het seizoen waarin ze hun jongen grootbrengen en op zee zoeken naar voedsel gebruiken ze het ijs om tussen het harde werken door, ook om  uit te rusten.

Dat schrijven onderzoekers in het blad PLoS ONE. Ze voorzagen een aantal pinguïns van een zendertje en konden ze zo op de voet volgen.

Rust
Uit het onderzoek bleek dat de keizerspinguïns een groot deel van hun tijd in het water doorbrengen. Slechts dertig procent van hun tijd brengen ze op het zee-ijs door. Eenmaal op het ijs gearriveerd, leggen ze daar geen grote afstanden af. In plaats daarvan rusten ze uit.

De hele dag door
Dat rusten is heel belangrijk. Door zo af en toe korte perioden van rust in te lassen kunnen keizerspinguïns handig gebruik maken van het feit dat de zon 24 uur per dag schijnt: ze kunnen de hele dag door zoeken naar voedsel.

Roofdieren
De onderzoekers ontdekten ook dat pinguïns zodra ze bij zee aankomen om te gaan jagen, eerst een tijdje op de rand van het zee-ijs staan. Soms wel 38 uur. Pas daarna maken ze hun eerste duik.

“We vermoeden dat het rusten op het ijs en het lange wachten op de rand van het ijs te maken heeft met de aanwezigheid van roofdieren,” zo schrijven de onderzoekers.

Waarschijnlijk wachten de pinguïns op het randje van het ijs tot meer pinguïns zich daar verzameld hebben, zodat ze samen kunnen duiken en hun kansen om door een roofdier (zeeluipaarden bijvoorbeeld) gepakt te worden, te verkleinen.

De onderzoekers benadrukken in hun studie dat klimaatverandering leidt tot het korter worden van gletsjers, het ineenstorten van grote ijsschotsen en uiteindelijk een afname van de hoeveelheid zee-ijs. Het onderzoek suggereert dat de keizerspinguïn daar op lange termijn last van kan gaan krijgen

Bronmateriaal:
Activity Time Budget during Foraging Trips of Emperor Penguins” – Plosone.org
Emperor penguins use sea ice to rest between long foraging periods” – Plosone.org
De foto bovenaan dit artikel is gemaakt door Sandwich (cc via Flickr.com).

Smeltend zee-ijs bedreigt de keizerspinguïn

 21 juni 2012  0

Hij ziet eruit alsof niemand hem iets maken kan: de flinke keizerspinguïn. Maar schijn bedriegt.

Sterker nog: de keizerspinguïn dreigt door het smeltende zee-ijs helemaal te verdwijnen.

Wetenschappers van het Woods Hole Oceanographic Institution (WHOI) trekken die conclusie na een uitgebreid onderzoek. “Als je wilt bestuderen welke effecten het klimaat op een bepaalde soort heeft dan zijn er drie puzzelstukjes die je bij elkaar moet leggen,” vertelt onderzoeker Hal Caswell.

“De eerste is een beschrijving van de gehele levenscyclus van het organisme en hoe individuen zich door die levenscyclus bewegen.

Het tweede stukje is hoe de cyclus beïnvloed wordt door klimaatvariabelen.

En het cruciale derde puzzelstukje is een voorspelling van hoe die variabelen er in de toekomst uit kunnen gaan zien.

Klimaatmodel
Voor hun studie gebruikten de wetenschappers klimaatmodellen. Die werden zorgvuldig geselecteerd. Er werd gekeken welke modellen een goed beeld gaven van de daadwerkelijke hoeveelheid zee-ijs in de 20e eeuw.

“Als een model een uitkomst voorspelde die goed overeenkwam met de werkelijkheid dan was het ons inziens waarschijnlijk dat ook de projecties van de hoeveelheid zee-ijs in de toekomst betrouwbaar waren,”

stelt onderzoeker Julienne Stroeve. Met behulp van deze klimaatmodellen werd vastgesteld hoe de temperatuur en hoeveelheid zee-ijs zou veranderen.

Vervolgens werd gekeken hoe deze veranderingen de keizerspinguïns op Adélieland, een gebied in het oosten van Antarctica, beïnvloeden.

Resultaten
Als we op deze voet doorgaan en ook in de komende jaren net zoveel CO2 uit blijven stoten, dan stijgen de temperaturen en neemt het zee-ijs af.

Dat resulteert tot 2040 in een voortdurende lichte daling van het aantal keizerspinguïns.

Na 2040 nemen hun aantallen opeens een stuk rapper af.

Zijn er nu nog ongeveer 3000 broedende paartjes( op Adélieland ) : tegen het jaar 2100 zijn dat er waarschijnlijk nog maar vijf- tot zeshonderd.

IJs
Hoe zorgen die hoge temperaturen er nu precies voor dat deze pinguïns het moeilijk hebben?

Pinguïns eten vissen, pijlinktvissen en garnaalachtige diertjes. De prooi van pinguïns eet weer plankton: kleine organismen die aan de onderkant van het ijs groeien. Als het ijs verdwijnt, verdwijnt het plankton en de prooi van pinguïns krijgt het zo ook moeilijk.

Er ontstaat eigenlijk een sneeuwbaleffect. En dat effect beperkt zich niet tot pinguïns.

Ook wij mensen kunnen er nog wel eens hinder van ondervinden.

“Wij vertrouwen op het functioneren van deze ecosystemen,” stelt Caswell. “We eten vis die van Antarctica komt. We vertrouwen op een cyclus van voedingsstoffen waar soorten in alle oceanen waar ook ter wereld bij betrokken zijn.”

En dat maakt het onderzoek ook zo belangrijk.

Bronmateriaal:
Melting Sea Ice Threatens Emperor Penguins, Study Finds” – WHOI.edu
De foto bovenaan dit artikel is gemaakt door Stephanie Jenouvrier / Woods Hole Oceanographic Institution.

Pinguïn blijkt soms een ijskoud jasje aan te trekken

 06 maart 2013 0

keizerspinguin

Wetenschappers hebben ontdekt dat keizerspinguïns er soms voor zorgen dat het oppervlak van hun verenpak kouder is dan de omringende lucht. Het klinkt niet heel verstandig, maar dat is het wel: het helpt de pinguïns om op temperatuur te blijven.

Onderzoekers bestudeerden keizerspinguïns op Antarctica. Deze pinguïns hebben het niet gemakkelijk. De temperaturen kunnen er ‘s winters dalen tot -40 graden Celsius. Bovendien staat er een genadeloos harde wind, waardoor de gevoelstemperatuur nog lager ligt. Gelukkig zijn pinguïns daarop voorbereid. Hun lichaam beschikt over tal van eigenschappen die de pinguïns in staat stellen om ondanks de snijdende kou toch op temperatuur te blijven. Eén zo’n eigenschap is het verenpak van de pinguïn: het is lekker dik, isoleert goed en is winddicht.

Kou
Maar de pinguïn kent nog wel meer trucjes om warm te blijven, zo blijkt uit een nieuw onderzoek. Wetenschappers richtten een warmtecamera op de dieren om te achterhalen hoe hun temperatuur zich tot de temperatuur van de omringende lucht verhoudt. Ze ontdekten iets bijzonders. Een groot deel van het oppervlak van het lichaam van de pinguïn (met uitzondering van de snavel en de ogen) bleek kouder te zijn dan de omringende lucht.

 

Warmte winnen
Dat klinkt niet echt logisch: hoe kan de pinguïn nu op temperatuur blijven als de bovenste laag van zijn verenpak al kouder is dan de omgeving? Toch zijn de pinguïns erbij gebaat, zo schrijven de onderzoekers in het blad Biology Letters.

“Onder deze omstandigheden zal het verenpak paradoxaal genoeg warmte winnen door convectie van de omringende lucht.”

Hoe werkt dat precies?

Wanneer wij op een koude winterdag naar buiten stappen, verliezen we warmte. Ons lichaam is immers warmer dan de omringende lucht. In het geval van de pinguïn kan het verlies van warmte al snel fataal zijn: de dieren moeten het lange tijd – zonder eten – zien vol te houden en kunnen zich het verlies van warmte niet veroorloven. Het verenpak helpt daarbij. Het oppervlak ervan is kouder dan de omringende lucht. De iets warmere lucht komt met deze laag in contact en geeft warmte aan de pinguïns af, in plaats van dat de pinguïns warmte aan de koude lucht verliezen.

Het is twijfelachtig of de pinguïns het daar echt warmer door krijgen. Hun veren geleiden warmte slecht, waardoor waarschijnlijk een heel klein deel van de warmte die het buitenste laagje van het verenpak verzamelt maar bij de huid van de pinguïn terecht komt. Maar goed: alle beetjes helpen.

Bovendien voorkomt het natuurlijk wel dat de pinguïn heel veel lichaamswarmte verliest.

Bronmateriaal:
Emperor penguin body surfaces cool below air temperature” – Royalsocietypublishing.org
De foto bovenaan dit artikel is gemaakt door NSF / Josh Landis.

 

Keizerspinguïns op Antarctica lijken zich aan hogere temperaturen aan te passen

 09 januari 2014 40

keizerspinguin

Satellietbeelden suggereren dat keizerspinguïns zich aan het veranderende klimaat aanpassen. Ze verlaten hun traditionele broedplaats – zee-ijs – wanneer deze later dan normaal ontstaat en broeden dan op de veel dikkere ijsplaten.

Keizerspinguïns broeden normaal gesproken op zee-ijs. Een ideale plek. Ze zijn dan namelijk altijd dicht bij het water: hun bron van voedsel. Satellietbeelden laten zien dat pinguïns in de jaren 2008, 2009 en 2010 ook inderdaad op dat zee-ijs broedden. Maar in 2011 en 2012 verplaatsten ze zich naar een nabijgelegen ijsplaat, omdat het zee-ijs zich in die jaren pas een maand nadat het broedseizoen begon, vormde.

ZEE-IJS VERSUS IJSPLAAT

Zee-ijs bestaat uit bevroren zout water. IJsplaten bestaan uit glaciaal ijs dat van het land afkomstig is en in zee is beland.

Dat de pinguïns het zee-ijs schijnbaar moeiteloos inruilen voor een ijsplaat is ronduit opmerkelijk. Het valt namelijk nog niet mee om op zo’n ijsplaat te klimmen: de randen kunnen wel dertig meter hoog zijn.

“Hoewel de pinguïns uitstekende zwemmers zijn, worden ze op het land vaak als klunzig gezien,” merkt onderzoeker Peter Fretwell op. Desalniettemin gaat de klim ze blijkbaar goed af.

Eerder stelden onderzoekers nog vast dat het er niet best uitzag voor de keizerspinguïn, omdat deze zo afhankelijk is van zee-ijs. Maar dit onderzoek suggereert dat de pinguïns in staat zijn om zich aan te passen.

“Deze nieuwe resultaten kunnen ons helpen begrijpen wat de toekomst voor deze dieren in het verschiet heeft,” stelt onderzoeker Barbara Wienecke. Tegelijkertijd waarschuwt ze dat we er niet automatisch vanuit moeten gaan dat alle pinguïnkoloniën zich op deze manier aanpassen.

“Dat deze vier koloniën in staat zijn om zich te verplaatsen naar een andere omgeving – van zee-ijs naar ijsplaat – om met lokale omstandigheden om te kunnen gaan, hadden we totaal niet verwacht. We moeten nog ontdekken of ook andere soorten zich aan de veranderende omstandigheden aanpassen.”

Bronmateriaal:
Antarctic emperor penguins may be adapting to warmer temperatures” – Antarctica.ac.uk
De foto bovenaan dit artikel is gemaakt door lin padgham (cc via Flickr.com).

http://dier-en-natuur.infonu.nl/vogels/2568-pinguin-niet-vliegende-vogel.html

—>  Uiteraard moeten Pinguins  zich aan het klimaat aanpassen omdat hun leefomgeving verandert. De klimaat verandering is bepalend voor hun leefomgeving en die klimaatverandering is overal anders. Maar de gemiddelden, die vaak gegeven worden, zeggen weinig over locale situaties.

Het feit dat de mensen het broeikas effect versterken en  dat  het klimaat opwarmt is een  vastgesteld  fenomeen

“Anthropogenic global warming wordt veroorzaakt door het verhoogd broeikaseffect door menselijk handelen. Daar bestaat naar het schijnt 96% consensus over .  Die overige 4% zijn klimaatnegationisten die betaald worden door de ontkenningsindustrie.

De modellen zijn steeds accurater en duiden inderdaad op de factor van broeikasgassen  Antropogene invloeden zijn er meerdere dan alleen co2. Massale onbossingen zijn bvb ook een antropogene invloed, menselijke verwoestijning ook.

° —-> De aangroei van zeeijs is later begonnen( maar voor dat onderzoek jaar sterker in aangroei.)
Doordat deze dus later begon heeft de penguin zijn broedplaats verlegt, ondanks dat het zeeijs op andere pkaatsen een maximum heeft bereikt wil dat niet zeggen dat dat homogeen verspreid is over de gehele kustlijn, ook weer misvattingen die voortkomen door overmatig te focussen op gemiddelden.

Men weet dat er in het verleden variaties waren en dus eeuwen waarop er een pak minder en een pak meer zeeijs geweest moet zijn. Maar dan ….  mag je niet zomaar aannemen dat die punguins  toen ook al dan niet verhuisden   aangezien je geen tijdmachine hebt  om ze dat gedaan te zien hebben.

Nu hebben we dat dus wel geobserveerd bij vier koloniën wier broedplaats nog niet  gereed was toen men deze ging opzoeken. Zelf in het artikel vermeld men dat dit niet bij alle koloniën dus gebeurd moet zijn.

—>Het betwijfelbaar  of je dit een evolutionaire aanpassing kunt noemen. Er komen immers(nog) , geen fysieke veranderingen aan te pas.

–> Ik zou het ook geen evolutionaire aanpassing noemen. Ik denk niet dat er een genetische basis is voor deze verandering in gedrag.   De verandering in  gedrag is  hier waarschijnlijk niet genetisch—->  wat ik bedoel is  dat er geen mutatie heeft plaatsgevonden waardoor de pinguins zich plots anders gingen gedragen.

°De Pinguins   zoeken nu broedplaatsen op die overeenkomen met hun natuurlijke habitat. Dat doen ijsberen ook die zich steeds noordelijker ophouden.

Als die pinguïns noodgedwongen op steeds-   hoger gelegen gebieden moeten kruipen dan past de soort zich na x aantal generaties aan.   Maar  als   het ijs drastisch snel verdwijnt zullen ze waarschijnlijk  deze snelle verandering niet aan kunnen   en  toch   gaan  echt uitsterven? 

Als het ijs echter verdwenen is, is het echter ook met de ijsberen en de pinguïns gedaan.                                     

Overigens valt deze  wedren  en  habitataanpassing bij meerdere soorten waar te nemen.

http://phys.org/news/2014-01-climate-animals.html

 

LINKS 

http://penguinology.blogspot.be/2009_06_01_archive.html

 

°

Keizerspinguïn wil best zo af en toe wel verhuizen

 

Welke invloed heeft klimaatverandering op de keizerspinguïn? Onderzoekers zien het iets zonniger in nu blijkt dat keizerspinguïns minder honkvast zijn dan gedacht en best wel willen verhuizen als dat moet.

Onderzoekers dachten lang altijd dat keizerspinguïns elk jaar naar exact dezelfde plek togen om te broeden. Maar een nieuw onderzoek laat zien dat dat niet klopt. Onderzoekers ontdekten dat verschillende pinguïns niet naar hun vertrouwde broedplek trokken. Blijkbaar zijn de pinguïns veel sterker dan men dacht bereid om te verhuizen.

Nieuwe kolonie
De onderzoekers onderschrijven die conclusie met de recente ontdekking van een geheel nieuwe pinguïnkolonie op het Antarctisch Schiereiland. “Als we aannemen dat deze vogels elk jaar naar dezelfde locaties trekken, dan zouden nieuwe koloniën die we op satellietbeelden zien, nergens op slaan. Deze vogels verschijnen niet vanuit het niets: ze moeten ergens ander vandaan zijn gekomen. Dit suggereert dat keizerspinguïns zich tussen koloniën verplaatsen.”

March of the Penguins
“Het betekent ook dat we de manier waarop we veranderingen binnen populaties interpreteren, opnieuw onder de loep moeten nemen.” Een mooi voorbeeld daarvan is een pinguïnkolonie die onderzoekers al meer dan zestig jaar bestuderen en die een hoofdrol speelt in de bekende film ‘March of the Penguins‘. Aan het eind van de jaren zeventig nam het aantal pinguïns in deze kolonie in vijf jaar tijd met de helft af. Men dacht dat de hogere temperaturen – de Zuidelijke Oceaan warmde in diezelfde tijd op – daarvoor verantwoordelijk waren: meer pinguïns dan normaal zouden het loodje hebben gelegd. De onderzoekers gingen er namelijk vanuit dat deze kolonie heel geïsoleerd lag en dat de pinguïns nergens anders naartoe konden gaan. Maar satellietbeelden tonen aan dat nabij deze kolonie verscheidene andere koloniën te vinden zijn. “Het is mogelijk dat de vogels de kolonie verlaten hebben en naar een andere kolonie zijn gegaan.”

De ontdekking dat keizerspinguïns niet zo honkvast zijn als gedacht, is hoopgevend. Wellicht zijn de vogels dus flexibeler en kunnen ze ook beter omgaan met (door klimaatverandering ingegeven) veranderingen in hun leefgebied.

 

 

Twee nieuwe koloniën keizerpinguïns ontdekt op Antarctica

Bronmateriaal:
New research using satellite images reveals that emperor penguins are more willing to relocate than previously thought” – UMN.edu
De foto bovenaan dit artikel is gemaakt door lin padgham (via Wikimedia Commons).

°

Adélie Pinguin

 

 

°

WIST U DAT…

… in de prehistorie pinguïns van wel 1,27 meter hoog leefden?

* weggestopte studie naar ‘perverse adeliede  pinguïns hier                                                            … een lange relatie niet is weggelegd voor homoseksuele pinguïns?

… pinguïns regelmatig de ‘wave’ doen?
… winnende dwergpinguïns een triomftocht maken?

GEOLOGIE UVW

° zie onder Geologie

°

U

UNIFORMITARiSM 

–>Uniformitarianism started in the early 19th century as a means to understand geological patterns based on observable, material processes, and is applied more generally throughout science today.“Uniformitarianism” ( is  arguably attributed to Darwin’s mentor Charles Lyell)

—> Uniformitarianism says that the processes we observe today are RELEVANT   to explaining the phenomena of the past

The principle of uniformitarianism is at the core of historical science.

It enables us to make scientific inferences about an event, even if it happened long ago, by postulating that processes observable today (like gravity and decay) have been active in one form or another throughout history.

Sciences like evolutionary biology, astronomy, geology, or forensics use evidence we now have to make predictions that should follow if some claim about the past actually happened.

°
For example, in 1912, Alfred Wegener theorized that continents were not always in their present positions.
Decades later, the discovery of paralleled magnetic reversals in sea-floor deposits on either side of the mid-Atlantic ridge was one line of evidence showing that North America and Europe have indeed been moving apart over time,
proving Wegener correct. This inference depends on uniformitarianism because we make the reasonable assumption that iron oxides in molten rocks have oriented towards the Earth’s magnetic poles in the past as they do today.

bron = 

http://www.huffingtonpost.com/robert-j-asher/a-new-objection-to-intell_b_4557876.html

°

uniformiteitsprincipe  <— Notes UVW  

°

V

Veen
Veen is een grondsoort die voornamelijk bestaat uit gedeeltelijk verkoold plantenmateriaal met een vochtgehalte van meer dan 75%.

Verdamping
Verdamping is de overgang van water in vloeibare of vaste vorm in waterdamp.

Verhang
Verhang is de gemiddelde helling van het stroombed van een rivier, meestal uitgedrukt in centimeters per kilometer.

Verwilderde rivier
Een verwilderde of vlechtende rivier is een rivier met vele ondiepe waterlopen die zich rond banken of door aanslibbing ontstane eilanden splitsen en verenigen, met een snel wisselend patroon, en met weinig kleisedimentatie.

Verzadigde zone
De verzadigde zone is het deel van de grond waarin de poriën geheel met water zijn gevuld.

°

VULKAAN  

°

VULKAANUITBARSTING

Verschil in magma leidt tot verschillende uitbarstingen

wo 30/04/2014 – 13:33 Luc De Roy
De Kilauea-vulkaan op Hawaï kent twee soorten uitbarstingen: hevige, spectaculaire en kalme waarbij de lava uit de vulkaan borrelt. Het verschil tussen beide wordt verklaard door de samenstelling van het magma uit de aardkern, zo blijkt nu.

De Kilauea op Hawaï is een zeer actieve vulkaan die gevoed wordt door magma uit de aardmantel, de laag tussen de aardkorst en de kern van de aarde.

De vulkaan kent twee soorten uitbarstingen: vaak borrelt de lava kalmpjes uit de vulkaan en loopt dan naar beneden, soms kent de vulkaan spectaculaire uitbarstingen waarbij gordijnen van lava wel 150 meter hoog de lucht in worden geslingerd.

Tot nu toe werd verondersteld dat het verschil toegeschreven kon worden aan verschillen in hoe snel de lava de oppervlakte bereikt, of aan het feit dat de gassen in de lava al dan niet zachtjes kunnen ontsnappen tijdens het opstijgen van het magma. Nieuwe bewijzen doen echter uitschijnen dat de oorzaak dieper gezocht moet worden.

Rotsen

Een team van wetenschappers van Cambridge University en Hawaï hebben de rotsen bekeken die uit de vulkaan geslingerd werden in 25 historische uitbarstingen gedurende de laatste 600 jaar.

Ze ontleedden de chemische samenstelling van de originele gesmolten rots van elke uitbarsting, die bewaard is in de vorm van glasachtige klodders in de vulkanische gesteenten. Het bleek dat de energieke uitbarstingen en de kalme gevoed worden door delen van de aardmantel met een licht verschillende samenstelling.

In het tijdschrift Nature Geoscience schrijven de geleerden dat de explosieve uitbarstingen gevoed worden door “primitieve magma” die rijk is aan vluchtige elementen en die vanuit de aardkern snel omhoog komt en de magmakamer voorbijgaat. De magmakamer is een reservoir van magma dat bovenaan in de vulkaan ligt en gevoed wordt door magma uit de aardmantel.

Andere samenstelling

Hoofdonderzoeker doctor Marie Edmonds van de Cambridge University zei aan de BBC: “De chemische samenstelling van het primitieve magma dat de explosieve uitbarstingen voedt, blijkt statisch gezien verschillend van het magma van de uitvloeiingsuitbarstingen.”

“We denken dat dat “primitieve magma” verzadigd is met gassen en dat het bellen vormt diep in het systeem, met een grotere snelheid naar de oppervlakte schiet en de magmakamer aan de top links laat liggen. Daardoor barst het veel explosiever uit aan de oppervlakte. Dit werk is het eerste dat een verband aantoont tussen de aard van de gesmolten massa uit de aardmantel, en variaties in de aard van de uitbarstingen. Het heeft belangrijke implicaties voor het opvolgen van de vulkanen en het vaststellen van het risico dat ze inhouden”, zei Edmonds.

°

Uit de gegevens blijkt dat de veranderingen in de uitbarstingen subtiele plaatselijke veranderingen in de chemische samenstelling van de aardmantel weerspiegelen, die zich voordoen over tientallen jaren tot zelfs eeuwen. Het beter leren kennen van die veranderingen, zal het makkelijker maken vast te stellen welk risico vulkanen vormen volgens het team.

AP

Een rustige lavastroom van de Kilauea.

°

VULKAAN UITSTOOT 

a) en  klimaat  :  

opwarming  en Co2

Er zijn bij vulkaanuitbarstingen, (en ook supervulkaanuitbarstingen )relatief niet zoveel CO2 uitstoten .

  1. Vulkanisme kan zelfs een verkoelend effect (verduistering door as en stof –> krakatau )   hebben …. en ook  door  SO2( rotte eieren luchtjes )
  2. Geoloog Salomon Kroonenberg  levert een relativerende blik op hoe het klimaat van onze wereld aan heftige veranderingen en  aan  grote Co2 schommelingen heeft blootgestaan zonder dat de mens daar een rol in speelde
    1. Vergeleken met de mens:  klopt het  dat vulkanen  niet veel Co2 uitstoten 
    2.  Maar iedere 12.52 uur stoot de huidige  mens  zoveel  CO2 uit als Mt Pinatubo – de grootste eruptie van de laatste honderd jaar . M.a.w. we zouden zo’n 700 Mt Pinatubo erupties per jaar  moeten hebben om de hoeveelheid te bereiken die de mens uitstoot. Omgerekend naar de hoeveelheid magma die vrijkwam bij Pinatubo komt dat neer op zo’n 8 super erupties ( ontploffende caldera’s )per jaar (meerdere malen Yellowstone).http://www.agu.org/pubs/pdf/2011EO240001.pdf 
    3. Op korte termijn hebben vulkaan uitbarstingen  een afkoelende werking. Niet zozeer door de as, omdat die snel uitregent, maar vooral door de uitstoot van SO2 die in de lucht aerosolen vormt.
    4. De uitbarsting van Pinatubo zorgde overigens slechts voor een nauwelijks waarneembaar dipje in de temperatuur begin jaren 90.
    5. Op zeer langere geologische tijdschaal speelt de uitstoot van broeikasgassen door vulkanen wel een rol.
    1. wij leven nu. Laatste keer dat CO2 concentraties zo hoog waren als nu was 15 miljoen jaar geleden. http://www.sciencedaily.com/releases/2009/10/091 …

_

Vuursteen
Vuursteen is het gesteente dat voorkomt als concretie in kalkgesteente en is opgebouwd uit vrijwel amorfe kwarts.

Het staal van de prehistorie

Vuursteen: ruwe grondstof en werktuig. Foto Wessex Archaeology, http://www.flickr.com/photos/wessexarchaeology/54290053/in/set-72057594078946147/.

Vuursteen is het hardste steentype dat in Nederland is te vinden. Het glasachtige materiaal kan zeer scherpe randen hebben en is vanwege zijn goede splijtbaarheid ideaal voor het vervaardigen van werktuigen.

De oerbewoners van ons land gebruikten vuursteen al vanaf 250.000 jaar geleden voor het maken van hun gereedschappen. Vuursteen is harder dan staal. Je kunt met vuursteen in staal krassen maar met staal een kras maken in vuursteen lukt niet. Vuursteen komt voor als banken en knollen, die ingebed zijn in de Zuid-Limburgse kalksteenafzettingen. Maar er is in ons land ook veel vuursteen te vinden dat uit het buitenland als zwerfsteen is aangevoerd door rivieren en ijs.

  • Vuursteen of keisteen, silex of flint is een gesteente dat vaak in klompen in kalksteen wordt aangetroffen en meestal bruin of grijs van kleur is. Dergelijke ‘klompen’ worden in de geologie ‘concreties’ genoemd. Wikipedia

Wad
Een wad is een bij eb grotendeels droogvallend uitgestrekt gebied van zand en slib doorsneden door prielen en geulen, aan de zeezijde door eilanden begrensd.

http://nl.wikipedia.org/wiki/Wad

Afbeeldingen van wad

Het wad van Schiermonnikoog

Ten zuiden van het eiland Schiermonnikoog  ligt het waddengebied. De geulen die daar lopen heten de Grote Siege, de Piebe, en Kleine Siege. Na de afsluiting van de Lauwerszee is het wantij naar het oosten verschoven en zijn een paar geulen van plaats veranderd.

http://www.zeeinzicht.nl/vleet/index.php?id=4845&template=template-vleetned&language=0&item=Het-wad-ten-zuiden-van-Schiermonnikoog

Wadden
Wadden zijn laaggelegen met geulen doorsneden kustgebieden, waarvan een groot oppervlak bij eb droogvalt en bij hoogwater weer onderloopt; vaak gedeeltelijk beschermd door een strandwal.

Waddenzee

De Waddenzee is de binnenzee tussen de Waddeneilanden en de Noordzee aan de ene kant, en aan de andere kant het vasteland van Denemarken, Duitsland en Nederland. Wikipedia

 

W

Alfred  WEGENER 

Plaattektoniek

Alfred Wegener rond 1925

Wegener & Co.

Op het einde van de 16de eeuw wees de Antwerpse cartograaf Abraham Ortelius op de overeenkomsten tussen de kustlijn van Noord- en Zuid-Amerika enerzijds en die van Afrika anderzijds. Volgens hem waren deze continenten van mekaar afgescheurd door aardbevingen en vloedgolven. Ortelius kwam in zijn tijd niet echt geloofwaardig over…

Ortelius’ wereldkaart uit 1570 (links) en een samengesteld satellietbeeld van de aarde (rechts)                                           Op beide beelden is het duidelijk dat de oostkust van Zuid-Amerika in de westkust van Afrika past

 

  . 

 

Ham’s Geo-pagina: platentektoniek

In de 19de eeuw werden Ortelius’ ideeën opnieuw opgevist. Bij het begin van de 20ste eeuw werden deze ideeën voor het eerst wetenschappelijk benaderd door de Duitser Alfred Wegener. Volgens Wegener waren de verschillende continenten langzaam uit mekaar geschoven. Hij noemde dit verschijnsel “continentendrift“. Meer dan 200 miljoen jaar geleden zouden alle continenten één groot supercontinent gevormd hebben, Pangaea, dat later zou opsplitsen in Laurazië (N-Amerika + Eurazië) en Gondwana (Z-Amerika + Afrika + Oceanië + India + Arabië + Antarctica).Ortelius’ wereldkaart uit 1570 (links) en een samengesteld satellietbeeld van de aarde (rechts).
Op beide beelden is het duidelijk dat de oostkust van Zuid-Amerika in de westkust van Afrika past.

Ham’s Geo-pagina: platentektoniek

Reconstructie van de opsplitsing van Pangaea in Laurazië en Gondwana en verdere evolutie tot nu.

Naast de overeenkomst van de kustlijnen, wees Wegener ook op het voorkomen van dezelfde (fossiele) plant- en diersoorten op de verschillende continenten. Omdat Wegener niet kon verklaren hoe of waarom de continenten verschoven waren, waren er nog veel wetenschappers die Wegener’s theorie larie vonden.

Ham’s Geo-pagina: platentektoniek

De vindplaatsen van fossielen wijzen erop dat de verschillende continenten ooit aan mekaar grensden.

Later vond men allerlei geologische bewijzen die Wegener’s theorie bevestigden. Net zoals de vindplaatsen van fossielen op mekaar aansloten, deden ook de vindplaatsen van bepaalde ertsen en sporen van ijstijden dat. Vandaag twijfelt geen enkele wetenschapper er nog aan dat de verschillende continenten vroeger één geheel vormden.

GEOLOGIE TREFWOORD P

 zie onder Geologie

°

NEDERLANDSE GEOLOGISCHE VERENIGING


GEOLOGIE IN TELEGRAMSTIJL

door F.C. Kraaijenhagen

Een gezamenlijke uitgave van de
NEDERLANDSE GEOLOGISCHE VERENIGING
en de
NGV afdeling LIMBURG
September 1992

1992 © Copyright Nederlandse Geologische Vereniging.

Voor Internet herzien en bewerkt in 2006 door George Brouwers Oisterwijk.

AAngevuld en uitgebreid met

http://www.natuurinformatie.nl/ndb.mcp/natuurdatabase.nl/i000448.html#A

Geologische begrippen   

Klik op een begrip voor de definitie. Wil je meer weten over een bepaald begrip, bekijk dan het thema‘De ondergrond van Nederland’, of gebruik de zoekmachine.

De geologische tijdvakken zijn niet opgenomen in deze begrippenlijst. Zie voor de beschrijving van deze tijdvakken het thema ‘Ondergrondse tijdmachine’.

A  B  C  D  E  F  G  H  I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z

&

Glossary of Terms for Geology

(From The Earth’s Dynamic Systems, Fourth Edition by W. Kenneth Hamblin. Macmillan Publishing Company, New York, NY. Copyright © 1985) 

[A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z ]          http://www.evcforum.net/WebPages/Glossary_Geology.html

°

PAHOEHOE FLOW  A lava flow with a billowy or ropy surface. Contrast with aa flow  //  basaltic lava having a smooth or billowy surface.

Pahoehoe flows differ from ‘a’a flows in almost all ways imaginable.

The first and most obvious difference is that pahoehoe flows are smooth down to a scale of a few mm. Instead of consisting of only 1-2 large flow units, a pahoehoe flow consists of thousands on thousands of small flow units called toes. Each toe is usually <30 cm thick, 1-2 m long, and 30-50 cm wide.

Close-up photo of an active pahoehoe toe.

This toe is about 30 cm wide at its widest. Note how it has erupted out of a crack in a previous toe and is flowing over yet another previous toe (with the ropy texture). Note also that with the sun shining on it, one side of the active toe doesn’t look all that different from the surfaces of the older inactive toes; late afternoon and early morning (and night) are the best times for observing lava flows.

Pahoehoe flows are associated with low-effusion rate eruptions and are emplaced at low volumetric flow rates (2-5 cubic meters per second) and slow flow front velocities (1-10 m/hour) [See the A’a page for a velocity comparison chart]. Pahoehoe flows can be just as long as ‘a’a flows. The longest post-contact flow was also erupted from Mauna Loa in 1859 (forming the second half of the “paired flow”; Rowland & Walker 1990), and is 47 km long. This strongly contradicts the notion that flow length is directly determined by effusion rate.

The low velocity of pahoehoe flows means that the skin that forms by air-cooling is not disrupted during flow and can maintain its smooth, unbroken, well-insulating surface. Thus the temperature and viscosity of lava do not change very much even tens of kilometers from the vent. The advancing front of a pahoehoe flow consists of hundreds or thousands of active toes. Each stops flowing after a few minutes and becomes inflated (with lava) as the eruption continues. Eventually the cooled skin fractures, often at the seam between two toes, and a new toe forms.

Cross-section of a pahoehoe flow exposed in a sea cliff. S

ome of the individual flow units have been outlined in white but you can see many others. Two particularly large ones were probably flowing as small lava tubes; the one labeled ‘d’ drained out at the end of the eruption and the one labeled ‘f’ solidified full. The dashed pink lines mark the top and bottom of the pahoehoe flow; above and below are ‘a’a flows.

http://volcano.oregonstate.edu/book/export/html/131

 

PALEOCURRENT  :   ancient current, which existed in the geologic past, with a direction of flow that can be inferred from cross-beddingripple marks, and other sedimentary structure

http://en.wikipedia.org/wiki/Paleocurrent

                                                       Photo and Graphic combined to show paleocurrent direction    

http://www4.uwm.edu/course/geosci697/structures/Ripples.html                                                                                                           Afbeeldingen van PALEOCURRENT :

http://www4.uwm.edu/course/geosci697/structures/PrimaryCurrentLineationPage.html

Paleogeografie        is de wetenschap die de verdeling van land, zee en gebergten, maar ook het voorkomen van rivierendelta’s en kustlijnen in geologische perioden van de geschiedenis der aarde behandelt.

http://nl.wikipedia.org/wiki/Paleogeografie                                                                                                                                                                        Afbeeldingen van paleogeografie

File:Pangaea to present.gif  Pangea   paleogeography 

PALEOGEOGRAPHY   study of geography in the geologic past, including the patterns of the earth’s surface, the distribution of land and ocean, and ancient mountains and other landforms

PALEOLITHICUM          is een archeologische periode, Oude Steentijd, die duurde tot ± 8.000 jaar voor Christus.

altamira

http://nl.wikipedia.org/wiki/Paleolithicum                                                                                                                                               Afbeeldingen van paleolithicum

PALEOMAGNETISM     The study of ancient magnetic fields, as preserved in the magnetic properties of rocks. It includes studies of changes in the position of the magnetic poles and reversals of the magnetic poles in the geologic past

PALEONTOLOGIE     Paleontologie is de wetenschap die zich bezighoudt met fossielen.

PALEONTOLOGY   the study of ancient life

PALEOWIND    An ancient wind, existing in the geologic past, the direction of which can be inferred from patterns of ancient ash falls, orientation of cross-bedding, and growth rates of colonial corals

A prevailing wind direction in an area, inferred from dune structure or the distribution of volcanic ash for one particular time in geologic history.

PALEOZOIC      The era of geologic time from the end of the Precambrian (600 million years ago) to the beginning of theMesozoic era (225 million years ago).

PALEOZOICUM 

Afbeeldingen van paleozoicum

http://nl.wikipedia.org/wiki/Paleozo%C3%AFcum

Gedetailleerde geologische tijdschaal van de Purdue universiteit, met veel dateringen. De basis Cambrium ligt op 542 miljoen jaar en de grens tussen Paleozoïcum en Mesozoïcum op 252,1 miljoen jaar. Deze tijdschaal geldt nu als representatief voor namen en dateringen.

Eon Era Periode Ouderdom Ma
Fanerozoïcum Mesozoïcum Trias jonger
Paleozoïcum Perm 252,2 – 298,9
Carboon 298,9 – 358,9
Devoon 358,9 – 419,2
Siluur 419,2 – 443,4
Ordovicium 443,4 – 485,4
Cambrium 485,4 – 541,0
Proterozoïcum Neoproterozoïcum Ediacarium ouder
Indeling van het Paleozoïcum volgens de ICS.[1]

PALYNOLOGIE      :   is de geowetenschap die zich bezighoudt met onderzoek gerelateerd aan  pollen, sporen en andere plantaardige microfossielen

Stuifmeelkorrels onder een elektronenmicroscoop.

Afbeeldingen van palynologie

PALYNOLOGY          http://en.wikipedia.org/wiki/Palynology

PEDIMENTATION  PROCES 

aggradation: pedimentation process

Three-phase block diagram of pedimentation of an upland in a desert. The process of scarp retreat and planation is accomplished by sheet wash on non-vegetated surfaces, but it cannot begin until a local base level of erosion-deposition is established. Streams dissecting the upland cannot cut below the level created where deposition of alluvium begins as runoff dissipates. The long-term locus of that deposition established the datum for lateral stream-bank and valley-wall recession at higher elevations.

Encyclopædia Britannica, Inc.

PEILBEHEER     is de beheersing van het niveau van oppervlaktewater in een polder.

PERIGLACIAAL       is een term die betrekking heeft op het klimaat en de kenmerkende processen en verschijnselen die aanwezig zijn in aan landijs grenzend gebied.

periglaciaal milieu          :      is een omgeving en de daarbij horende omstandigheden van een gebied dat direct aan het landijsgebied grenst, maar waarin door het ijs zelf afgezette sedimenten ontbreken.

PERM

PERMAFROST        is een permanent bevroren bodem, waarbij het bovenste laagje in de zomer kan ontdooien.

Pingo met kern van permafrost © TNO-NITG

PERMEABILITEIT   is de doorlatendheid van een gesteente met betrekking tot vloeistoffen en gassen. –> zie ook” porosity”

PETM

Zo’n 55,5 miljoen jaar geleden doorstond het Aardse klimaat een ongeziene crisis. 

Het atmosfeer-oceaansysteem kende een massale injectie van koolzuurgas. De schatting is dat 1.500 à 4.000 gigaton koolstof vrijkwam in ‘amper’ 15.000 tot 30.000 jaar, een ware carbon burp’.

Het gevolg was een volledige ontregeling van de koolstofcyclus en een snelle opwarming van het globale klimaat. Wat de ware oorzaak is van deze massale injectie, blijft tot op heden een wetenschappelijk mysterie. De mens zat er alvast toen voor niets tussen!

Wat wel zeker is, is dat deze massale injectie een cascade van positieve terugkoppelingsprocessen op gang heeft getrokken met een volledige ontregeling van het klimaatsysteem tot gevolg.

Verhoogde koolzuurgasconcentraties in de oceanen veroorzaakten een extreme verzuring van de oceanen. Dit leidde tot een massaal oplossen van de kalksedimenten op de diepzeebodem; hierdoor kwam extra koolzuurgas vrij in het atmosfeer-oceaansysteem, met een verdere verzuring tot gevolg.

Maar ook in terrestrische systemen versterken de positieve terugkoppelingsprocessen de toename in atmosferische broeikasgasconcentratie.

Deze cascade aan positieve terugkoppelingsprocessen lag aan de basis van een globale opwarming die nog meer dan 60.000 jaar bleef duren nadat de atmosferische koolzuurgasconcentratie was gestabiliseerd.

Er deed zich een globale opwarming voor van 5 tot 9°C. Dit leidde tot een extreme opwarming van de oceanen; in de tropen tot meer dan 30°C, in de Artische oceaan tot ongeveer 17°C.

De thermische gradient tussen evanaar en polen nam sterk af. Hierdoor werd de globale oceaancirculatie sterk verstoord. Het wegduiken van warm polair oceaanwater veroorzaakte bovendien een opwarming van de diepzee (met ongeveer 5°C). Dit gaf mogelijk aanleiding tot een destabilisatie van gashydraten onder de oceaanbodem, weerom met het massaal vrijkomen van koolzuurgas tot gevolg. De positieve terugkoppelingspiraal leek nog steeds niet doorbroken. Door de verstoring van de globale oceaancirculatie werd er ook minder zuurstof de diepzee ingepompt. Een masaal uitsterven van bentische foraminifera (eencelligen met een kalkskelet) was hiervan het gevolg. Op de continenten verschoven de neerslagpatronen. Neerslag nam toe in gematigde en polaire gebieden. Ook landplaten en zoogdieren vertoonden migraties naar hogere breedteliggingen.

Uiteindelijk zullen de Aardse systemen ‘waker schieten’ en via negatieve terugkoppelingsprocessen het herstel inzetten. Het belangrijkste negatieve terugkoppelingsproces is de continentale verwering. Hoe warmer, hoe gemakkelijker dit proces, hoe meer koolzuurgas uit de atmosfeer weggeplukt wordt. Massale kalksteenafzettingen op de zeevloer in het sedimentarchief zijn hiervan het bewijs. Dit herstelproces heeft zo’n 70.000 jaar in beslag genomen.

Dit is het verhaal van de hyperthermische gebeurtenis die het Aardse klimaat gekend heeft zo’n 55,5 miljoen jaar geleden in de vroeg-cenozoïsche broeikaswereld. We kennen deze gebeurtenis als het paleoceen-eoceen thermisch maximum, kortweg PETM. Deze klimaatsverstoring heeft in totaal zo’n 170.000 jaar geduurd.

Bovendien lijkt het er meer en meer op dat de vroeg-cenozoïsche broeikaswereld meerdere van dergelijke hyperthermische gebeurtenissen heeft gekend.

De parallellen met de huidige klimaatcrisis zijn overduidelijk.

Aan het huidige emissietempo van ongeveer 7,5 gigaton koolstof per jaar zal de mens een vergelijkbare hoeveelheid koolzuurgas in de atmosfeer gepompt hebben als bij de aanvang van het PETM in minder dan 500 jaar!

Het kwaad lijkt dan ook al geschied. Er lijkt geen weg terug.

We staan aan het begin van een hyperthermische gebeurtenis, maar nu een die het gevolg is van een drastische antropogene verstoring van het Aardse klimaatsysteem.

Het PETM leert ons dat het heel wat tijd zal vergen alvorens het Aardse klimaatsysteem zich zal herstellen van deze ‘plotse’ massale injectie van koolzuurgas in de atmosfeer. We spreken niet meer over jaren of decennia, maar over tienduizenden tot honderduizenden jaren.

Dat is wat we leren uit vergelijkbare gebeurtenissen uit het geologische verleden. Het wordt dan ook hoog tijd dat we ons neerleggen bij deze ‘unconvenient thruth’.

Dit artikel is geschreven naar aanleiding van het artikel “Globale temperatuur zal zeker met vier graden stijgen” (De Morgen, 29 november 2010).

Extra lectuur:

PETROLEUMSYSTEEM    Een petroleumsysteem (<– voorbeelden ) is een combinatie van voorkomens van gesteenten met een oorspronkelijk hoog gehalte aan koolwaterstoffen en reservoirgesteenten waarnaar deze koolwaterstoffen kunnen migreren.

PETROLEUM 

PETROLOGIE 

(Mt )PINATUBO

Mt Pinatubo had   de grootste eruptie in de afgelopen 100 jaar.
—> Het magma was niet zo’n probleem hier,                                                                                                                                                                                       —>het was met name de wolk met hete gassen die funest was voor de mensen.

De reden dat Mt Pinatubo zo bekend en belangrijk is, is dat het tot dusver de enige keer is, dat de wetenschap volledig bovenop de eruptie zaten, en alles van het vroegste begin af aan, hebben kunnen registreren.
Overigens, vulkaanerupties zijn erg belangrijk voor het vruchtbaar houden van het land.

_

pingo

Een pingo is een inheemse (Eskimo) naam voor vorstbult of -heuvel in arctische gebieden; een ronde bultvormige heuvel met een diameter van enkele tientallen tot honderden meters, waarvan het inwendige bestaat uit een lensvormige massa ijs.

Pingo © TNO-NITG

–> Een pingo is een heuvel die ontstaan is doordat een ondergrondse ijslens de bodem heeft opgedrukt. Zo’n heuvel kan wel zestig meter hoog worden en een diameter hebben van driehonderd meter. Als het ijs smelt ontstaat een pingoruïne, die de vorm van een krater heeft.

Pingo bij de Mackenziedelta in Noord-Canada. Deze pingo is zo’n vijftig meter hoog. Bron Berendesen, http://www.geo.uu.nl/fg/berendsen/photography/alaska

Tegenwoordig zijn nog pingo’s te vinden in koude gebieden als Alaska, Canada, Groenland en Siberië.

PINGORUINE (collapsed pingo) 

In de laatste IJstijd, het Weichselien, kwamen PINGO- heuvels ook in Nederland voor. Het Weichselien duurde van 115.000 tot 10.000 jaar voor heden. Pingo’s kwamen in Nederland voor vanaf 13.000 jaar geleden, dus in de laatste fase van de ijstijd, toen het extreem koud was in ons land. Pingoruïnes vinden we voornamelijk terug in het noorden en oosten van ons land.

Pingoruïnes bij Duurswoude. Foto Paul Paris

Pingoruïnes zijn de overblijfselen van een pingo als het ijs in de ondergrond smelt. Er ontstaat dan een ringvormige krater die wordt opgevuld met smeltwater. Dit meertje kan vervolgens in een warmere tijd weer opgevuld worden met organisch materiaal als gevolg van plantengroei. In de loop der tijd vormt zich uit dit organisch materiaal veen. Later is dat veen er door de mens uit gehaald om te gebruiken als brandstof. Hierdoor werd de vorm van de pingo’s weer zichtbaar als ronde meertjes in het landschap. In Nederland vinden we pingoruïnes voornamelijk in het noorden en het oosten van het land. Het Uddelermeer op de Veluwe is een goed voorbeeld van een pingoruïne.

Illustratie pingoruine Danielle Kooij

http://www.geologievannederland.nl/landschap/landschapsvormen/pingoruine

http://www.joostdevree.nl/shtmls/pingo.shtml

http://www.kennislink.nl/publicaties/restanten-van-overmaatse-ijsblokjes

°

PITON DE LA FOURNAISE    vulcan 

°

  • De Piton de la Fournaise is een vulkaan op het eiland Réunion. Deze actieve schildvulkaan is één van de actiefste vulkanen op aarde: sinds 1640 zijn er 153 geregistreerde uitbarstingen geweest. Wikipedia
     Hoogte: 2.632 m

(Webcam ) France : Réunion : PITON DE LA FOURNAISEFournaiseInfoIPGP

http://earthquake-report.com/2011/11/15/world-volcanoes-webcam-page/

°

PLAATTEKTONIEK

De korst van de aarde bestaat uit verschillende stukken die ten opzichte van elkaar bewegen: de ‘platen’.

De verschillende platen bewegen ten opzichte van elkaar en dat kan op drie manieren: uit elkaar, langs elkaar en tegen elkaar.

aardb in nl blokjes

°

Plastische deformatie

(Door Leon van den Berg)

Als je wil verklaren waarom iets zich op een bepaald manier gedraagt, bijvoorbeeld waarom het verandert van vorm, van eigenschap, dan dien je het mechanisme te achterhalen dat bij dat gedrag behoort. Dan kan je de invloed van de betrokken parameters beter begrijpen en je kunt er ook wat aan rekenen. Denk bijvoorbeeld aan wolken: de verplaatsing van wolken kan verklaard worden door wind, maar ook door condensatie aan de ene kant en verdamping aan de andere kant van de wolk. Soms zie je in de bergen dat een wolk blijft “kleven” aan een top terwijl je weet dat het daarboven hard waait. In dat geval compenseert het ene mechanisme precies het andere mechanisme.

Gesteente kan breken, het kan, als het heet genoeg wordt, vloeien (lava), het kan zich ook plastisch gedragen.

Dit plastisch gedrag, ook wel plastic behavior, creep (kruip) of ductile behaviour genoemd, is mogelijk als de temperatuur en druk hoog genoeg zijn én de deformatie langzaam genoeg gaat.

Plastisch gedrag kan verklaard worden de verschillende deformatie-mechanismen die daarbij een rol spelen.

Een eeuw geleden zagen geologen al met het blote oog aan stylolieten en aders dat drukoplossing daarbij een rol speelde, waarbij moleculen op de ene plaats oplossen en elders neerslaan.

Rond de jaren 30 van de vorige eeuw ontdekte men dat ook het verplaatsen van dislocaties (‘fouten’) in het kristalrooster een grote rol bij de plastische deformatie spelen.

In feite waren ze al eerder voorspeld, maar zolang de elektronenmicroscoop niet was uitgevonden kon het niet aangetoond worden.
Rond de 50er jaren ontdekte men de dislocation glide en wat later ook de dislocation climb, waarop de steady-state creep gebaseerd was.

Daarna kwamen een paar mechanismes gebaseerd op diffusie zoals de Coble creep uit 1963 waarbij diffusie van atomen langs korrelranden optreedt en de Nabarro-Herring creep uit 1967, waarbij diffusie van atomen door het kristal rooster plaats vindt.

Weer later herkenden de geologen ook nog andere mechanismes zoals dynamische rekristallisatie waarbij een kristal opbreekt in een heleboel kleine kristallen (mylonieten) en superplasticiteit, die op kan treden als de temperatuur ongeveer de helft van de smelttemperatuur wordt.

mortarqtz

recrystallisatie,

bron: http://maps.unomaha.edu/maher/GEOL3300/week9/microstructures.html

Enfin, wat we hier uit kunnen concluderen is dat als we één mechanisme gevonden hebben dat niet betekent dat het bestaan van andere mechanismes onwaarschijnlijker zijn geworden.

PLAYA              –>  ( Spanish: shore or beach) , also called pan, flat, or dry lake,  flat-bottom depression found in interior desert basins and adjacent to coasts within arid and semiarid regions, periodically covered by water that slowly filtrates into the ground water system or evaporates into the atmosphere, causing the deposition of salt, sand, and mud along the bottom and around the edges of the depression.

mallee

A salt pan depression in Mallee, Victoria, Australia.                                                                                                                                                                 The region is named for the “mallee,” a scrubby species of eucalyptus.Copyright Hans & Judy Beste/Ardea London

PLAYA MEER    Een playa meer is een ondiepe, brakke of zoute binnenzee in een droog klimaat.

°

PLIOCEEN  

 http://nl.wikipedia.org/wiki/Plioceen                                                                       

Afbeeldingen van plioceen

Systeem
Periode
Serie
Tijdvak
Etage
Tijdsnede
Ouderdom (Ma)
Kwartair Pleistoceen Gelasien jonger
Neogeen Plioceen Piacenzien 2,588–3,600
Zanclien 3,600–5,333
Mioceen Messinien 5,333–7,246
Tortonien 7,246–11,62
Serravallien 11,62–13,82
Langhien 13,82–15,97
Burdigalien 15,97–20,44
Aquitanien 20,44–23,03
Paleogeen Oligoceen Chattien ouder
Indeling van het Neogeen volgens de ICS.[1]

 De wereld van het Plioceen

http://www.geologievannederland.nl/tijd/reconstructies-tijdvakken/plioceen

Plucking
When ice comes in contact with a rock, the friction involved generates a certain amount of heat. The ice of the glacier melts but quickly re-freezes around the rock. As the glacier moves on it literally ‘plucks’ the rock out of the valley floor or sides and carries it along embedded in the ice of the glacier.

http://cgz.e2bn.net/e2bn/leas/c99/schools/cgz/accounts/staff/rchambers/GeoBytes/AS%20A2/A2/Glaciation.Web/Glaciation_photographs/Roche.mout.plucking.jpg

PODZOL    Een podzolbodem is een duidelijk uitkomende bodem op zandgronden met een duidelijke lichtgrijze uitspoelingslaag gelegen op een bruine inspoelingslaag.

Klik hier voor een overzicht van geologische begrippen.

POLLEN :    of stuifmeel is een doorgaans geel poeder dat bij zaadplanten in de helmknop van de meeldraden wordt gevormd en dat op bloemstampers moet worden overgebracht om tot bevruchting te komen.

Stuifmeelkorrels (pollen) van Laat-Tertiaire en Kwartaire bomen- en plantensoorten © TNO-NITG

bee_pollen_fossil.jpg

A piece of Domenican amber 15 to 20 million years old,  contains a perfectly-preserved bee  +   fossilized orchid pollen , within it

POPOCATEPETL    

  • De Volcán Popocatépetl is een actieve vulkaan en met 5426 meter hoogte de op een na hoogste berg van Mexico. De hoogste berg is de Piek van Orizaba. Popocatépetl is het Nahuatl woord voor “Rokende Berg”. Wikipedia
                                                                                                                                                                                                                                                  Hoogte: 5.426 m    Laatste uitbarsting: 2013     Eerste beklimming: 1519     Eerste beklimmerDiego de Ordás   Prominentie: 3.020 m

File:PopoAmeca2zoom.jpg

Popocatepetl from Amecameca (looking south-east

(webcams ) Mexico : POPOCATEPETL – Altzomoni – TianguismanalcoTlamacasTochimilco –  Satellite – 

http://earthquake-report.com/2011/11/15/world-volcanoes-webcam-page/

°

POROSITY & PERMEABILITY (HYDROLOGIC PROPERTIES )  : 

The properties of rocks that allow the storage and transmission of water are known as the hydrologic properties of rocks – Porosity and Permeability.

Material that contains voids or openings is said to be porous. This property is called Porosity. Rocks have openings of different types. The presence and type of openings depend largely upon the characteristics of rocks (this is the reason why Geology is so important in understanding groundwater).

Porosity is an indicator of how much groundwater the rock will store. 

Permeability is the interconnectivity of the pore spaces within a rock which controls the flow of groundwater through it. Any porous rock will only store groundwater but it is the permeability that actually makes the water available to us.

Porosity and Permeability may be termed as Primary (formed during formation of the rock) or Secondary (formed after the formation of the rock).

storage_rocks_media

6 schematics showing interstices or voids in rocks

The amount of water that can be stored in any rock depends upon the porosity of that rock. Porosity is expressed quantitatively as the percentage of the total volume of the rock that is occupied by the interstices. When all the interstices in a rock are filled with water the rock is said to be saturated. The amount of water that a saturated rock will yield to the pull of gravity is known as the specific yield. Although the amount of water a rock contains is determined by its porosity, the amount of water a rock will yield to wells is determined by its permeability. The permeability is its ability to transmit water under a hydraulic gradient; it is measured by the rate at which a rock will transmit water through a given cross section under a given loss of head per unit of distance. Some beds of clay or shale may have a high porosity, but because the pores or openings are small and poorly connected they transmit little or no water and may be regarded as virtually impermeable. Rocks differ greatly in their degree of permeability according to the number, size, and interconnection of their interstices.

POROSITEIT  :     is het volume aan open ruimten tussen gesteentedeeltjes.    

POROSITY  :

http://wisconsingeologicalsurvey.org/porosity_density/about_porosity_density.htm

Sandstone—porosity                                Crystalline rock—porosity

diagram showing relatively large pore spaces between mineral grains of sandstonediagram showing very small pore spaces between mineral grains of crystalline rock

What is porosity?

Porosity is the percentage of void space in a rock. It is defined as the ratio of the volume of the voids or pore space divided by the total volume. It is written as either a decimal fraction between 0 and 1 or as a percentage. For most rocks, porosity varies from less than 1% to 40%.
porosity equation where "n" equals pore space volume divided by total volume
The porosity of a rock depends on many factors, including the rock type and how the grains of a rock are arranged. For example, crystalline rock such as granite has a very low porosity (<1%) since the only pore spaces are the tiny, long, thin cracks between the individual mineral grains. Sandstones, typically, have much higher porosities (10–35%) because the individual sand or mineral grains don’t fit together closely, allowing larger pore spaces.Go to: Details on sample preparation and porosity measurement

http://en.wikipedia.org/wiki/Porosity 

Types of geologic porosities

Primary porosity
The main or original porosity system in a rock or unconfined alluvial deposit.
Secondary porosity
A subsequent or separate porosity system in a rock, often enhancing overall porosity of a rock. This can be a result of chemical leaching of minerals or the generation of a fracture system. This can replace the primary porosity or coexist with it (see dual porosity below).
Fracture porosity
This is porosity associated with a fracture system or faulting. This can create secondary porosity in rocks that otherwise would not be reservoirs for hydrocarbons due to their primary porosity being destroyed (for example due to depth of burial) or of a rock type not normally considered a reservoir (for example igneous intrusions or metasediments).
Vuggy porosity
This is secondary porosity generated by dissolution of large features (such as macrofossils) in carbonate rocks leaving large holes, vugs, or even caves.
Effective porosity (also called open porosity)
Refers to the fraction of the total volume in which fluid flow is effectively taking place and includes caternary and dead-end (as these pores cannot be flushed, but they can cause fluid movement by release of pressure like gas expansion[3]) pores and excludes closed pores (or non-connected cavities). This is very important for groundwater and petroleum flow, as well as for solute transport.
Ineffective porosity (also called closed porosity)
Refers to the fraction of the total volume in which fluids or gases are present but in which fluid flow can not effectively take place and includes the closed pores. Understanding the morphology of the porosity is thus very important for groundwater and petroleum flow.
Dual porosity
Refers to the conceptual idea that there are two overlapping reservoirs which interact. In fractured rock aquifers, the rock mass and fractures are often simulated as being two overlapping but distinct bodies. Delayed yield, and leaky aquifer flow solutions are both mathematically similar solutions to that obtained for dual porosity; in all three cases water comes from two mathematically different reservoirs (whether or not they are physically different).
Macro porosity
Refers to pores greater than 50 nm in diameter. Flow through macropores is described by bulk diffusion.
Meso porosity
Refers to pores greater than 2 nm and less than 50 nm in diameter. Flow through mesopores is described by Knudsen diffusion.
Micro porosity
Refers to pores smaller than 2 nm in diameter. Movement in micropores is by activated diffusion.

POROSITY  IN ROCK  

Afbeeldingen van porosity in rock

Consolidated rocks (e.g. sandstone, shale, granite or limestone) potentially have more complex “dual” porosities, as compared with alluvial sediment. This can be split into connected and unconnected porosity. Connected porosity is more easily measured through the volume of gas or liquid that can flow into the rock, whereas fluids cannot access unconnected pores.

Porosity is the ratio of pore volume to its total volume.

Porosity is controlled by: rock type, grain size, pore distribution, cementation, diagenetic history and composition. Rocks normally decrease in porosity with age and depth of burial. Tertiary age Gulf Coast sandstones are in general more porous than Cambrian age sandstones. There are exceptions to this rule, usually because of the depth of burial and thermal history.

POTKLEI 

Potklei is zware, donkergekleurde klei gevormd als opvulling van subglacialetunneldalen.

Stekkboring met zand en klei. Het donkere deel aan de onderkant van de boring is potklei © TNO-NITG

 

http://nl.wikipedia.org/wiki/Potklei

Warvenpotklei_gestuwd_-_Roden Potklei_gestuwd_-_Kreupelstraat_Groningen
Gestuwde potklei met warvengelaagdheid – Roden (Dr.). Potklei, door  ijsstuwing verbrokkeld – Kreupelstraat, Groningen.

http://www.kijkeensomlaag.nl/cms/index.php?option=com_content&view=article&id=293&Itemid=386

Aan het Oosteinde in Roden ligt de potklei nagenoeg aan de oppervlakte.

De doorlaatbaarheid voor regenwater is vrijwel nihil.

http://www.kijkeensomlaag.nl/cms/index.php?option=com_content&view=article&id=76:glinsterzand-en-zwarte-klei-&catid=37&Itemid=172

POSIDONIA  SCHALIE

is een laag kleisteen met een hoog gehalte aan organische stof welke gedurende de Jura is gesedimenteerd en die het moedergesteente van de aardolie is in Nederland.

Delen van een boorkern van de Posidonia Schalie Formatie © TNO-NITG

PRECAMBRIUM

http://nl.wikipedia.org/wiki/Precambrium

Afbeeldingen van precambrium

http://www.geologievannederland.nl/tijd/reconstructies-tijdvakken/precambrium

De wereld van het Precambrium

Eon Era Tijd geleden Ma
Fanerozoïcum Cenozoïcum 66 – 0
Mesozoïcum 252 – 66
Paleozoïcum 541 – 252
Precambrium Proterozoïcum Neoproterozoïcum 1000 – 541
Mesoproterozoïcum 1600 – 1000
Paleoproterozoïcum 2500 – 1600
Archeïcum Neoarcheïcum 2800 – 2500
Mesoarcheïcum 3200 – 2800
Paleoarcheïcum 3600 – 3200
Eoarcheïcum 4000 – 3600
Hadeïcum ~4600 – 4000
De geologische tijdschaal volgens de ICS.[1]

PREHISTORIE   

http://nl.wikipedia.org/wiki/Prehistorie

PRIMAIR—>Paleozoicum 

http://nl.wikipedia.org/wiki/Geologische_tijdschaal

Geologen als John Phillips en Charles Lyell vestigden een indeling in vier grote eenheden: het oude Primair (tegenwoordig Paleozoïcum), het jongere Secundair (tegenwoordig Mesozoïcum), het nog jongere Tertiair (tegenwoordig verdeeld in Paleogeen en Neogeen) en het jongste Kwartair. De eerste twee eenheden worden tegenwoordig era’s genoemd, de laatste twee vormen samen de era Kenozoïcum. Deze drie era’s vormen samen het eon Fanerozoïcum. Dankzij radiometrische datering is gebleken dat het Fanerozoïcum nog geen tiende deel van de totale Aardse geschiedenis vormt. Gesteentelagen ouder dan het Fanerozoïcum zijn ontstaan in de eonen Archeïcum en Proterozoïcum. De tijd voor de vorming van de oudst bekende gesteenten op Aarde wordt wel het Hadeïcum genoemd.

 

PROCARYOOT –> Bacteria   –> Stromatolieten 

Afbeeldingen van prokaryotic fossil

PROGLACIAAL     Proglaciaal is de geografische aanduiding voor een gebied gelegen vóór het ijsfront.

PROTOZOA 

-> ( zie ook) Foraminifera  

Foraminiferan fossil

Coloured scanning electron micrograph (SEM) of the fossilised shell (test) of a foraminiferan. Foraminifera are single-celled marine protozoa that construct and inhabit a calcium carbonate shell composed of several chambers. This fossil was found in chalk laid down in the Cretaceous period, between 142 and 65 million years ago, at Rochester, Kent, UK.

Photograph:The remains of a protozoan that lived long ago are preserved in rock as a fossil.

The remains of a protozoan that lived long ago are preserved in rock as a fossil.

Protozoans
Protozoans (Photograph by Parvinder Sethi) The protozoan shown here is common in late Paleozoic rocks.

They belong to a group of organisms called protists, which are neither plants nor animals. Most protozoans are  microscopic. Amoebas and paramecia are  two well known types of protozoan.

  • Protozoa of protozoën zijn een restgroep van eencellige, eukaryotische micro-organismen, die niet behoren tot de planten, schimmels, dieren en Chromista. Protozoa worden in vier groepen verdeeld; volgens de manier waarop ze zich voortbewegen: Wikipedia
     Stam    //  Lagere taxa: Sarcodina

PROTOZOICUM 

  • Het geologisch tijdperk Proterozoïcum is een van de eonen waarin de geologische tijdschaal is ingedeeld. Het Proterozoïcum beslaat de tijdspanne van 2500 tot ongeveer 541 miljoen jaar geleden. Wikipedia