HET TWEEDE DECENNIUM
november 23, 2012 1 reactie
WETENSCHAPSNIEUWS //Het jaaroverzicht :
JAAROVERZICHT 2011
Kernramp in Fukushima, de paniek rond de EHEC-bacterie, het afscheid van de Space Shuttle (en van de dominantie van NASA), het stilleggen van de Amerikaanse deeltjesversneller Tevatron, Steve Jobs’ dood, de schokkende fraude van Diederik Stapel, de 7 miljardste wereldburger.
2849072[1]jaaroverzicht 2011 pdf (jaaroverzicht kennislink 2011)
Oudste licht 27 Jan 2011
Link: http://www.eosmagazine.eu/lang…xmfid/12.aspx
Tsunami en kernramp Japan 11 Mar 2011
Link: http://www.eosmagazine.eu/lang…pan%20tsunami
aan het CERN vonden ze neutrino’s die sneller gingen dan het licht, en mogelijke sporen van het Higgs-boson.
Link: http://www.eosmagazine.eu/lang…xmfid/12.aspx
Darmbewoners verdelen mensen in drie groepen
20 Apr 2011
Link: http://www.eosmagazine.eu/lang…xmfid/12.aspx
EHEC-paniek
2 May 2011
Met 7 miljard 31 Oct 2011
Als je wilt weten hoe wetenschapsjaar 2011 eruit zag, kun je kijken naar de grootste doorbraken van dat jaar, zoals het tijdschrijft Science doet.
De redactie heeft een verrassende winnaar gekozen:
het inzicht dat een besmet persoon hiv-remmers geven voordat hij de symptomen van aids ontwikkelt, heel effectief is om besmetting van partners te voorkomen. Uit een wereldwijd onderzoek, in augustus gepubliceerd in het New England Journal of Medicine, bleek dat het risico hierdoor bijna helemaal kon worden uitgebannen. Inderdaad een belangrijke ontdekking, die miljoenen levens kan redden. Maar technisch gezien geen doorbraak, en feitelijk concludeerde een overzichtsartikel in 2009 al hetzelfde.
De rest van de Science-top tien zal trouwe lezers deels bekend voorkomen. Over de ruimtesonde Hayabusa, die in 2005 als eerste materiaal van een asteroïde zou verzamelen en daar bijna in faalde, hebben we destijds veel geschreven. Ook toen het ruimtevaartuigje vorig jaar eindelijk thuiskwam, lieten we dat weten. Maar wat de 52 minieme stofdeeltjes die het meebracht aan kennis opleverden, verzuimden we te melden. Hier dan alsnog: Hayabusa loste een oud raadsel op. De minerale samenstelling van de stofdeeltjes bleek goed overeen te komen met die van de op aarde gevonden meteorieten, terwijl het lichtspectrum van asteroïden die op afstand werden bekeken, altijd iets anders vertelde. ‘Nanoblobs’ van ijzer in het binnenste van de stofdeeltjes bleken verantwoordelijk voor de misleidende kleur van het licht.
De mens als mengsel
De volgende op de lijst is een golf van ontdekkingen over het voortbestaan van ‘uitgestorven’ menssoorten: in het DNA van moderne mensen. In 2010 werd al ontdekt dat een deel van de mensheid Neandertaler-DNA in zich draagt, en in december volgde een verrassend nieuw familielid, de Denisovamens. Het afgelopen jaar is voor een deel in kaart gebracht waar die hun genetische sporen in de huidige mensheid hebben nagelaten. Zo heeft de bevolking van Zuidoost-Azië ongeveer 5 procent Denisova-DNA en 4 tot 6 procent Neandertaler-DNA. Onze stamboom zit nog weer ingewikkelder in elkaar dan we dachten.
fotosysteem 2 © Science/AAAS
Een doorbraak die we nog niet eerder aandacht hebben gegeven, was de opheldering van de precieze structuur van de actieve kern van het enzymcomplex fotosysteem 2 van planten, dat zonne-energie gebruikt om water te splitsen in waterstof en zuurstof. Het bleek de vorm te hebben van een kubus, vrijwel dezelfde vorm die de beste kunstmatige katalysatoren voor dezelfde reactie ook hebben. De hoop is dat zulke katalysatoren dankzij deze doorbraak verder verbeterd kunnen worden, zodat kunstmatige fotosynthese een goedkope energiebron wordt.
Nog zo’n bij ons onvermeld hoogtepunt: nieuws over de vroege evolutie van sterren. De ontdekking van wolken zuivere waterstof op ruim 11 miljard lichtjaar afstand en de vondst van een bijzondere ster aan de buitenkant van onze eigen Melkweg wekken samen het vermoeden dat de eerste generaties jonge sterren, kort na de big bang, anders in elkaar kunnen hebben gezeten dan tot nu toe werd aangenomen.
Wel een bekende is de constatering dat de darmflora van mensen is in te delen in drie hoofdtypen. Wat bepaalt welk type iemand heeft, is nog onduidelijk, maar dat darmbacteriën heel belangrijk zijn voor je gezondheid, staat als een paal boven water.
Eindelijk een malariavaccin
Een vaccin tegen malaria bleek bij een groot onderzoek in Afrika voor minder dan 50 procent bescherming te bieden en is verschrikkelijk duur, maar wordt toch als doorbraak gezien. Omdat de ziekte zo veel slachtoffers eist, en omdat het de eerste keer is dat zo’n vaccin überhaupt blijkt te werken.
Wat ook niet in de lijst mag ontbreken is de stroom van exoplaneten die dit jaar werd aangekondigd door toedoen van ruimtetelescoop Kepler. En die de kennis over het ontstaan van planeten flink vergrootte, want er zaten vreemde kostgangers bij. Een echte tweede aarde staat nog niet in de lijst, maar het lijkt een kwestie van tijd voordat zo’n rotsplaneet in de bewoonbare zone van een zonachtige ster wordt gevonden.
Geen echte wetenschappelijke doorbraak, maar wel een gebeurtenis met enorme impact, was natuurlijk de drietrapsramp die Japan overkwam. Aardbeving, tsunami, kernramp. De situatie bij de getroffen centrale in Fukushima is nu onder controle; de opruimwerkzaamheden zullen nog tientallen jaren duren. De populariteit van kerncentrales liep wereldwijd een stevige knauw op.
Ook in de lijst van Science staat de vooruitgang op het gebied van zeolieten, kristalstructuren die belangrijk zijn als moleculaire zeef en katalysator. Belangrijk, maar niet meteen een boeiend verhaal.
Langer leven
Nee, dan een doorbraak die wel op onze lijst stond maar waar we door tijdgebrek helaas niet aan toegekomen zijn: de constatering dat het verwijderen van lichaamscellen die in een soort slaaptoestand zijn, de levensduur kan verlengen. Dit werd bij muizen vastgesteld. Deze cellen kunnen zich niet meer delen vanwege genetische schade, en ze leken altijd weinig kwaad te doen. Maar er kwamen steeds meer aanwijzingen dat ze de veroudering van omliggend weefsel versnelden, en inderdaad bleken muizen het beter te doen wanneer dit soort cellen verwijderd werd. Daarvoor was het wel nodig ze vooraf genetisch te versleutelen, zodat alle cellen in slaaptoestand met de injectie van één stof om zeep geholpen werden. Wordt er een manier gevonden om deze ongewenste cellen uit de lichamen van mensen te verwijderen, dan zijn we weer een stap dichter bij de duizendjarige levens die Aubrey de Grey voorziet.
Natuurlijk is het lijstje van Science maar één van de vele. Concurrent Nature heeft het jaar op meerdere manieren samengevat: in prachtige beelden, door tien invloedrijke personen uit te kiezen (er staat een Nederlander in dat lijstje, maar dat is niet iets op trots op te zijn), in een kalender met 38 belangrijke gebeurtenissen, én in een verhaal met talloze links. Opvallend is dat het allemaal maar weinig overeenkomsten vertoont met de keuze van Science.
Physics World heeft ook een top tien van doorbraken. Die lijkt in niets op de andere twee lijsten, maar dat is niet zo gek, want die bevatten maar weinig hardcore natuurkunde.
En op onze eigen site? Met afstand het best scorende onderwerp was lang het verhaal van de neutrino’s die sneller lijken te reizen dan licht. Die claim staat nog steeds en is zelfs nog een keer bevestigd, maar een vaststaand feit is het nog niet. Vandaar ook dat de neutrino’s ontbreken in de top tien van Science. Deze maand werden de neutrino’s bij ons van de eerste plaats verstoten, en met overmacht. Waardoor? Deze test. Geen wetenschappelijke doorbraak, wel leuk.
16 december 2011 Het wetenschapsjaar 2011 heeft ons opgezadeld met een hoop onbeantwoorde vragen en twijfelachtige voorspellingen.
Kunnen deeltjes sneller reizen dan het licht?
Worden mensen straks 1000 jaar?
Onderzoekers van de Europese organisatie voor Kernonderzoek (CERN) doen in september een ontdekking die al het andere wetenschapsnieuws overschaduwt. Ze komen minuscule deeltjes op het spoor die zich(schijnbaar) sneller voortbewegen dan het licht.
De relativiteitstheorie van Albert Einstein uit 1905 wordt daarmee mogelijk naar de prullenbak verwezen. Einstein ging er vanuit dat niets sneller kan reizen dan de lichtsnelheid: 300.000 kilometer per uur.
Toch houden de onderzoekers een grote slag om de arm. “Het gevoel dat de meeste mensen hebben is dat dit niet kan kloppen, dat dit niet waar kan zijn”, aldus James Gillies, woordvoerder van het CERN.
Orgasme de vorm van de bovenlip bij vrouwen houdt mogelijk verband houdt met het gemak waarmee ze een orgasme kunnen bereiken
‘clitoraal orgasme zichtbaar in brein’ en
‘vrouwelijk orgasme blijft evolutionair mysterie’
Er bestaat mogelijk een verband tussen bovenlip en orgasme bij een vrouw. Foto’s: Thinkstock
Ringvinger Over de mannelijke seksualiteit komen ook wat nieuwe feiten aan het licht. Zo zouden mannen eerder sterven door hun seksuele drang.
Verder blijkt uit onderzoek van Zuid-Koreaanse wetenschappers dat mannen met een relatief lage vingerratio een bovengemiddeld lange penis zouden hebben. Voor wie zijn eigen vingerratio wil berekenen: deel je je wijsvinger door de lengte van je ringvinger.
De gemiddelde score ligt bij mannen iets onder de 1,0. Overigens schijnen mannen met een lage vingerratio ook meer financieel succes te boeken en meer bedpartners te veroveren.
Vleeseters Is de uitslag van je meting teleurstellend? Bedenk dan dat niet elk wetenschappelijk onderzoek even betrouwbaar is. In oktober van dit jaar raakt de hoogleraar sociale psychologie Diederik Stapel in opspraak vanwege fraude. Uit een grondige analyse van de Universiteit van Tilburg en de Rijksuniversiteit Groningen dat Stapel – die internationaal hoog stond aangeschreven als onderzoeker – de onderliggende gegevens van tenminste 30 studies heeft verzonnen.
Zo zoog hij data uit zijn duim voor een onderzoek waaruit bleek dat vleeseters hufteriger zouden zijn dan vegetariërs. Stapel besloot in november om zijn doctorstitel vrijwillig in te leveren.
Zaadbol De Amerikaanse wetenschappers die in oktober bekend maken dat ze het lichtste materiaal ter wereld hebben ontwikkeld, tonen wel overtuigend bewijs. Op een foto is te zien hoe een stukje van het nieuwe metaal op de zaadbol van een paardenbloem ligt zonder de pluisjes plat te drukken. Het materiaal met de naam microlattice heeft een dichtheid van 0,9 milligram per kubieke centimeter.
http://www.sciencedaily.com/releases/2012/01/120118173248.htm
In Indonesië werd dit jaar een reuzenwesp ontdekt. Foto: Kathy Keatley Garvey
Reuzenwesp Van insecten verwacht je misschien ook dat ze klein en licht zijn. Maar biologen deden dit jaar juist een aantal ontdekkingen met verrassend grote afmetingen. Zo stuitte een Amerikaanse onderzoeker in Indonesië op een nog onbekende reuzenwesp. Het dier heeft een lichaam van vier centimeter lengte en beschikt over kaken die groter zijn uitgevallen dan zijn voorpoten. Het kan nog gekker. Een Japanse wetenschapper fotografeerde in mei een een reusachtige waterwants die bezig was om een babyschildpad te verslinden.
Een reuzenwaterwants valt een babyschildpad aan. Foto: S. Ohba
Duikerwants En er waren meer dieren te vinden in de wetenschapsrubriek over ondekkingen die niet hadden misstaan in een curiositeitenkabinet. Wat te denken van het vijverdwergduikertje? Deze duikerwants van de soort Micronecta scholtzi is in verhouding tot zijn lichaamsgrootte het meest luidruchtigste dier op aarde. Het insect kan ‘zingen’ met een geluidssterkte van 99,2 decibel door met zijn penis tegen zijn onderbuik te wrijven.
Deze duikerwans kan zingen met zijn penis.
Een opgraving gunde ons ook een blik in het prehistorische dierenrijk. Amerikaanse wetenschappers ontdekten in Colombia de resten van een 60 miljoen jaar oude oerkrokodil in dezelfde mijn als waar eerder een reuzenslang was opgegraven. De archeologen konden de verleiding niet weerstaan om te suggereren dat de dieren mogelijk ooit met elkaar vochten om voedsel.
1000-jarige Maar bovenal was 2011 het jaar van de voorspellingen: bizarre weersverwachtingen, ongelooflijke prognoses over de menselijke gezondheid en eeuwenoude profetieën die opnieuw werden onderzocht.
De Britse gerontoloog Aubrey de Grey deed de meest gewaagde voorspelling van allemaal. Hij bezocht Nederland in oktober en beweerde dat de eerste mensen die de leeftijd van 1000 jaar zullen bereiken nu al leven. Zijn voorspelling kunnen we voorlopig nog niet controleren.
Maar de Britse meteorologen die in oktober waarschuwden voor een ijskoude winter met temperaturen van -20 graden, lijken voorlopig ongelijk te krijgen. De temperatuur is in de periode tot het schrijven van dit jaaroverzicht nog nauwelijks onder het vriespunt gedoken.
Moeten we ons opmaken voor een horrorwinter? Foto: NUfoto/Ton Heijnen
De eerder genoemde wetenschappers van het CERN hopen in 2012 niet alleen het mysterie van de sneller dan het licht reizende deeltjes op te lossen. Ze verwachten volgend jaar ook duidelijkheid over het bestaan van het zogenaamde Higgs-deeltje, een theoretisch puzzelstukje uit de natuur waar wetenschappers al 40 jaar naar zoeken.
Maya’s
De minst aantrekkelijke profetie komt van de Maya’s. Oude teksten van het volk zouden er op wijzen dat de wereld in 2012 vergaat. Maar Spaanse en Mexicaanse wetenschappers hebben begin december aangetoond dat deze voorspelling helemaal niet terug te vinden is in oude Mayateksten.
“De Maya’s hielden zich niet bezig met de toekomst van de mensheid of de opwarming van de aarde”, aldus hoofdonderzoeker Erik Velasquez. Volgens hem kunnen we dan ook zonder zorgen het nieuwe jaar in. “Echt, er is geen voorspelling. De wereld vergaat niet.”
© NU.nl/Dennis Rijnvis
31 Oct 2011
Nog geen tweelingaarde 5 Dec 2011
Link: http://www.eosmagazine.eu/lang…xmfid/12.aspx
°
___________________________________________________________________
2012
°
- De Science top-10 van ontdekkingen
Het genoom van de Denisovan mens
De landing van Marskarretje Curiosity
Eiwitstructuur opgehelderd met rontgenlaser
Het Majorana quasi-deeltje
Het ENCODE Project: de functie van ‘junk’-DNA
Brein stuurt direct robotarm aan
Hoe verhouden de drie ‘smaken’ neutrino zich tot elkaar
Nature’s top-10 van wetenschappers
Rolf-Dieter Heuer, directeur-generaal van CERN
Cynthia Rosenzweig, activistisch klimaatwetenschapster
Adam Steltzner, leider landingsteam Curiosity
Cédric Blanpain, volgt individuele cellen in het lichaam, met name kankerstamcellen
Elizabeth Iorns, zette project op om baanbrekend onderzoek systematisch te reproduceren
Jun Wang, kampioen ‘DNA-aflezer’
Jo Handelsman, onthulde verborgen sekse-discriminatie
Tim Gowers, zette een wereldwijde boycot op van uitgeverij Elsevier
Bernardo De Bernardinis, lid van de Major Risk Commission in Italië. Kreeg zes jaar cel voor niet-voorspellen aardbeving
Ron Fouchier, maakte een ‘helse mutatie’ van het H5N1 vogelgriepvirus
- SCIENTIAS nl
In de ruimtevaart vielen er dit jaar genoeg hoogtepunten te beleven.
Zo landde Curiosity op spectaculaire wijze op Mars en is deze daar nu druk bezig met onderzoek. De missie heeft al prachtige foto’s opgeleverd en ook de eerste onderzoeksresultaten zijn al binnen.
Curiosity
De Amerikaanse ruimtevaartorganisatie overtrof zichzelf door opnieuw op spectaculaire wijze een sterk verbeterde rover op het Marsoppervlak neer te zetten. Eerdere Marsrovers landden al stuiterend op Mars en dus was het altijd maar afwachten waar zij zouden landden. De landingsplaats van Curiosity werd echter zeer nauwkeurig vastgesteld en de rover werd met behulp van een parachute en een rugzakje vol raketten met grote precisie op het oppervlak van Mars neergezet. Het was een landing die op heel veel momenten heel erg mis had kunnen gaan, maar Curiosity overleefde zijn ‘Seven minutes of terror‘ en landde na een 567 miljoen kilometer lange reis op 6 augustus zonder problemen op Mars (voor wie al lang weer vergeten is hoe dat precies ging, is hieronder de animatie nog eens te zien). Niet lang daarna volgden de eerste foto’s en inmiddels doet de rover – die met tal van instrumenten is uitgerust – de ene na de andere ontdekking. Van deze rover gaan we de komende tijd dan ook ongetwijfeld nog veel horen en wie weet…pronkt deze dankzij een grootse ontdekking volgend jaar opnieuw tussen de hoogtepunten!
Zo vond Curiosity sporen van een stromende rivier op Mars
De verwachtingen zijn ook voor komend jaar hooggespannen: er valt nog genoeg te ontdekken op Mars en Curiosity heeft de gereedschappen die voor grote ontdekkingen nodig zijn aan boord.
COSMOS
The Best Astronomy Images of 2012 <— documentatiemap
*In de ruimte werd veel ontdek….onderzoekers wisten met enige zekerheid te kunnen stellen dat onze Melkweg op ramkoers ligt met het Andromedastelsel
*HD 10180
Nine-Planet System Discovered? Full story >>
Illustration courtesy L. Calçada, European Southern Observatory
A star about 127 light-years from Earth may have even more planets than the sun, which would make the planetary system the most populated yet found.
According to an April study, HD 10180—a sunlike star in the southern constellation Hydrus—may have as many as nine orbiting planets, besting the eight official planets in our solar system.
(Related: “New Planet System Found—May Have Hidden ‘Super Earth’.”)
* Suiker / Full story >> http://news.nationalgeographic.com/news/2012/08/120829-sugar-space-planets-science-life
http://www.nu.nl/wetenschap/2895781/suiker-ontdekt-bij-jonge-ster.html
Een team van astronomen, onder wie de Leidse hoogleraar Ewine van Dishoeck, heeft met behulp van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) suikermoleculen ontdekt in het gas rond een jonge, zonachtige ster.
The simple sugar molecules were found in the Rho Ophiuchi star-forming region. Image courtesy WISE/Caltech/NASA
Ontdekt is dat het gas rond de jonge dubbelster IRAS 16293-2422 moleculen van glycolaldehyde bevat.Glycolaldehyde is al eens eerder in de interstellaire ruimte waargenomen, maar nog nooit zo dicht bij een zonachtige ster.
De ontdekking suggereert dat sommige van de chemische bestanddelen die nodig zijn voor het ontstaan van leven al aanwezig zijn op het moment dat er uit het gas en stof rond een ster planeten kunnen ontstaan.(1)
Ook laten de ALMA-waarnemingen zien dat de suikermoleculen (2) naar een van de sterren in het stelsel toe vallen. De suikermoleculen bevinden zich niet alleen op de juiste plek om op een planeet terecht te komen, maar bewegen dus ook de goede kant op.
-
suikers zijn een vereiste voor het leven( zoals wij dat kennen) om tot stand te komen ; zoals ribose, maar het kan ook met andere suikers …..De aanwezigheid van de suiker-moleculen vergroot de kans op de aanwezigheid van andere levensnoodzakelijke moleculen,
-
het gaat hier om een ontdekte monosaccharide. linkje: http://www.radio1.nl/items/62626-suiker-in-het-h …
NU.nl/Allesoversterrenkunde.nl Astrophysical journal letters.
http://www.betawetenschap.nl/suiker-in-de-ruimte/
Onbekende planeet in het zonnestelsel ?
Illustration courtesy G. Bacon, STScI/NASA Full story >>
SEDNA in de Kuiper gordel “Three New ‘Plutos’? Possible Dwarf Planets Found.”
Ook op aarde viel er in 2012 genoeg te beleven.
Het wetenschappelijke hoogtepunt van 2012 is ongetwijfeld de ontdekking van het Higgs-boson. Het bestaan van het elementaire deeltje werd in juli vrijwel zeker aangetoond door het Europees Centrum voor Kernonderzoek (CERN). Maar er was ook het Majorana-fermion dat opdook in Delft; en de neutrino’s die dan toch niet sneller dan het licht bleken te gaan. Marsrover Curiosity onderzocht op de rode planeet deeltjes in de bodem, maar vond voorlopig nog geen tekenen van leven. Herbeleeft het wetenschappelijke jaar 2012.
Klein deeltje wordt wereldnieuws
4 juli – ‘As a layman, I think we got it.’ Dat zinnetje van CERN-baas Rolf Heuer deed het ‘em. ‘Als een leek zou ik zeggen dat we het Higgs hebben gevonden.’ Sommige nieuwsuitzendingen titelden met graagte: Higgs-deeltje gevonden. ‘Maar als wetenschapper’, nuanceerde Heuer, ‘dan moet ik zeggen: wát hebben we?’ Er is een nieuw deeltje gevonden, zeker weten, dat heel sterk lijkt op het Higgs-deeltje dat door het Standaardmodel van de fysica wordt voorspeld, maar het kan evengoed nog een ander Higgs zijn, of nog een veel exotischer deeltje. ‘Een’ Higgs-deeltje gevonden dus.
De ontdekking is zonder twijfel een mijlpaal in de geschiedenis van het experiment, van de fysica en van de wetenschap. En nog nooit haalde zoiets moeilijks als deeltjesfysica zoveel media-aandacht. Fysici en redacteuren legden het Higgs-deeltje en het Higgs-veld met pingpongballen en suiker uit, vergeleken het met een sneeuwlandschap of een festivalweide.
Wij onthouden deze: het Higgs-veld is een perszaal van het CERN, de journalisten Higgs-bosonen. Als de journalisten je niet kennen, laten ze je gerust en kun je nog behoorlijk ongehinderd door de zaal laveren. Je bent een subatomair deeltje dat weinig massa meekrijgt. Als Peter Higgs – een van de wetenschappers die het deeltje theoretisch voorspelden – de zaal binnenkomt, wordt hij meteen omsingeld. Hij krijgt veel gewicht. En we hebben het voor het Nobelprijscomité even voorgemeten: Peter Higgs weegt evenveel als de Belg François Englert.
In oktober werd de ontdekking in Physical Letters B gepubliceerd, hetzelfde tijdschrift waarin de Schot Peter Higgs een halve eeuw geleden zijn voorspelling van het Higgs-deeltje neerpende. De twee nieuwe papers waren opgedragen aan wetenschappers die nog voor de zoektocht naar het Higgs ten einde was, waren gestorven. Daarbij ook Robert Brout, de Brusselse natuurkundige die in 1964 samen met François Englert als eerste het klein deeltje dat wereldnieuws werd, voorspelde. (Lees meer)
Exotisch Majorana-deeltje duikt op in Delft
12 april – Delftse natuurkundigen zien voor het eerst het Majorana-fermion, een deeltje waar bijna tachtig jaar naar wordt gezocht. In 1937 voorspelde de Italiaanse natuurkundige Ettore Majorana het bestaan ervan, maar het werd nooit waargenomen. Met behulp van piepkleine nanodraadjes, supergeleidend materiaal en magnetisme konden de Delftse onderzoekers het in 2012 toch ‘zien’. Iets wat voor wetenschappers in de kwantummechanica een grote doorbraak betekent.
Het Majorana-deeltje is bijzonder, omdat het eigenschappen heeft die geen enkel ander deeltje heeft. Zo is het bijvoorbeeld zijn eigen antideeltje. Wetenschappers zien het deeltje als een fundamentele bouwsteen voor een zogenoemde kwantumcomputer, een supersnelle computer. (Lees meer)
Neutrino’s remmen af
8 juni – Het team dat in 2011 neutrino’s sneller dan het licht had zien reizen, geeft toe dat hun ophefmakende ontdekking het gevolg van een fout moet zijn. Vier onafhankelijke neutrino-experimenten konden immers niet bevestigen dat neutrino’s sneller dan het licht zouden gaan. Vermoedelijk faalde bij het experiment in 2011 de verbinding tussen een gps en een computer, waardoor 74 nanoseconden minder nodig was voor de afstand. Ook het hogeprecisie-uurwerk ging 15 nanoseconden in de fout. Nu die fouten verholpen zijn, blijkt dat de neutrino’s niet sneller gaan dan het licht, en zich houden aan de theorie van Einstein. (Lees meer)
“God Particle” Found? Illustration by Moonrunner Design Ltd., National Geographic
Full story >>
In July, two separate teams working at the Large Hadron Collider (LHC) reported they were more than 99 percent certain they’ve discovered the Higgs boson, aka the God particle—or at the least a brand-new particle exactly where they expected the Higgs to be.
The long-sought particle may complete the standard model of physics by explaining why objects in our universe have mass—and in so doing, why galaxies, planets, and even humans have any right to exist.
(See Large Hadron Collider pictures.)
ARCHEOLOGY
MAYA
1. “Dramatic” Maya Temple Found
Photograph courtesy Edwin Román, Brown University
Some 1,600 years ago, the Temple of the Night Sun was a blood-red beacon visible for miles and adorned with giant masks of the Maya sun god as a shark, blood drinker, and jaguar.
Long since lost to the Guatemalan jungle, the temple—our most popular discovery of 2012—is finally showing its faces to archaeologists, and revealing new clues about the rivalrous kingdoms of the Maya, scientists said in May.
Unlike the relatively centralized Aztec and Inca empires, the Maya civilization—which spanned much of what are now Guatemala, Belize, and Mexico’s Yucatán region (Maya map)—was a loose aggregation of city-states. (Read about the rise and fall of the Maya in National Geographic magazine.)
In the last known largely unexcavated Maya megacity, archaeologists have uncovered the only known mural adorning an ancient Maya house—and it’s not just any mural, scientists said in May.In addition to a still vibrant scene of a king and his retinue, the walls are rife with calculations that helped ancient scribes track vast amounts of time. Contrary to the idea the Maya predicted the end of the world in 2012, the markings suggest dates thousands of years in the future.
“Lost World” in Antarctica Full story >>
Photograph courtesy NERC CHESSO ConsortiumAn unnamed new species of Yeti crab swarms near hot, mineral-rich hydrothermal vents in the oceans off Antarctica—a newfound “lost world” of strange deep-sea species, scientists say.(See picture: “‘Yeti Crab’ Discovered in Deep Pacific.”)A camera-equipped submersible robot filmed species such as barnacles, crabs, anemones, and even an octopus, all of which are mostly colorless and live in utter darkness at depths of 7,875 feet (2,400 meters), according to a January study.
de sprong van Felix Baumgartner?
Wetenschappers die dieper dan ooit onder het aardoppervlak doken en een 2196 meter diepe grot bezochten?
Regisseur Cameron bereikt diepste punt oceaan
26 maart – Filmregisseur James Cameron bereikt het diepste punt op aarde. Met een speciaal gemaakte duikboot daalde hij af naar de Marianentrog in de Grote Oceaan. De bodem daarvan ligt 10.898 meter onder de zeespiegel. Geen mens is ooit solo zo diep gegaan. (Lees meer)
GENEESKUNDE en Biotechnologie
Primeur in 3D-printing
1 februari – Wetenschappers van de universiteit van Hasselt brengen een 3D-geprinte onderkaak bij een patiënt. Het is het eerste op maat gemaakte implantaat ter wereld ter vervanging van een gehele onderkaak. Ook de manier waarop de kaak is geproduceerd, door middel van 3D-printing van titaniumpoeder, is nieuw. Bij klassieke methodes kan het twee dagen duren voor een implantaat volledig klaar is. Met 3D-printing was de klus in een paar uur geklaard. De methode werd ontwikkeld door onderzoeksinstituut BIOMED van de Universiteit Hasselt, in samenwerking met onder meer de KU Leuven, chirurgen van het Orbis Medisch Centrum Sittard-Geleen en de bedrijven Xilloc Medical BV uit Maastricht. (Lees meer)
Vogelgriep in het lab gevaarlijker gemaakt
Mei 2012 – De Nederlandse viroloog Ron Fouchier en zijn Amerikaanse collega Yoshihiro Kawaoka modificeren onafhankelijk van elkaar het vogelgriepvirus H5N1 zodanig dat het bij zoogdieren via de lucht overdraagbaar wordt. Tot nu toe was het vogelgriepvirus, dat sinds 2003 een goeie 350 mensen heeft gedood (op iets meer dan 600 gerapporteerde geïnfecteerden), niet van mens tot mens overdraagbaar. (Lees meer)
De studies geven aan dat een gelijkaardig virus in de praktijk een pandemie zou kunnen veroorzaken. Het onderzoek veroorzaakt heel wat commotie, en de studie mag een tijdlang niet of slechts gedeeltelijk gepubliceerd worden. Sommigen vrezen dat dergelijk onderzoek gebruikt kan worden door bioterroristen. Aan de andere kant geeft het open publiceren alle onderzoeksgroepen ter wereld de kans tijdig een efficiënt vaccin te ontwikkelen. De Amerikaanse bioveiligheidsraad (NSABB) is eerst tegen volledige publicatie van het onderzoek, maar geeft dan toch groen licht.
Fouchier stelt gerust: ‘Ons onderzoek wordt in heel streng beveiligde labs uitgevoerd. En we staan onder toezicht van de Nederlandse en de Amerikaanse overheid. Het is heel onwaarschijnlijk dat iemand het in zijn eentje klaarkrijgt om ons virus als biowapen te gebruiken. Trouwens, het door ons gemaakte virus is niet dodelijk. Geen van de geïnfecteerde fretten is gestorven. En het virus verspreidt zich ook niet héél erg goed via lucht. Dus zelfs al ontsnapt het virus uit ons lab, dan nog is het risico klein dat het zich zal verspreiden.’
- H5N1: bang afwachten
- … Eind 2011 kondigde de Nederlandse viroloog Ron Fouchier aan dat zijn team het vogelgriepvirus H5N1 zo had gemodificeerd … toepassingen.’ De Nederlandse microbioloog Ron Fouchier, auteur van het omstreden wetenschappelijk artikel over een genetisch …
- Amerikaans deel omstreden vogelgriepstudie gepubliceerd
- … Nederlandse team, respectievelijk Yoshihiro Kawaoka en Ron Fouchier, schreven een manuscript over het omstreden vogelgrieponderzoek. … nu eerder naar buiten. Over het onderzoek van Fouchier is maandenlang gesteggel geweest, waardoor publicatie werd vertraagd. …
- Omstreden vogelgriepstudie eindelijk gepubliceerd
- … werd gemaakt voor zoogdieren. Viroloog Ron Fouchier en zijn collega’s van Erasmus MC in Rotterdam hadden … van het onderzoek, maar gaf dan toch groen licht. Fouchier stelt gerust: ‘Ons onderzoek wordt in heel streng beveiligde … Ron-Fouchier.jpg Thumbnail Image: …
- Nederlands onderzoek naar vogelgriep mag gepubliceerd
- … hij vrijdag aan de Tweede Kamer. Onderzoeksleider Ron Fouchier heeft verheugd gereageerd. Bleker stelt de voor- en … virus zouden kunnen maken. Onderzoeksleider Ron Fouchier ontdekte dat het vogelgriepvirus H5N1 zo kan muteren dat het van …
- 2012: Het jaar van de Deeltjes
- … gemaakt Mei 2012 – De Nederlandse viroloog Ron Fouchier en zijn Amerikaanse collega Yoshihiro Kawaoka modificeren … het onderzoek, maar geeft dan toch groen licht. Fouchier stelt gerust: ‘Ons onderzoek wordt in heel streng beveiligde …
- Elf keer het einde
- … Het onderzoek suggereert volgens hoofdonderzoeker Ron Fouchier van Erasmus MC in Rotterdam op geen enkele wijze dat er een …
- Eos Weekblad op iPad: Huidkanker nieuwe epidemie?
- … Eind 2011 kondigde de Nederlandse viroloog Ron Fouchier aan dat zijn team het vogelgriepvirus H5N1 zo had gemodificeerd …
- Eos Weekblad op iPad: Nederlanders maken H5N1 overdraagbaar
- … Althans, nu nog. In september vorig jaar kondigde Ron Fouchier van Erasmus Medisch Centrum Rotterdam op een congres aan dat het virus …
- Terroristenvirus: Made in Holland!
- … gebracht dat het de onderzoeksgroep van hoogleraar Ron Fouchier, één van de nog aanwezige wetenschappelijke … elk gewoon griepje, door de lucht kan worden verspreid. Fouchier en zijn team verrichtten de experimenten in streng beveiligde …
Verlamde vrouw beweegt robotarm met gedachten
December – Amerikaanse wetenschappers hebben een nieuw type robotarm ontwikkeld die je met de hersenen kan besturen. De prothese werd met succes aangebracht bij een 53-jarige vrouw die vanaf de hals verlamd is.
Verlamde vrouw beweegt robotarm met gedachten
Het onderzoeksteam van University of Pittsburgh plantte in het motorisch centrum van de hersenen van de vrouw twee netwerken van micro-elektroden in. Die werden verbonden met een kunstarm die kan bewegen in zeven dimensies. De elektroden zetten de hersenimpulsen om in een code die de prothese aanstuurt. De patiënte, Jan Scheuermann, die acht jaar immobiel was, kan de arm nu doen bewegen, de pols doen draaien en de hand openen en sluiten. Voor de proef stelde ze zichzelf tot doel een stuk chocolade naar haar mond te kunnen brengen. ‘Een kleine knabbel voor een vrouw, een grote hap voor brein-computer-interface’, noemen ze het met gevoel voor humor in deze video.
Na een training van meer dan drie maanden slaagde Scheuermann erin meer dan 90 procent van de opgelegde taken succesvol te volbrengen. Volgens de wetenschappers onderscheidt hun ontwikkeling zich door een nieuwe techniek om de hersenimpulsen om te zetten. Die zou veel meer aansluiten bij de natuurlijke manier waarop hersenen ledematen aansturen.
Kankerstamcellen stimuleren tumorgroei
2 augustus – Belgische onderzoekers, onder leiding van Cédric Blanpain van de ULB, publiceren in Nature bewijs voor het bestaan van kankerstamcellen. Ze ontdekten dat in een voorstadium van huidkanker het grootste deel van de groei afkomstig is van een klein aantal cellen. Die lijken op de normale stamcellen die instaan voor het onderhoud van gezonde huid. In twee andere publicaties in Nature en Science tonen Nederlandse en Amerikaanse onderzoekers van respectievelijk University of Texas en het Hubrecht Instituut in Utrecht hetzelfde aan bij hersen- en darmkanker. De resultaten leveren volgens de Utrechtse onderzoeker Hugo Snippert aanknopingspunten voor nieuwe behandelingen. ‘De kankerstamcellen staan aan de basis van een tumor. Een kankertherapie moet daarom naast de ‘gewone’ kankercellen ook alle kankerstamcellen uitschakelen om te vermijden dat een tumor teruggroeit.’
Drie onafhankelijke onderzoeken hebben bewijs gevonden voor het bestaan van kankerstamcellen die de groei van bepaalde hersen-, huid- en darmtumoren sturen.
Het gebeurt regelmatig dat een kankerpatiënt na een schijnbaar succesvolle behandeling toch hervalt. Bepaalde wetenschappers wijten dat aan kankerstamcellen, die tijdens chemotherapie slapend in het lichaam aanwezig blijven, om pas maanden of jaren later nieuwe tumoren te vormen. De kankerstamcellen zouden zorgen voor de groei en vernieuwing van tumorweefsel, net zoals gewone stamcellen dat doen voor gezond weefsel.
Het idee van specifieke tumorsturende kankerstamcellen is controversieel, en staat haaks op het traditionele idee dat alle kankercellen in gelijke mate bijdragen aan de groei en verspreiding van een tumor. Nederlandse, Belgische en Amerikaanse onderzoekers publiceren deze week nu in drie onafhankelijke studies in Nature en Science het eerste echte bewijs voor het bestaan van deze kankerstamcellen.
De onderzoekers gebruikten zogenaamde genetic cell-marking technieken om drie tumoren bij muizen te onderzoeken. De Belgen, onder leiding van Cédric Blanpain van de ULB, schrijven in Nature dat in een voorstadium van huidkanker het grootste deel van de groei afkomstig is van een klein aantal cellen. De cellen functioneren gelijkaardig als normale stamcellen die instaan voor de groei en het herstel van de huid.
In de andere publicatie in Nature tonen Amerikaanse onderzoekers hetzelfde met een bepaald type hersentumor. Tegelijk beschrijven onderzoekers van het Hubrecht Instituut in Utrecht in Science onderzoek naar darmkanker. De Nederlanders laten zien dat in een voorstadium van darmkanker een kleine groep stamcelachtige cellen zit die de tumorgroei bevordert.
De resultaten leveren volgens de Utrechtse stamcelonderzoeker Hugo Snippert aanknopingspunten voor nieuwe kankerbehandelingen: ‘De kankerstamcellen staan aan de basis van de cellulaire hiërarchie binnen een tumor. Een succesvolle kankertherapie moet dus alle kankerstamcellen uitschakelen om te vermijden dat een tumor teruggroeit.’
De onderzoekers maakten voor het eerst gebruik van een zogenaamde genetic cell-marking techniek, waarbij genetisch gemodificeerde muizen veelkleurig weefsel ontwikkelen. ‘De stamcellen zijn verschillend gekleurd (groen, geel, rood of blauw) en geven die kleur aan hun dochtercellen door. Zo kunnen we het gedrag van individuele stamcellen bestuderen door te kijken hoe snel bepaalde kleuren uitbreiden dan wel verdwijnen.’ (kv)
Een kind met drie ouders
25 oktober – Onderzoekers van Oregon Health & Science University schrijven in Nature dat de technologie om menselijke eicellen te ‘verbeteren’ door het genetisch materiaal van twee moeders te combineren, klaar is voor toepassing.
De wetenschappers pasten met succes een zelf ontwikkelde techniek toe om het kern-DNA uit een eicel te verwisselen met dat uit een eicel van een andere vrouw, zonder het mitochondriale DNA te verhuizen. De zo bekomen eicel bevat na de transfer het kern-DNA van de moeder en het mitochondriale DNA van de donor. Baby’s die via deze vorm van in-vitrofertilisatie geboren zouden worden, zijn vrij zijn van de mitochondriale defecten die hun moeder op de natuurlijke manier zou hebben doorgegeven.
De wetenschappers probeerden hun techniek 65 keer uit. Minstens 13 bevruchte hybride eicellen groeiden door tot normaal uitziende prille embryo’s, en hadden dus een baby met drie ouders (twee moeders en een vader) kunnen opleveren wanneer ze terug in een baarmoeder waren geplaatst. Dat willen de onderzoekers nu graag ook aantonen. Ze hebben daarvoor al een aanvraag ingediend bij de Food and Drug Administration (FDA).
Het onderzoek – en vooral de toekomst ervan – zal het ethische debat over het gebruik van embryo’s voor wetenschappelijk onderzoek ongetwijfeld doen oplaaien. Niet alleen omdat de onderzoekers een kind met drie ouders op de wereld willen zetten, maar vooral omdat het in feite gaat om de eerste genetische modificatie van menselijke eicellen. De eerste bezorgdheid – een kind met drie ouders – willen de wetenschappers alvast van tafel vegen, gezien er 23.000 genen uit de kern van de moeder komen en amper 13 genen uit het mitochondriale DNA van de ‘tweede’ moeder.
Denisova-mens in ons genoom
30 augustus – Wetenschappers ontrafelenhet genoom van de Denisova-mens. De inhoud verduidelijkt de verwantschap tussen deze mysterieuze mensensoort, de neanderthaler en de moderne mens. Antropoloog Svante Pääbo en zijn team van het Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology reconstrueerde het volledige genoom van de mysterieuze mensensoort uit een vingerkootje en twee kiezen die in de Denisova-grot in zuidelijk Siberië werden gevonden.
De wetenschappers vergeleken het Denisova-genoom met dat van verschillende mensen over heel de wereld. De Denisova-mens blijkt minimaal te hebben bijgedragen aan het moderne mensengenoom. Vooral mensen uit Papoea-Nieuw-Guinea hebben een stukje Denisova-mens in zich. En er zijn ook meer gelijkenissen met het genoom van Aziaten en Zuid-Amerikanen dan met dat van Europeanen. Vermoedelijk zijn de ‘Denisova-sporen’ niet in het Europese genoom terechtgekomen via seks tussen de mens en de Denisova-mens, maar wel onrechtstreeks via genenuitwisseling met de neanderthaler, een nauwere verwant van Denisova. (Lees meer)
Het DIERENRIJK
maakte hoogtepuntjes mee: jachtluipaard Sarah bijvoorbeeld.
Het dier zette een nieuw wereldrecord neer door in 5.95 seconden 100 meter af te leggen.
Bijzonder
een olifant die Koreaans spreekt,
de eerste volwassen witte orka
een werkelijk piepkleine kameleon: kleiner dan uw nagel.
Nieuw Ontdekt
* caecilians. (limbless) amphibians,
(Photos: Rainbow Hues of Amphibian ‘Worms’ Demystified.”)Full story >>
Limbless Amphibians Discovered
Photograph courtesy S.D. Biju // They aren’t worms or even snakes. They’re soil-burrowing, limbless amphibians, and they’re completely new to science, a February study suggested. Pictured guarding a brood of eggs in its native northeastern India, the animal above is one of about six potentially new species belonging to a mysterious group of animals called caecilians. What’s more, the newfound critters represent an entirely new family of amphibians.
* Bushy-Bearded Titi Monkey courtesy Alexander Pari
New-Species “Heaven” in Peru Full story >>
A new species of night monkey (pictured) is one of eight new mammals found during an expedition to northern Peru’s Tabaconas Namballe National Sanctuary (map), scientists announced in September. A team of Mexican and Peruvian biologists found this “new heaven of unknown biodiversity” during a 2009-2011 expedition, according to a press statement.(See “Pictures: Bushy-Bearded Titi Monkey Discovered.”)
DESILLUSIES = De grootste dompers van 2012
Ondertussen op de Noordpool : de Noordpool waar het zee-ijs dit jaar een voor sommigen teleurstellend record neerzet:
De grootste domper vinden op de aarde. En wel op de Noordpool, om precies te zijn. Daar vonden we dit jaar aan het eind van de zomer bijzonder weinig zee-ijs. Sterker nog: nog nooit werd er na de zomer zo weinig zee-ijs op de Noordpool gemeten. Onderzoekers namen ‘slechts’ 3,41 miljoen vierkante kilometer ijs waar. Dit zomerminimum ligt ongeveer vijftig procent lager dan het gemiddelde zomerminimum tussen 1979 en 2000. Steeds meer gebieden op de Noordpool verliezen in de zomer al hun zee-ijs en dat is deels aan de opwarming van de aarde te wijten. Op het moment ondervindt vooral de Noordpool zelf daar hinder van, maar mogelijk gaan we de gevolgen hiervan straks ook in ons leefgebied merken, aldus onderzoeker Ted Scambos: “We hebben een minder polaire pool en dus zullen er nog meer variaties en extremen komen.”
Deze afbeelding is gebaseerd op waarnemingen van satellieten. De hoeveelheid zee-ijs is wit gekleurd. De gele lijn geeft het gemiddelde zomerminimum van de laatste 30 jaar aan. Afbeelding: NASA/Goddard Scientific Visualization Studio.
Recordverlies poolijs
Sinds 1992 heeft smeltend poolijs in Groenland en Antarctica de zeespiegel 11 millimeter doen stijgen. Tweederde van het verlies werd op Groenland opgetekend, de rest op Antarctica. Dat besluit een internationaal team wetenschappers in Science, op basis van een combinatie van verschillende meettechnieken en data van tien satellieten. Uit de analyse blijkt verder dat de snelheid waarmee het smelten gebeurt, toeneemt. De ijskappen in Groenland en Antarctica smelten momenteel drie keer sneller dan in de jaren 1990.
*Na meer dan twintig jaar in ijs geboord te hebben en eindelijk het Vostokmeer bereikt te hebben, moeten de Russen vaststellen dat ze er (vooralsnog) geen leven kunnen vinden.
*Lake Elsworth ;http://www.ellsworthlive.org.uk/ EllsworthLIVE
Britten stoppen per direct met boren op
Antarctica
Op Kerstavond hebben Britse wetenschappers besloten te stoppen met boren en hun pogingen om zo een subglaciaal meer op Antarctica te bereikten, te staken. En daarmee komt er – in ieder geval voor dit seizoen – een einde aan een fantastische missie.
De Britten probeerden met behulp van een grote boor zo’n 3000 meter ijs te doorboren en zo het meer Ellsworth te bereiken. Vervolgens wilden de Britten watermonsters van dit meer verzamelen. De verwachtingen waren hooggespannen. Het meer is wellicht al honderdduizenden jaren met een dikke laag ijs bedekt en dus al die jaren afgesloten geweest van de buitenwereld. Het is een soort tijdcapsule geworden, waarvan onderzoekers heel veel kunnen leren en waarin ze ook leven hoopten aan te treffen. “Zestien jaar geleden ontstond het vermoeden dat diepe subglaciale wateren prima leefgebieden zijn en belangrijke gegevens bevatten omtrent de historie van het ijs en het klimaat,” stelt onderzoeker Martin Siegert. “Voor nu blijven deze hypotheses ongetoetst.”
Waar ging het mis?
En dat is toch teleurstellend: de onderzoekers hadden gehoopt met een week of acht toch alle gegevens verzameld te hebben en met een schat aan informatie naar Groot-Brittannië terug te keren. Waar ging het mis?
Gaten boren
De onderzoekers boorden een gat dat zo’n 300 meter diep was en lieten dat twaalf uren open. Vervolgens werd op twee meter afstand van dat gat nog een gat geboord met een diepte van 300 meter. Die twee gaten zouden met elkaar verbonden moeten worden. Daarna kon één van de gaten gebruikt worden om te boren, terwijl het andere gebruikt werd om water naar het oppervlak te pompen. Maar door onbekende redenen lukte het de onderzoekers niet om de twee gaten met elkaar in contact te brengen. Twintig uur werkten ze aan het probleem, maar zonder resultaat. Tijdens hun pogingen werd zoveel energie verbruikt, dat eigenlijk de hele missie op losse schroeven kwam te staan. Uiteindelijk had het onderzoeksteam dan ook maar één optie: de hele missie voor dit seizoen afblazen.
Frustrerend
“Dit is natuurlijk heel frustrerend voor ons,” stelt Siegert. “Maar we hebben dit jaar veel geleerd.” Hij hoopt dat het onderzoeksteam later naar Antarctica kan terugkeren om opnieuw te gaan boren en de geheimen van Ellsworth bloot te leggen. Waarschijnlijk zal het minimaal een jaar duren voor het weer zover is: de Britten benutten de zomer op Antarctica om te boren en deze loopt zo tegen april ten einde. Voor die tijd zullen de Britten weinig meer kunnen uithalen, dus zullen ze in ieder geval tot de volgende zomer moeten wachten.
Meer weten over de Britse missie, de werkwijze en de motieven om de kou op Antarctica te trotseren? Lees ons interview met expeditieleider Martin Siegert!
Amerikanen boren kilometer diep in meer onder Antarctica
28/01/13 – 14u08 Bron: BBC
Een Amerikaanse poging om diep in Lake Whillans te boren, is geslaagd. Het meer ligt bijna een kilometer onder het ijs van Antarctica begraven.
Lees ook
Dompers van 2012 …. een onderzoek waaruit blijkt dat de mensheid zijn intellect langzamerhand dreigt te verliezen. In een paper schrijft onderzoeker Gerald Crabtree dat de genen die intelligent menselijk gedrag mogelijk maken, zeer gevoelig zijn voor mutaties. Als klap op de vuurpijl zou onze moderne samenleving er ook nog eens voor zorgen dat onze genen zich niet goed tegen die mutaties kunnen wapenen. Gelukkig gloort er hoop: het duurt nog wel even voor de mutaties een probleem gaan vormen en tegen de tijd dat het zover is, heeft de toch nog redelijk intelligente mens daar misschien al wel een oplossing voor gevonden.
DOMPER IN JAPAN vlinders die door toedoen van een Japanse kernreactor veranderen : de lekkende Japanse kernreactor lijkt vlinders te veranderen, stellen onderzoekers vast
*biologisch eten is niet per se gezonder is
*en blijkt uit onderzoek dat denken dat u dik bent ertoe kan leiden dat u ook echt dik wordt.
Nog een teleurstelling is de opmerkelijke conclusie van onderzoeker Gerald Crabtree, die stelt dat de mens zijn intellect dreigt te verliezen.
°
___________________________________________________________________
JAAROVERZICHT 2013
°
- EOS
JANUARI
7 januari – 17 miljard exoplaneten. Een op de zes zonachtige sterren wordt vergezeld door een planeet die ongeveer zo groot (of liever gezegd: zo klein) is als de aarde. In totaal gaat het om minstens 17 miljard aardachtige exoplaneten in de Melkweg. Dat besluiten astronomen van Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics (CfA) op basis van een statistische analyse van de resultaten van de Amerikaanse ruimtetelescoop Kepler.
FEBRUARI
14 februari – Oorsprong kosmische straling. Een eeuw na de ontdekking van ‘kosmische straling’ lijkt het raadsel van de herkomst eindelijk te zijn opgelost. Sciencepubliceert twee artikelen waaruit blijkt dat de extreem energierijke elektrisch geladen deeltjes afkomstig zijn van supernovaresten – de gasschillen die de ruimte in geblazen worden door exploderende sterren.
15 februari – Meteoriet boven Oeral. Boven de Russische stad Tsjeljabinsk in het Oeralgebied slaat een meteoriet in. De meteoriet woog volgens de Russische Academie voor Wetenschappen ongeveer 10 ton, en drong met een snelheid van zeker 54.000 km/u de atmosfeer binnen. Het brokstuk spatte 30 tot 50 km boven de grond uit elkaar. Die ontploffing zorgde voor een grote lichtflits die de regio verlichtte.
MAART
20 maart – Wetenschapsfraude. Acht procent van de medische onderzoekers in Vlaanderen geeft toe data te verzinnen of te ‘masseren’ om een hypothese te doen kloppen. En bijna de helft ziet zulke frauduleuze praktijken om zich heen gebeuren. Dat blijkt uit een anonieme enquête van Eos. Wetenschappers wijzen op de grote publicatiedruk als een van de oorzaken voor wanpraktijken.
24 maart – Downgen uitgeschakeld. Amerikaanse wetenschappers slagen erin om met een schakelaar-gen de effecten van het Downsyndroom in een levende cel te onderdrukken. De ontwikkeling is een grote stap voorwaarts in de behandeling van Down.
APRIL
4 april – Weefsel uit de printer. Wetenschappers aan de University of Oxford maken biologisch weefsel met behulp van een 3D-printer. Het heel kleine materiaal lijkt op brein- en vetweefsel en heeft de vastheid van zacht rubber. Het verschil tussen deze techniek en andere synthetisch nagebouwde cellen, zoals liposomen, is dat die laatsten niet in staat zijn onderling te communiceren. Bovendien zorgt de 3D-printer bij deze techniek voor een sneller productieproces. Momenteel kunnen de onderzoekers een stabiel netwerk opbouwen van minstens enkele duizenden laagjes.
10 april. Ivf-pionier overlijdt. Britse wetenschapper en Nobelprijswinnaar Robert Edwards overlijdt op 87-jarige leeftijd. Edwards was een pionier bij reageerbuisbevruchting, in 1978 kwam Britse Louise Brown als eerste reageerbuisbaby ter wereld dankzij werk Edwards en gynaecoloog Patrick Steptoe. Hij begon in jaren 50 met onderzoek naar ivf-behandelingen, en kreeg daarvoor in 2010 Nobelprijs voor Geneeskunde
10 april – Doorkijkbrein. Karl Deisseroth presenteert CLARITY, een spectaculaire nieuwe techniek om hersenen doorzichtig te maken, terwijl hun structuur intact blijft. Zo kunnen zenuwcellen en andere hersencellen in detail bestudeerd worden. Bij de techniek wordt het vet van de celmembranen door een soort gel vervangen. Daarna kunnen onderzoekers dankzij kleurvariaties specifieke cellen zichtbaar maken.
MEI
1 mei – A Boy And His Atom. Zo heet het kleinste filmpje ooit. De acteurs bestaan uit slechts enkele atomen, de set is honderd miljoen keer vergroot, en het scenario is van onderzoekers bij IBM. Zij ontwikkelden een manier om individuele atomen te sturen. Het einddoel is een opslagmedium ter grootte van een mobiele telefoon waar alle films ter wereld op passen. Dit filmpje, over de vriendschap tussen een dansend stokfiguurtje en zijn huisdier, is een leuk tussendoortje.
4 mei – Christian de Duve overlijdt. Christian de Duve stapt op 95-jarige leeftijd uit het leven gestapt. De Belgische wetenschapper ontving in 1974 de Nobelprijs voor Geneeskunde, samen met zijn collega’s Albert Claude en George Palade, voor de identificatie van twee celorganellen, het lysosoom en het peroxisoom.
7 mei – Europeanen nauw verwant. Uit een grootschalige studie waarbij genen van meer dan 2.000 Europeanen werden vergeleken blijkt dat alle Europeanen afstammen van een kleine groep voorouders die 1000 jaar geleden leefden. De onderzoekers stelden vast dat het verwantschap tussen mensen daalt naarmate ze verder van elkaar wonen. Dat verrast niet, maar uit de studie blijkt ook dat de stambomen van individuen die zo ver van elkaar wonen als Ierland en Turkije elkaar amper duizend jaar geleden nog kruisten. Dat nauwe verwantschap werd tien jaar geleden al theoretisch voorspeld, en is nu ook in de praktijk aangetoond.
14 mei – Kepler op pensioen. Ruimtetelescoop Kepler wordt definitief uitgeschakeld. De satelliet die ontwikkeld is door NASA om planeten die net als de Aarde bewoonbaar kunnen zijn op te sporen, heeft problemen met het standregelsysteem. De satelliet draait daardoor langzaam om zijn as. En dat heeft tot gevolg dat de radioverbinding met de aarde steeds onderbroken wordt. Kepler ontdekte 708 exoplaneten rond andere sterren met bij benadering dezelfde afmetingen als de gasreuzen in ons zonnestelsel.
17 mei – Proba-V opent de ogen. De Belgische satelliet Proba-V stuurt zijn eerste beelden naar de aarde. Proba-V is een kleine satelliet, niet groter dan een kubieke meter, die als taak heeft de vegetatie op aarde de komende vijf jaar in kaart te brengen. Een VEGA raket van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA dropte de kunstmaan in de nacht van 6 op 7 mei in zijn baan om onze planeet.
JUNI
4 juni – Stadslicht houdt vogels wakker. Lichtvervuiling in de stad, bijvoorbeeld door straatlantaarns, heeft een immens effect op het dag-nachtritme van vogels. Dat blijkt uit een onderzoek van het Duitse Max Planckinstituut voor Ornithologie. Merels beginnen onder invloed van nachtverlichting aanzienlijk vroeger met zingen, tot wel anderhalf uur, dan merels in een beboste omgeving. Niet alleen zijn stadsmerels vroeger uit de veren, ook hun hormoonhuishouding blijkt onder invloed van het lichtregime grondig herschikt: de hoeveelheid testosteron in het bloed piekt enkele weken vroeger en ook de (inwendige) teelballen, die bij vogels buiten het voortplantingsseizoen verschrompelen, zijn gemiddeld 26 dagen vroeger in vorm.
21 juni – Komen wij van Mars? Britse wetenschappers schrijven in het vakblad Naturedat de lucht op Mars ongeveer 1,5 miljard jaar eerder zuurstofrijk was dan de lucht op aarde. Voor het onderzoek hebben de wetenschappers onder meer gekeken naar de samenstelling van rotsen op het oppervlak van Mars. Bij eerdere studies werden ook al sporen gevonden van belangrijke ‘bouwstenen van het leven’ zoals koolstof en water. Hoewel de theorie controversieel blijft, vinden steeds meer wetenschappers het niet ondenkbaar dat het allereerste leven drie miljard jaar geleden op Mars is ontstaan, en daarna naar de aarde kwam.
JULI
3 juli. Vader computermuis overlijdt. De Amerikaanse computerwetenschapper en uitvinder van de computermuis Douglas Engelbart overlijdt op 88-jarige leeftijd. Engelbart demonstreerde de computermuis voor het eerst in 1968, vier jaar na zijn uitvinding, in wat vermoedelijk ook de allereerste videohandleiding was.
19 juli – Cassini kiekt aarde. Ziet u de aarde op deze foto? Onze planeet laat zich rechtsonder zien als een kleine blauwe stip op 1,44 miljard kilometer afstand van de fotograaf: ruimtesonde Cassini. Die maakte vanuit zijn baan rond Saturnus een fotomozaïek waaruit dit beeld werd samengesteld.
AUGUSTUS
5 augustus – Kweekvlees. In Londen proeven een journalist en een voedselwetenschapper een hamburger gemaakt van vlees dat door de Maastrichtse hoogleraar fysiologie Mark Post is gekweekt in het laboratorium. Post denkt datkweekvlees binnen 10 jaar in de supermarktschappen kan liggen. De hamburger van kweekvlees is gemaakt van stamcellen uit spierweefsel van een koe. In laboratoriumbakjes zijn deze cellen uitgegroeid tot stukken vlees.
28 augustus – Klein brein uit het lab. Wetenschappers slagen erin om een klompje primitief hersenweefsel te kweken in het lab. Ze gebruikten daarvoor menselijke stamcellen. Het kweekweefsel dient als nieuw testmateriaal voor hersenonderzoek. De onderzoekers gebruikten geïnduceerde pluripotente stamcellen. Dat zijn volwassen stamcellen die ‘teruggeprogrammeerd’ worden tot de fase van embryonale stamcellen, waarbij ze nog tot elk soort weefsel kunnen uitgroeien.
SEPTEMBER
12 september – Koeienlogica. Hoe langer een koe heeft gelegen, des te groter is de kans dat die koe spoedig zal opstaan. Maar het tegenovergestelde geldt niet, want eens een koe eenmaal opstaat, blijkt het niet gemakkelijk te zijn om te voorspellen hoe snel het dier weer zal gaan liggen. Die vondst levert de Nederlander Bert Tolkamp een zogenoemdeIgNobelprijs opgevelerd, een parodie op de echte Nobelprijzen.
13 september – Tandwielgewricht. De mens is niet langer de uitvinder van het tandwiel. Die eer is voor dit piepkleine insect. De Issus coleoptratus dankt zijn buitengewone sprongkracht aan tandwielen in de achterpoten. De insecten haken eentandwiel in hun ene achterpoot in een tandwiel in de andere achterpoot, waardoor ze een perfect gesynchroniseerde sprongbeweging met twee poten kunnen uitvoeren.
26 september – Water op Mars. Marsrobot Curiosity vindt water in een representatief staal van de Marsbodem. In elke kilo Marsgrond zit ongeveer 20 gram water. Dat is ongeveer een tiende van de hoeveelheid water in de grond op aarde. Er bestaat al behoorlijk wat indirect bewijs voor water op Mars, zoals uitgedroogde canyons en meren, en foto’s die tonen dat marsrotsen ooit door stromend water zijn gepolijst, maar dit is de eerste keer dat een bodemstaal wordt geanalyseerd en er meteen water wordt in ontdekt.
27 september – Mens verwarmt aarde. Het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) stelt vast dat het voor 95 procent zeker is dat de mens sinds het midden van de vorige eeuw verantwoordelijk is voor de oplopende temperaturen op aarde. Het IPCCvoorspelt meer hittegolven, droogte, overstromingen en de voortgaande stijging van het zeeniveau, tenzij snel maatregelen worden genomen om de uitstoot van broeikasgassen tegen te gaan.
OKTOBER
8 oktober – Englert wint Nobelprijs. Brusselaar François Englert krijgt samen met Peter Higgs de Nobelprijs voor Natuurkunde voor de voorspelling van het Higgs-deeltje. Het is de eerste keer dat een Nobelprijs Fysica naar een Belg gaat. Englert en zijn inmiddels overleden collega Robert Brout hadden het Higgs-boson, dat sommige elementaire deeltjes massa verleent, in 1964 als eersten voorspeld. Peter Higgs volgde enkele weken later met dezelfde bevindingen. In juli 2012 bevestigden experimenten met de Large Hadron Collider, de deeltjesversneller van het CERN, het bestaan van het deeltje.
Een dag na het Belgische feest wordt de Nobelprijs voor de Scheikunde toegekend aan Martin Karplus, Michael Levitt en Arieh Warshel. Zij waren in de jaren zeventig de grondleggers van computermodellen waarmee chemische processen voorspeld en geanalyseerd kunnen worden.
De Nobelprijs voor Geneeskunde gaat dit jaar naar James Rothman, Randy Schekman en Thomas Südhof. De drie krijgen ontrafelden de precieze werking van zogenaamde vesikels, kleine blaasjes in de cellen, die instaan voor het opslaan of het transporteren van bepaalde stoffen binnen in de cel.
17 oktober – We slapen onze hersenen schoon. Slapen is nuttig. Niet alleen blijkt uit eerder onderzoek dat we door te slapen herinneringen beter opslaan en versterken. Nieuw onderzoek leert nu ook dat onze nachtrust nodig is om de afvalstoffen die zich tijdens de dag in onze hersenen ophopen, uit de weg te ruimen.
17 oktober – Homo huppeldepup. Homo erectus, Homo ergaster, Homo rudolfensis, Homo neanderthalensis … de lijst met voorouders van onszelf, de Homo sapiens, is ellenlang. En binnenkort misschien hopeloos achterhaald. Uit een vergelijking van vijf 1,8 miljoen jaar oude Homo-schedels blijkt dat de schedels evenveel van elkaar verschillen als de schedels van alle andere Homo-geslachten, die in de loop der jaren her en der in Afrika, Azië en Europa opdoken. De ontdekking is opzienbarend, want ze suggereert dat alle Neanderthalers, ergasters en consorten misschien wel tot een en hetzelfde geslacht van de Homo erectus behoren. De verschillende ‘soorten’ zouden gewoon morfologische variaties zijn, net zoals een Europeaan fysiek wel wat verschilt van een Chinees of een Zuid-Amerikaan.
NOVEMBER
14 november. Wolf werd hond in Europa. Jager-verzamelaars, en niet de eerste landbouwers, maakten trouwe huisdieren van wilde honden. En dat domesticatieproces begon in Europa. Dat blijkt uit een grootschalig genetisch onderzoek door een internationaal team van genetici en paleontologen. Zij gebruikten moleculaire technieken om het mitochondriale DNA van fossiele resten, zoals botten en tandwortels, te onttrekken en te analyseren. Ook de hond van Goyet, het oudst bekende fossiel van een hondachtige, werd in de studie betrokken. Paleontologe Mietje Germonpré beschreef in 2009 het 32.000 jaar oude fossiel, dat gevonden werd in de grotten van Goyet, nabij Namen.
19 november. Dubbele Nobelprijswinnaar overlijdt. De Britse moleculair bioloog Frederick Sanger (95) was de enige geleerde die, in 1958 en 1980, twee keer de Nobelprijs voor Scheikunde won. Hij richtte zich op onderzoek naar insuline en andere eiwitten, en ontwikkelde baanbrekende technieken om structuur eiwitten te bepalen. Sanger wordt de ‘vader van de genomica’ genoemd omwille van zijn onderzoek naar de opbouw DNA.
24 november – Eos Gouden Pipet. Wetenschapsblad Eos kroont archeoloog en bio-ingenieur Philippe De Smedt (Universiteit Gent) tot meest beloftevolle onderzoeker van het moment. De Smedt krijgt de Eos Gouden Pipet 2013 voor de originele manier waarop hij met een bodemscanner aan archeologie doet, in Vlaanderen en in Stonehenge. Vandaag viert Eos ook zijn dertigste verjaardag.
DECEMBER
14 december – China op de maan. De Chinese ruimtesonde Chang’e 3 landt op de maan. Het is de eerste ruimtevaartuig op de maan sinds 1976. China schaart zich met de landing in het rijtje met de Verenigde Staten en de voormalige Sovjet-Unie, die soortgelijke landingen eerder met succes uitvoerden. Enkele uren na de landing werd de 140 kilogram zware maanwagen Yutu losgekoppeld. Yutu moet drie maanden actief zijn en onder andere metingen verrichten aan de samenstelling van het maanoppervlak.
16 december – Leven onder de lens. In elk blad, in elk vuiltje, in ons bloed en in onze beenderen zit een kosmos van visuele verrukkingen die gewoonlijk verborgen blijft. Behalve onder een microscoop. De Olympus BioScapes International Digital Imaging Competition 2013 bekroont elk jaar de mooiste foto’s van leven onder de lens. Ontwikkelingsbiologe Dorit Hockman (University of Oxford, VK) werd met deze foto tweede. U ziet het embryo van een zwarte fluweelvleermuis, bevroren in zijn ‘kiekeboestadium’.
18 december – Neanderthalergenoom. Wetenschappers ontrafelen uit een teenbotje van een 50.000 jaar oude Siberische neanderthalervrouw haar hele genoom. De onderzoekers vergeleken het genoom van deze ‘Siberische neanderthaler’ ook met DNA-sequenties van andere neanderthalers, met het genoom van een Denisova-mens (een zustergroep van neanderthalers) en met dat van 25 moderne mensen, om beter te begrijpen wat onze lijn zo uniek maakt.
20 december – Kankerimmunotherapie is doorbraak van het jaar. Vakblad Sciencenoemt kankerimmunotherapie de belangrijkste wetenschappelijke doorbraak van 2013. De veelbelovende behandelingsmethode zet de traditionele kankerbestrijding op zijn kop. Tumoren worden niet bestraald. In plaats daarvan wordt het afweersysteem van de patiënt zo bijgesteld dat het sterk genoeg wordt om de tumoren zelf te bestrijden. Hoewel de methode zich pas in de beginfase bevindt, noemt Science kankerimmunotherapie een revolutie in de manier waarop artsen tegen kanker aankijken.
http://www.knack.be/nieuws/in-beeld-het-jaaroverzicht-van-de-wetenschap/diaporama-normal-33276.html
- ANTROPOLOGIE
PaleoAntropologie
* De moderne mens bereikte Europa vroeger dan gedacht. Hij kruiste ook zo intens met de neanderthaler dat 4 procent van onze genen een neanderthaleroorsprong hebben. Hetzelfde gebeurde in Oost-Azië met de denisovan: een nieuw beschreven mensensoort, verwant aan de neanderthaler. * In Zuid-Afrika wordt de zoveelste nieuwe aapmens beschreven.
°
- BEDREIGDE AARDE ( GAIA )
ECOLOGIE
Natuurbescherming
* Net als amfibieën krijgen nu ook vleermuizen op grote schaal af te rekenen met de schadelijke gevolgen van een schimmelinfectie. Vooral in Amerika houdt die lelijk huis.
* Net als amfibieën krijgen nu ook vleermuizen op grote schaal af te rekenen met de schadelijke gevolgen van een schimmelinfectie. Vooral in Amerika houdt die lelijk huis.
Klimatologie
* De concentratie aan broeikasgassen in de atmosfeer bereikte in 2010 het absolute maximum van op z’n minst de laatste eeuwen. Het door de mens veroorzaakte broeikaseffect wordt steeds sterker gelinkt aan extremere weersomstandigheden.
De aarde warmt nog altijd op
De afgelopen tien jaar leek de opwarming van de aarde te stokken. Toch is het broeikaseffect niet uitgewerkt. De extra warmte werd opgenomen door de oceanen in plaats van door de atmosfeer, zo werd dit jaar overtuigend aangetoond. Niet het leukste bericht uit 2013, maar wel belangrijk!
Afbeelding: © Wikimedia Commons (Brian)
Extreme temperaturen
De zeven plekken waar je probleemloos wegschroeit:
- 70,7°C: De Dasht-e Lut-woestijn in het noordoosten van Iran. Metingen met satellieten hebben uitgewezen dat de grondtemperatuur tussen 2003 en 2005 opliep tot bijna 71 graden!
- 57,7°C: El Azizia, Libië. Dit is de plek waar de hoogste temperatuur ooit met een thermometer werd waargenomen, op 13 september 1922 om precies te zijn.
- 56,7°C: Death Valley in de Verenigde Staten doet zijn naam nog steeds eer aan. Deze temperatuur mat men echter al op 10 juli 1913 bij de Furnace Creek.
- 55°C: Ghadames, ook weer in Libië. Het hete plaatsje ligt naast een oase en is een van de oudste steden in de Sahara er was. Het is zo bijzonder gebouwd dat het op de UNESCO Wereld Erfgoed-lijst staat. De inwoners waren zo snugger om de daken van de huizen met elkaar te verbinden. Daardoor hebben ze de nodige schaduw op staat.
- 55°C: Kebili in Tunesië kan er ook wat van. Rond de plek van de oase waar Kebili nu ligt, wonen al meer dan 200.000 jaar mensen.
- 54,4°C: Timboektoe is niet alleen heet, het staat ook op de Ergoedlijst van UNESCO. Het was de stad van islamitische geleerdheid. Mede door het gunstige klimaat voor behoud van manuscripten en papier, is er veel oude islamitische kennis bewaard gebleven. Helaas is de stad nu bezet door strijders van Ansar Dine die er een andere islamitische leer op nahouden en het niet zo nauw nemen met erfgoed.
- 54,4°C: Mali doet het goed als het om hitte gaat: het kleine dorpje Araouane haalde deze temperatuur in de zomer van 1945. Het ligt midden in de Sahara en er wonen zo’n 300 mensen.
Behalve de temperatuur van de Dash-e Lut-woestijn, zijn alle temperaturen met conventionele thermometers opgenomen. Een conventionele thermometer staat vaak in de buurt van mensen. Met satellieten kunnen we op veel meer plaatsen metingen doen, iets wat vroeger niet kon omdat apparatuur op de grond het in zulke extreme omstandigheden niet lang zou volhouden.
De koudste plek op aarde bevindt zichop Antarctica, namelijk een frisse -89,2°C in Vostok.
MILLIEU
Milieuproblematiek
* Het gat in de ozonlaag boven de zuidpool lijkt stilaan weer kleiner te worden, maar boven de noordpool bereikt het in de lente van 2011 zijn maximum ooit, met een ozonverlies geraamd op 40 procent.
BREIN
http://www.kennislink.nl/slideshows/kennislink-jaaroverzicht-2013/pagina/11
Wirwar van hersencellen
Ergens in ons brein, in de wirwar van de honderd miljard zenuwcellen die onder onze schedel krioelen, ligt ons bewustzijn besloten. Daar vormen elektrochemische stroompjes associaties, die worden opgeslagen door ons geheugen. Ons geheugen stelt ons in staat om te denken, en door te denken zijn we ons bewust van het feit dat we niet weten wat bewustzijn eigenlijk is. Het lijkt een van de weinige obstakels voor de ontwikkeling van ‘menscomputers’. Voordat we weten hoe bewustzijn ontstaat, hebben we geen schijn van kans om het na te bouwen. De grote vraag is: zullen we dit ooit kunnen?
Afbeelding: © Human Brain Project
Neurologie
* Onze hersenen blijken niet alleen nieuwe cellen te kunnen vormen om een beschadiging te herstellen, maar ook om bepaalde taken uit te oefenen.
COSMOS
Astronomie
* Een ruimtesonde bereikt de planeet Mercurius en begint vanaf de lente beelden door te sturen. Ze zou in totaal 75.000 opnames van de planeet moeten maken. * Er zou effectief water op Mars geweest zijn, maar misschien niet aan het oppervlak van de planeet, wel ondergronds. Wat impliceert dat een zoektocht naar sporen van leven op Mars ook beter onder de grond zou gebeuren.
- de beste ruimtefoto’s van 2013 –© Reuters
Het verst verwijderde sterrenstelsel tot nog toe. Het licht van het stelsel deed er zo’n 13,1 miljard jaar over om de ruimtetelescoop Hubble te bereiken.
- De Solar Dynamics Observatory van de NASA legde deze spectaculaire zonnevlam vast.
- De komeet Comet ISON maakt een scheervlucht langs de zon.
- De Solar Dynamics Observatory van de NASA legde deze spectaculaire zonnevlam vast.
°
COSMOLOGIE
C60w
Sporen van donkere materie
Langzaam lijkt het net zich te sluiten rondom donkere materie. Zowel de AMS-detector aan de buitenkant van het ruimtestation ISS als het SuperCDMS-experiment diep in de Amerikaanse bodem zouden dit jaar sporen hebben gevonden van de ‘ontbrekende’ materie in ons heelal. AMS mat massa’s positronen die afkomstig zouden zijn van interacties van donkere materie. SuperCDMS vond sporen van zogenoemde WIMP’s, waarvan wetenschapper vermoeden dat het de donkere materie zou kunnen zijn. Zouden we 80 jaar na de eerste voorspellingen van donkere materie dan eindelijk beet hebben?
Afbeelding: © NASA
FYSICA
Elementairedeeltjesfysica
* De Large Hadron Collider heeft totnogtoe geen Higgsbosonen geproduceerd: de deeltjes waarvoor hij in feite gebouwd werd. Wel legt hij sporen bloot van supersymmetrische deeltjes. En hij veroorzaakt een storm door op z’n minst de suggestie te wekken dat neutrino’s zich sneller zouden bewegen dan licht – een inzicht dat door vele wetenschappers meteen als fout wordt afgedaan.
NOBELPRIJS
voor François Englert en Peter Higgs
http://nl.wikipedia.org/wiki/Fran%C3%A7ois_Englert
GENETICA
* Het inzicht groeit dat ziektes, zoals kanker en griep, een sterk persoonlijk karakter kunnen hebben, afhankelijk van de genetische constellatie van een individu. Dat zou de variabiliteit in het succes van behandelingen kunnen verklaren. * Het inzicht groeit ook dat het mens-worden niet alleen te maken had met het ontstaan van nieuwe genen, maar ook met het verlies van oude.
Genoomonderzoek
* Van steeds meer dieren en planten wordt het volledige genetische materiaal in kaart gebracht. Belgische onderzoekers werken onder meer mee aan de eerste genenkaart van een spinachtige en een spoelworm
Geologie
* Er zijn nieuwe aanwijzingen dat in de regio van Ethiopië waar de mensheid (waarschijnlijk) haar oorsprong vond, een scheur in de aardkorst ontstaat die mogelijk een binnenzee zal worden.
Paleontologie
* De oervogel Archeopterix zou toch niet de eerste vogel geweest zijn maar een dinosaurus, weliswaar met pluimen. De pluimen zouden minstens gedeeltelijk zwart geweest zijn.
Stamcelonderzoek
* Hartstamcellen kunnen gestimuleerd worden om vanzelf de hartspier te vernieuwen. Maar de discipline krijgt een stevige dreun door de aankondiging van het biotechnologiebedrijf Geron dat het al zijn investeringen in stamcelonderzoek stopt.
MICROBIOLOGIE
Virologie
* Nederlandse onderzoekers veroorzaken commotie door hun creatie van een vogelgriepvirus dat uiterst gevaarlijk is voor de mens – een huzarenstukje dat moeilijk gepubliceerd raakt, omdat men bang is van de consequenties van publicatie.
De allerbelangrijkste onderzoeken van 2013
Science eert de top tien
- Door: Menno Sedee
Als eindejaarstraditie reikt Science de “Breakthrough of the Year”-award uit.
Volgens het tijdschrift wint dit jaar immunotherapie bij kanker.
Immunotherapie bij kanker wint Science-jaarprijs
“Breakthrough of the Year” gaat naar kankeronderzoek
- Door: Menno Sedee
Immunotherapie bij kanker. Toch is de techniek niet nieuw. Waarom krijgt het dan dit jaar de eer?
- Zoom
- © KL Kankercel
Bij immunotherapie bij kanker is de ziektebehandeling gericht op het immuunsysteem en niet op de tumor zelf. Immuuncellen zoals T-cellen worden dan geactiveerd om kankercellen aan te vallen. Immunotherapie is niet bepaald nieuw, maar krijgt nu dan toch de officiële erkenning.
‘Ik ben er heel blij mee,’ zegt hoogleraar translationele tumorimmunologie Jolanda de Vries. ‘Voor immunologen had de techniek zich inmiddels wel bewezen, maar nu wordt het ook zichtbaar voor de buitenwereld.’ Deze prijs kan daarmee een stimulans zijn voor onderzoek naar immunotherapie bij meerdere tumortypes.
Remmende remmers
Al eind jaren tachtig ontdekte James Allison een nieuw eiwit op het oppervlak van cytotoxische T-cellen, cellen die tumorcellen kunnen doden. Allison merkte dat deze eiwitten, CTLA-4 genaamd, T-cellen remmen en daarbij voorkomen dat de cellen een volledige immuunaanval kunnen uitvoeren. Door de remmer te blokkeren, dacht Allison, zou het immuunsysteem kanker beter kunnen bestrijden.
In 1996 publiceerde Allison een paper in Science waarin hij beschreef hoe door CTLA-4 te remmen tumoren in muizen konden worden bestreden. In 1999 werd deze biologische kennis omgezet in een medicijn, maar in het daaropvolgende decennium konden er bij mensen nog geen bruikbare resultaten mee bereikt worden.
Ondertussen ontdekte een Japanner een molecuul in stervende T-cellen, dat hij PD-1 noemde. Dit molecuul bleek een andere remmer van T-cellen. Het biotechnologisch bedrijf Medarax testte PD-1 bij mensen in 2006 en in 2008 bleken de resultaten opmerkelijk. Bij vijf van de negenendertig patiënten met vijf soorten kanker bij wie uitzaaiingen al hadden plaatsgevonden slonken de tumoren in grootte.
In 2010 boekte kankeronderzoeker Steven Rosenberg bemoedigende resultaten met chimerische antigeen receptor therapie (CAR-therapie), waarbij genetisch gemodificeerde T-cellen tumoren aanvallen. Een ander Amerikaans onderzoeksteam rapporteerde dit jaar dat ze door CAR-therapie 45 van de 75 leukemiepatiënten van alle kankersporen hadden ontdaan, alhoewel later een paar een terugval vertoonden.
Immunotherapie is steeds gebruikelijker. Steeds meer grote farmaceutische bedrijven hebben hun aanvankelijke twijfels opzij gezet en ontwikkelen nu behandelingen met anti-PD-1. Behandelingen met “ipilimumab” vertonen nu grote successen bij huidkankerpatiënten met huidkanker.
Voor artsen die gewend waren aan het idee dat patiënten met vergevorderde ziektes niet overleefden, brengen de nieuwe cijfers goede hoop. Immunotherapie helpt nog lang niet iedereen en onderzoekers weten nog steeds niet waarom niet meer mensen ervan kunnen profiteren. Wellicht zullen patiënten met sommige vormen van kanker nooit baat hebben bij immunotherapie. Desalniettemin noemt Science immunotherapie bij kanker dit jaar de grootste doorbraak van het jaar. Waarom dit jaar precies?
Paradigmaverschuiving
‘Vooral de erkenning van immunotherapie was dit jaar zo bijzonder,’ zegt De Vries. ‘Er is een enorme klinische respons geweest.’ Ook volgens de Science-redactie is er sprake van een ware paradigmaverschuiving binnen kankeronderzoek. Naast de tumor zelf staat nu ook het immuunsysteem centraal. Vroegere skeptici zijn nu overtuigd van de bruikbaarheid van de behandelingen.
Ook oncoloog en immunoloog bij het Antoni van Leeuwenhoek John Haanen is enthousiast. ‘Naast de klassieke chemotherapie, bestraling, chirurgie, heeft immunotherapie zich bewezen als onderdeel van kankerbestrijding,’ zegt Haanen.
Toen kanker enkele decennia geleden werd ontdekt en therapieën als chemotherapie succesvol bleken, dacht men dat de War on Cancer binnen een aantal jaar zou zijn gewonnen. Niets bleek minder waar. Waarom werd de belofte van de eerste mens op de maan wel binnen de geschatte tijd ingewilligd en de belofte van volledige kankerbestrijding niet?
De maanlanding is een technologische kwestie en kankerbestrijding een wetenschappelijke. De eerste kan worden opgelost met geld, voor de andere zijn nieuwe inzichten nodig. Immunotherapie zou, na jaren van mislukte experimenten, nu eindelijk dat nieuwe inzicht kunnen betekenen.
Feestje op de toekomst
De toekomst moet uitwijzen hoeveel immunotherapie nog in petto heeft. ‘Therapieën zullen vaker worden gecombineerd,’ zegt De Vries. ‘Zowel de combinatie chirurgie en immunotherapie als immuunsysteemactiverende technieken en technieken die immuunremmers blokkeren. Bovendien is er nog veel te halen door immunotherapie specifieker te maken per patiënt, waardoor bijwerkingen tot een minimum kunnen worden gereduceerd.’
‘Nu zie je al dat immunotherapie bij nierkanker, longkanker en bepaalde vormen van dikke darmkanker effectief kan zijn,’ zegt Haanen. ‘De komende jaren zullen uitwijzen of andere vormen van kanker hier ook voordeel bij hebben.’
Dus als het aan Science ligt, was 2013 het jaar van de immunotherapie bij kanker, ook al is de toekomst van immunotherapie nog niet duidelijk. Een nieuwe weg is ingeslagen en de vraag of dat de beste weg is, kan een feestje dit jaar blijkbaar niet in de weg staan.
°
Welke negen andere belangrijke ontdekkingen haalden de eerste plaats net niet?
De top tien belangrijkste onderzoeken van 2013 volgens Science zijn veel onderzoekstechnieken.
De volgende negen onderzoeken maken de top tien compleet en haalden de eerste plaats net niet.
CRISPR
- Zoom
- © Christoph Bock
CRISPR is een eenvoudige methode om genetische informatie heel nauwkeurig te kunnen veranderen. Het is het best te vergelijken met moleculaire Tipp-Ex dat een “typefout” kan herstellen. DNA wordt geknipt op een specifieke plaats en daar kunnen stukjes DNA worden toegevoegd of verwijderd. CRISPR is revolutionair door de nauwkeurigheid, waardoor er een minimaal risico bestaat op bijwerkingen. Het is onder andere toepasbaar tegen HIV. Dat virus heeft een receptor nodig om in de cel binnen te dringen. Door CRISPR kan die receptor uitgeschakeld worden. De CRISPR-techniek werd al langer in bacteriën gebruikt. Tientallen onderzoekers waren dit jaar in staat om DNA van planten, dieren en mensen te veranderen.
Perovskiet zonnecellen
Op het gebied van zonne-energie kreeg het mineraal perovskiet (calcium-titanium-oxide) dit jaar veel aandacht. Deze nieuwe generatie zonnecelmateriaal is goedkoper en gemakkelijker te produceren dan de traditionele siliciumzonnecellen. Perovskiet is namelijk meer beschikbaar, daardoor ook goedkoper en perovskiet zonnecellen hoeven minder dik te zijn voor hetzelfde rendement. Perovskiet cellen zijn nog niet zo efficiënt als commercieel verkrijgbare zonnecellen, maar dat verbetert snel.
Structurele biologie helpt vaccinontwikkeling
Door goed te kijken naar de structuur van een antilichaam, een eiwit dat ziekteverwekkende virussen te lijf kan gaan, hebben wetenschappers een immunogeen ontwikkeld, het hoofdbestanddeel van een vaccin. Het is de eerste keer dat structurele biologie tot zo’n krachtig middel heeft geleid om ziektes te bestrijden. Met het ontwikkeling van immunogenen kunnen bijvoorbeeld miljoenen kinderen worden geholpen die jaarlijks geïnfecteerd worden met virussen.
CLARITY
CLARITY is een manier om hersenen en andere organen doorzichtig te maken, terwijl hun structuur intact blijft. Dat lukt door het vet van de celmembranen te vervangen door een soort gel. Vervolgens kunnen de onderzoekers allerlei kleuringen toepassen om specifieke cellen zichtbaar te maken. In het onderstaande filmpje zie je hoe dat uitpakt.
Mini-organen
Dit jaar hebben wetenschappers grote vooruitgang geboekt met het kweken van een soort menselijke miniorganen. Talloze kleine levers, nieren en hersenen zijn op in het lab ontwikkeld, met meer functies dan vόόr 2013 voor mogelijk werd gehouden. Deze menselijke miniorganen zouden beter kunnen dienen als modellen voor menselijke ziektes dan dieren.
Mysterieuze straling afkomstig van restanten supernova’s
Al honderd jaar buigen wetenschappers zich over de vraag waar de elektrisch geladen deeltjes uit de ruimte vandaan kwamen die de aarde bestralen. Dit jaar traceerden ze de bron van de kosmische straling. Puinwolken, die zijn ontstaan na een explosie van een ster van duizenden jaren geleden (supernova), blijken de boosdoener. Lees er meer over in dit artikel op deze site.
Gekloonde mensenembryo’s
- Zoom
- © Hey Paul Studios
- Cafeïne.
Wetenschappers zijn er dit jaar in geslaagd om stamcellen van gekloonde mensenembryo’s te halen, nadat ze zich realiseerden dat cafeïne een grote speelt in dit proces. Cafeïne stabiliseert essentiële moleculen in kwetsbare menselijke eicellen.
Waarom we slapen
Slaap bij muizen blijkt functioneel te zijn voor de afvalstoffendienst van de hersenen. Tijdens de slaap verwijden de ruimtes tussen hersencellen zich, waardoor hersenvloeistof gemakkelijker afvalstoffen kan afvoeren uit de hersenen. Waarschijnlijk versmallen deze ruimtes zich weer overdag door de hoge hersenactiviteit. Deze resultaten geven bewijs voor de herstellende functie van slaap. Lees er alles over in dit artikel op deze site.
Je bent je bacteriën
De triljoenen bacteriën die ons lichaam als hun thuis beschouwen maken duidelijk hoe veel microben doen voor ons. Medicijnen moeten rekening houden met deze bacteriën per individu om effectief te zijn. Onderzoek heeft dit jaar bijvoorbeeld aangetoond hoe bacteriën je mentale gezondheid beïnvloeden en je gewicht. Volgens Time is nog zoveel onbekend van de ontelbare bacteriesoorten in ons lichaam, dat we pas aan het begin staan van alle ontdekkingen.
http://www.wetenschap24.nl/nieuws/artikelen/2013/december/Immunotherapie-wint-Science-prijs.html
Tsjok's blog 
Recente reacties